Cengîz Çandar: Ev ne pêvajoya çareseriyê ye, destpêka pêvajoyê ye

Hewlêr (Rûdaw) - Parlamenterê DEM Partiyê yê Amedê Cengîz Çandar da zanîn ku pêvajoya li Tirkiyeyê destpêka çareserkirina pirsgirêka Kurd e û çareserî dê di pêvajoya bê de be.

Parlamenterê DEM Partiyê yê Amedê Cengîz Çandar, pirsên Hîwa Cemal ên Rûdaw TVyê bersivandin û derbarê pêvajoya çareseriya pirsgirêka Kurdan de nirxandinên girîng kirin.

Çandar rewşa heyî wekî "ne pêvajoya çareseriyê bi xwe, lê destpêka pêvajoyekê" pênase kir û got ku erka sereke ya komisyona li parlamentoyê hatiye avakirin, amadekirina yasayeke ji bo PKKyiyên ku dê ji çiyê dakevin û diyarkirina nexşerêyekê ji bo entegrasyonê ye.

“Piştgiriya ji sedî 70 a gel girîng e”

Parlamenterê DEM Partiyê yê Amedê Cengîz Çandar diyar kir ku pêvajo bi awayekî gelekî girtî dimeşe lê beşeke pir mezin piştgiriyê dide wê.

Çandar bal kişand ser encamên rapirsiyan ên derbarê nêrîna raya giştî ya li ser pêvajoyê û got:

"Di rapirsiyên ku li gorî agahiyên raya giştî hatine kirin de herî kêm ji sedî 62-63, di nav Kurdan de jî ji sedî 70 zêdetir piştgirî heye."

Lê li gel vê piştgiriya bilind, wî anî ziman ku hesta baweriyê ya li ser paşeroja pêvajoyê kêm bûye û wiha pê de çû:

"Ev hesta baweriyê ya girîng, ango ka dê ev pêvajo çi bibe, dê çawa bi dawî bibe? Di mijara hesta baweriyê de ev rêje kêm dibin.

Ev jî zêdetir ji ber bêbaweriya beşên mixalefetê ya li hemberî hikûmetê û desthilatê, di serî de jî ya li hemberî Tayyîp Erdogan, çêdibe lê dîsa jî piştgiriyeke gel a derdora ji sedî 70 girîng e."

Parlamenter Çandar her wiha da zanîn ku ev rêje "ji bo meşandina vê pêvajoyê rêjeyeke baş û têrker e."

“Di komisyonê de ji sedî 90ê hilbijêran tên temsîlkirin”

Çandar girîngiya komisyona ku li parlamentoyê hatiye avakirin destnîşan kir û ev tişt got:

“Bi tevlîbûna partiya sereke ya mixalefetê, Partiya Gel a Komarî (CHP) jî, di komisyona ku ji bo vî karî li parlamentoyê hatiye avakirin de ji sedî 90ê hilbijêrên li Tirkiyeyê tên temsîlkirin.

Yanî ji bilî partiyeke biçûk a Tirk a neteweperest a tund, her kes kete wê komisyonê. Ev jî tê wateya ji sedî 90ê hilbijêrên wan.”

“Em hîn ne di pêvajoya çareseriyê de ne”

Çandarê DEM Partiyî da zanîn ku zû ye ku mirov rewşa heyî wekî "pêvajoya çareseriyê" bi nav bike û got:

"Niha em hîn ne di pêvajoya çareseriyê de ne. PKKyê çek danî û xwe fesix kir. Em vê yekê wekî destpêka pêvajoyekê dibînin.

Ne pêvajo bi xwe ye. Pêvajo heta niha bi banga ku Abdullah Ocalan kir pêk hat ku Devlet Bahçelî xwestibû ew bang were kirin.

Û encameke ku ji aliyê desthilatê ve dihat xwestin bû. Ew pêk hat lê ya ku heta niha pêk hatiye şewitandina çekan e.

Û ew e ku PKKyê xwe fesix kiriye û gotiye ‘Me têkoşîna çekdarî ya li dijî Tirkiyeyê rawestand.’”

“Civak ji vê rageşiyê westiya ye”

Çandar pirsa li ser çareseriya pirsgirêka Kurd wiha bersivand:

"Civak, bi giştî hemû civak, Tirk û Kurd, ji vê rageşiyê, ji vê pirsgirêkê westiyane. Û dixwazin ev biqede û çareser bibe."

Çandar girîngiya tevlîbûna Devlet Bahçelî ya di pêvajoyê de jî wiha anî zimên:

<ms-cmark-node>"Eger neteweperestiya Tirk be, heke dewlet bibêje ku ev tiştekî rast e, bi giştî Tirk civakeke ku guh dide dewleta xwe ye. Civak bi vî rengî dimeşe.</ms-cmark-node>

Ji ber vê yekê, wekî mînak, tevlîbûna Devlet Bahçelî yê ku nûnerê herî xurt ê neteweya Tirk e di vê pêvajoyê de, heta ku ew pêşengiyê bike û berdewam behsa biratiya Tirk û Kurdan bike, ji bo paşerojê tişteke hêvîdar û bi feyde ye."

“Erka yekem a komisyonê amadekirina yasayekê ye”

Çandar fikarên li ser entegrasyona gerîlayên ku bi salan li çiyê bi çek mane ya nav civakê wiha bersivand:

"Jixwe mijara esasî û ya ku li ser tê sekinîn ev e. Komisyon jî li parlamentoyê ji bo vê yekê hat avakirin.

Û wekî ku min got, ji bilî partiyeke biçûk, hemû partiyên li Tirkiyeyê qebûl kirin ku beşdarî komisyona ku dê ji bo vê armancê bixebite bibin."

Wî erkên komisyonê bi hûrgilî wiha anîn ziman:

"Erka yekem a komisyonê amadekirina yasayekê ye û wekî 'yasaya vegerê' tê pênasekirin.

Ya duyem, bi hinek guhertinên di yasaya înfazê de, vegera PKKyiyên ku 40 sal in ango bi salan e çek hilgirtine ji bo Tirkiyeyê û misogerkirina entegrasyona wan a nav civakê, her wiha amadekirina rêziknameyên ku dê rê li ber vegera bi hezaran kesên ku ji ber endamtiya rêxistinê an têkiliya bi rêxistinê re li girtîgehan in, derbarê wan de lêpirsîn hatiye vekirin, li sirgûnê, li derveyî welat, li Ewropa û cihên din in veke, hemû ev karê vê komisyonê ne."

“Em behsa efûyeke bênav dikin”

Çandar ev erka dîrokî ya komisyonê bi van gotinan destnîşan kir:

"Di dîroka Tirkiyeyê de cara yekem e ku li Parlamentoya Tirkiyeyê, li parlamentoyê ji bo vê yekê komisyonek tê avakirin.

Hemû partî qebûl dikin ku beşdarî bibin û komisyon di bin rêveberiya serokê parlamentoyê de dixebite. Hefteyê du-sê rojan dixebite.

Civînan li dar dixe û armanca avakirina vê komisyonê ew e ku piştî çekdanînê tiştên pêwîst bên kirin û ji bo wê yaseyên pêwîst bên amadekirin."

Derbarê naveroka rêziknameyên yasayî de jî wî hinek îşaretên girîng dan:

"Dê di xebatê de madeyên wisa bên danîn ku rewşa kesên ku ji ber endamtiya rêxistinê, ango endamtiya PKKyê hatine girtin, ji ber ku ji wan re terorîst hatiye gotin hatine girtin an jî derbarê wan de lêpirsîn heye, ji ber ku rêxistin ji holê rabûye û rewşeke nû derketiye holê, dê ji holê rabe û ev dê bi yaseyê were sererastkirin.

Tê zanîn ku PKKyî çek hilgirtine. Eger tiştekî şênber tune be ku ‘di filan dîrokê de filan kesî gule berda û kuşt’, tenê endamê PKKyê be, çûbe Qendîlê, çek di destê wî de bûbe, gelo li Tirkiyeyê tiştek kiriye?

Di bûyereke şênber de filan kes kuştiye an birîndar kiriye? Heke rewşeke wisa ya şênber tune be, dê karibe vegere.

Girîngiya rewşa nû ya ku bi çekdanîna PKKyê û ya girîngtir, bi fesixkirina xwe wekî rêxistin derketiye holê, ev e jixwe.

Bi saya vê yekê, parlamento bi beşdariya hemû partiyan komisyonekê ava dike da ku rewşa hemû kesên ku ji wan re terorîst hatiye gotin û derbarê wan de delîlên şênber nînin ku mirov kuştine, birîndar kirine, ev kirine, ew kirine, ji holê were rakirin û vegera wan a Tirkiyeyê were misogerkirin, deriyên girtîgehan werin vekirin.

Ango em behsa efûyeke bênav dikin. Komisyon dê vê pêk bîne."

“Ev komisyonek e ku ji bo çareserkirina vî karî hatiye avakirin”

Li ser pirsa ka gotina ku li Îraqê di siyasetê de pir tê gotin "Heke hûn nexwazin karekî çareser bikin, wê hawaleyî komisyonê bikin" ji bo Tirkiyeyê jî derbasdar e yan na, Çandar got:

"Na, li vir ne wisa ye. Di Tirkî de jî heman gotin heye... Em jî her tim bi kar tînin.

Vê carê tam berevajî, ev komisyonek e ku ji bo çareserkirina vî karî hatiye avakirin," û bi vî awayî mîsyona çareserîxwaz a komisyonê destnîşan kir.

“Ez geşbîn im lê bi awayekî baldar û biîhtiyat geşbîn im”

Parlamenterê DEM Partiyê yê Amedê Cengîz Çandar di hevpeyvîna xwe de ku rastî 1ê Îlonê Roja Aştiyê ya Cîhanê hat, got:

"Îro 1ê Îlonê Roja Aştiyê ya Cîhanê ye. Ji ber vê yekê îro dema axaftineke hêvîdartir û geşbîntir ji bo aştiyê ye. Ev pirsgirêk ji ber xwezaya xwe pir berfireh e.

Ji ber ku pirsgirêkeke xwedî rabirdûyeke pir mezin, bi xwîn û bi êş e û ji ber ku heta niha gelek hewldan bi ser neketine, ez dibêjim ku baş e mirov biîhtiyat be.

Li ser pirsa ‘Gelo tu geşbîn î?’; erê, ez geşbîn im lê bi awayekî baldar û biîhtiyat geşbîn im."