Fîçer - Musêfî: Pêncem Mizgefta Îslamê û Dîrokeyeka 17 Sedsalî

Fîçer - Musêfî: Pêncem Mizgefta Îslamê û Dîrokeyeka 17 Sedsalî
Li Musla Kon, mizgefteka dîrokî heye ku 1400 sale şahidî şaristaniya Îslamîye. Mizgefta Musêfî, bi çendîn navên cuda nasnavê, simbula pîroziya pêkve jiyanê ye li navçeyekî ku zor azar çêştine.

Kontirîn Mizgefta Musil û Pêncemîn Mizgefta Cîhana Îslamê
Mizgefta Musêfî li sala 16ê koçî (637ê zayînî) bi fermana Xelîfe 'Umerî Kurê Xetabî hatiye drustkirin. D. Ehmed 'Ebdulxefûr, pêşnûj û gutarbêjê mizgeftê dibêjît: "Demê Musil li serdemê 'Umer Kurê Xetabî hatiye fethkirin, ferman bi 'Utbe da ev mizgefte drust biket."

Ev mizgefte pêncemîn mizgefte li mîjûya Îslamê da hatiye drustkirin, piştyî Mizgefta Heram, Mizgefta Pêxemberî (d.x), Mizgefta Quba û Mizgefta Besre. Herweha êkem mizgefte li Musil û duyem köntirîn mizgefte li 'Êraqê.

Li destpêkî da, Mizgefta Musêfî berfireh bû. D. Ehmed 'Ebdulxefûr dibêjît: "Ev mizgefte hatiye drustkirin û firawantir kir, heta ku 20 hezar nûjxwîn têda cî dibin."

Navgöhêrkin û Nasnameya Dîrokî
Mizgefta Musêfî bi çendîn nava nasnavê, weku Mizgefta Kön, Mizgefta Mezin, Mizgefta Emewî, Mizgefta Camî' û Mizgefta Musêfî. Navê "Musêfî" dizvrît bo Hacî Mihemed Musêfî ku nêzîkî 255 sal berî niha, mizgeftekey nûjen kir.

D. Ehmed 'Ebdulxefûr dibêjît: "Ev mizgefte hîmaya xelkê Muslê ye. Piştyî dagirkariya Mexöl û Teteran ziyan berkefit û tenya binaya Hawêllan mabû."

Milmilanê Dgel Kavilkariya Mîjûda
Mizgefta Musêfî rûberûyî çendîn pelamar û kavilkari bûye. Ji hêrşa Mexöl û Teteran heta ku hêrşên DAIŞ li 2014, ev binaya dîrokî xöragir bûye.
Necah 'Ebdulla Nu'êmî, xanenişîneke li Musil, dibêjît: "Musil simbula ayîniye, mizgeftên wî li demên tarîk da kirine armanc."
Piştyî hêrşa DAIŞ, mizgeftê ziyaneka mezin berkefit. Belê li 2024da, Yunesko dest bi nûjenkirnê kir bi serperştiya rêkxrawa Elîf. D. Ehmed 'Ebdulxefûr dibêjît: "Pişknîn bo berdan kir, derkefit ku temenê wan pitir ji 1400 salaye."

Gerana Jiyanê bo Navçe
Piştyî nûjenkirna mizgeftê li 2024, jiyan bo navçe gerriya. Necah 'Ebdulla Nu'êmî dibêjît: "Nuke bi hölên xêrxwazan û kesayetîyên Musil û gencên Musil, zörbeya mizgeftan hatine drustkirin."

Hîmaya Pêkve Jiyanê û Şanaziya Neteweyî
Mizgefta Musêfî tenya binayeka ayînî nîne, belku hîmayeka girînga şaristanî û neteweyî jî. D. Ehmed 'Ebdulxefûr dibêjît: "Her kesekî mûsilawî şanazî bi şaristaniya xöve diket, ku mizgefteka wî hebit ku pitir ji hezar û çar sed salî bit, ewe hîmaye bo şarê Musil û herweha hîmaye bo 'Êraqîyan û Ummeta Îslamê jî."
Mizgefta Musêfî weku nîşaneyeka berdewambûn û xöragrî derdkevit. Ev binaya dîrokî, ku bergeh ji 1400 salên pir li rûdavan girtine, berdewame li gêrrana rölê xö weku navendeka ayînî û kömelayetî bo xelkê Musil û simboleka şaristanî bo hemu 'Êraqîyan.