لە هەرێمی کوردستان 3.3 ملیۆن کەس خۆراکی پێویستیان دەستناکەوێ
رووداو- هەولێر
بەرپرسێك لە وەزارەتی پلاندانانی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند كە لە ئەنجامی رووپێوییەك دەركەوتووە بەهۆی درێژەكێشانی قەیرانی دارایی و سیستەمی پاشەكەوتی مووچە و وەستانی كار لە زۆربەی پرۆژەكان، زیاتر لە نیوەی دانیشتووانی هەرێمی كوردستان وەكو پێویست توانای دابینكردنی خۆراكی رۆژانەیان نییە.
ئەو رووپێوییە مانگی ئایاری ساڵی رابردوو لەلایەن دەستەی ئاماری هەرێمی كوردستان، بەهاوكاریی رێكخراوی جیهانیی خۆراك (WFP) و دەزگای ناوەندیی ئاماری عێراق و هەردوو وەزارەتی تەندروستی عێراق و هەرێمی كوردستان بۆ دیاریكردنی رەوشی ئاسایشی خۆراك لە هەرێمی كوردستان كراوە و دەركەوتووە 59.4%ی دانیشتووانی هەرێمی كوردستان كەمتر پارێزراون لەڕووی ئاسایشی خۆراك، واتە وەكو پێویست توانای دابینكردنی خۆراكی رۆژانەیان نییە، 2.1% دانیشتووانیش بە زەحمەت دەتوانن خۆراكی رۆژانەیان پەیدا بكەن.
رووپێوییەكە بۆ خستنەڕووی نیشاندەرە سەرەكییەكانی رەوشی ئاسایشی خۆراكی دانیشتووان، پشتی بەپێناسەی CARI بەستووە كە هەردوو بواری رەوشی ئێستای ئاسایشی خۆراك و تواناكانی بەرەنگاربوونەوەی خەڵك بۆ ئاستەنگەكان لەخۆدەگرێت، نیشاندەرە سەرەكییەكانیشی بە پارێزراو، كەمتر پارێزراو، ناپارێزراو لەڕووی خۆراك پۆلێن كردووە.
پارێزراو لەڕووی خۆراك: ئەو كەسانە دەگرێتەوە كە توانای تەواویان بۆ بەدەستهێنانی پێویستییە خۆراكی و ناخۆراكییەكان بەبێ ئاستەنگ هەیە.
كەمتر پارێزراو لەڕووی خۆراك: ئەو كەسانە دەگرێتەوە كە لەڕێی كەمكردنەوەی ژەمەكان یان بەكارهێنانی بڕێكی كەمتر لە خۆراك لە ژەمەكان و قەرزكردنی خۆراك و داوای یارمەتی لە كەسە نزیكەكان و كڕینی خۆراكی كواڵیتی خراپ و فرۆشتنی كاڵاكانی نێوماڵ، خەرجكردنی پاشەكەوت، فرۆشتنی خانوو و هۆكارەكانی گواستنەوە، نەناردنی منداڵ بۆ قوتابخانە و كارپێكردنیان بۆ دەستكەوتنی بژێویی ژیان، كەمكردنەوەی خەرجی لە بابەتی ناخۆراكی وەك پەروەردە و تەندروستی، گۆڕینی شوێنی نیشتەجێبوون و حەوانەوەیان لە شوێنی خراپتر بەمەبەستی كەمكردنەوەی خەرجی، توانیویانە درێژە بە ژیانیان بدەن.
ناپارێزراو لەڕووی خۆراك: ئەو كەسانە دەگرێتەوە كە توانای دابینكردنی خۆراكی رۆژانەیان نییە.
سیروان محەممەد، سەرۆكی دەستەی ئاماری هەرێمی كوردستان، هەندێك لە ئەنجامەكانی ئەو رووپێویەی بۆ (رووداو) ئاشكرا كرد و گوتی "دەركەوتووە 59.4%ی دانیشتووانی هەرێمی كوردستان لەڕووی ئاسایشی خۆراكەوە دەكەونە خانەی كەمتر پارێزراو، واتە بۆ دەستكەوتنی خۆراكی رۆژانەیان پەنایان بۆ یەكێك یان زیاتر لەو شتانە بردووە كە لەپێناسی رێكخراوی فاودا هاتووە".
سیروان محەممەد هەروەها دەڵێت، لەرووپێوییەكە بۆمان دەركەوت هەندێ خێزان لە جیاتی سێ ژەم دوو ژەم نان دەخۆن. یان بڕێكی كەمتر خۆراكیان لە ژەمەكان خواردووە، یان بۆ دابینكردنی خۆراك قەرزیان كردووە، كاڵای ناوماڵ و ئۆتۆمبێل و خانوویان فرۆشتووە. تەنانەت 2.1%ی دانیشتووان ناپارێزراون لەڕووی ئاسایشی خۆراك، واتە توانای دابینكردنی خۆراكی رۆژانەیان نییە".
بەپێی داتاكانی دەستەی ئاماری هەرێمی كوردستان، ساڵی رابردوو ژمارەی دانیشتووانی هەرێمی كوردستان 5 ملیۆن و 614 هەزار كەس بووە. بەپێی داتاكانی ئەم رووپێوییە بێت، زیاتر لە 3 ملیۆن و 334 هەزار كەس وەك پێویست توانای دابینكردنی خۆراكی رۆژانەیان نییە.
رووپێوییەكە لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان لە 32 قەزا (10 لە هەولێر، 16 لە سلێمانی و حەوت لە دهۆك) كراوە و لە هەر قەزایەكیش 175 خێزان بە نموونە وەرگیراوە. لەداتاكانی رووپێوییەكەوە دەردەكەوێت قەیرانی دارایی زۆرترین كاریگەریی لەسەر پارێزگای سلێمانی هەبووە. 66%ی دانیشتووانی ئەو پارێزگایە كەمتر پارێزراون لەڕووی خۆراكەوە. دوای ئەویش دهۆك دێت كە 63%ی دانیشتووانی كەمتر پارێزراون لەڕووی خۆراكەوە. بەڵام لە هەولێر رەوشەكە باشترە، 51%ی دانیشتووانەكەی كەمتر پارێزراون و 2%یان ناپارێزراون لەڕووی خۆراكەوە.
سیروان محەممەد دەڵێت: "لەدوای ساڵی 2015 و بەهۆی دابەزینی نرخی نەوت، شەڕی داعش، قەیرانی دارایی و وەستانی كار لە زۆربەی پڕۆژەكان، داهاتی تاك و خێزان لە هەرێمی كوردستان رووی لەكەمی كرد، نزیكەی 45 هەزار كەس بێكار بوون و رەوشی ئاسایشی خۆراكی خەڵك كەوتە بەر مەترسی".
بەپێی رووپێوییەكە، 51.5%ی دانیشتووانی هەرێمی كوردستان بژێویی سەرەكییان لەسەر مووچەیە (كەرتی گشتی و تایبەت). بۆیە پەیڕەوكردنی سیستەمی پاشەكەوتی مووچە یەكێك لە هۆكارە سەرەكییەكانی خراپبوونی رەوشی ئاسایشی خۆراكە لە هەرێمی كوردستان".
زانستەكەشی فریای ناكەوێت
دڵشاد ئەحمەد شەریف، مامۆستا لە پەیمانگەی تەكنیكی كۆیە، ئەگەرچی ماستەری لە ئابووری هەیە، بەڵام هەموو مانگێك خەرجییەكانی لە داهاتی زیاترە. دڵشاد پێشتر مووچەكەی ملیۆنێك و 800 هەزار دینار بوو، ئێستا تەنیا 621 هەزار دینار وەردەگرێ. سەرباری ئەوە كرێچییە و مانگانە 200 هەزار دیناری مووچەكەی بۆ كرێی خانوو دەڕوات.
ئەو دەڵێت: "بۆ دابینكردنی خەرجیی رۆژانە و خوێندنی منداڵەكانم ناچار ئۆتۆمبێلەكەم بە 13 هەزار دۆلار فرۆشت، ئۆتۆمبێلێكی مۆدێل كۆنم بە سێ هەزار دۆلار كڕی، هەروەها خانووەكەشم گۆڕی و خانوویەكی هەرزانترم كڕی. ئەو دەڵێت: "بۆ كەمكردنەوەی خەرجیی ناپێویست، هەموو ئەو زانستەی لەبواری ئابووری دەیزانم بەكارمهێناوە. سیاسەتی سكهەڵگوشینم پەیڕەو كردووە، بەڵام بڕی ئەو مووچەیەی وەریدەگرم ئەوەندە كەمە، هەر كورت دەهێنێ و بەشی بژێویم ناكات".
نەجەف خراپترین و كەركووك باشترینە
هەمان رووپێوی لە 12 پارێزگای عێراقیش كراوە. بەپێی ئەنجامەكەشی 55.1%ی دانیشووانی ئەو پارێزگایانە وەكو پێویست توانای دابینكردنی خۆراكی رۆژانەیان نییە و 3.5% یشیان ناپارێزراون لەڕووی خۆراك .
بەپێی داتاكانی رووپێوییەكە، دانیشتووانی نەجەف لە خراپترین رەوشی ئاسایشی خۆراكدان 90%ی دانیشتووانی دەكەونە خانەی كەمتر پارێزراو و ناپارێزراو لەڕووی خۆراك، دانیشتووانی پارێزگای كەركووكیش لە باشترین رەوشی ئاسایشی خۆراكدان و تەنیا 36%ی دەكەونە خانەی كەمتر پارێزراو. لەوەش گرنگتر، ناپارێزراو لەڕووی خۆراك لەوێ نییە.
رەوشی ئاسایشی خۆراك لە شارەكانی هەرێمی كوردستان
- پارێزراو لەڕووی خۆراك:
هەولێر 47%، سلێمانی 32%، دهۆك 35%
- كەمتر پارێزراو لەڕووی خۆراك:
هەولێر 51%، سلێمانی 66% و دهۆك 63%
- ناپارێزراو لەڕووی خۆراك:
هەولێر 2%، سلێمانی 2% و دهۆك 3