داعش ساڵێک دوای بەغدادی.. دەستبەرداری خاک بووە و شەڕی چەتەیی دەکات

 

 

 

ئەوە یەکەم دەرکەوتنی ئیبراهیم عەواد، ناسراو بە 'ئەبوبەکر بەغدادی'، سەرۆکی رێکخراوی داعش بوو، ئەو رێکخراوەی کە ناوەکەی "رێکخراوی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و سووریا" بوو. رێکخراوێک بووە میراتگری فیکری قاعیدە و سەرجەم ئەو گرووپە جیهادییانەی لە ناوچەکەدا سەریانهەڵدابوو.

 

پاش پێنج ساڵ و زیاتر لە چوار مانگ  لەو رۆژە، لە تشرینی یەکەمی 2019دا، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا، کوشتنی بەغدادی لە هێرشێکی هاوشێوەی 'فیلمی سینەمایی'دا لە باکووری رۆژئاوای سووریا، لەلایەن هێزە تایبەتەکانی وڵاتەکەیەوە راگەیاند.

 

کوشتنی بەغدادی، دەستکەوتێکی گرنگی جەنگی دژی ئەو رێکخراوەبوو، کە ژمارە و جۆری تاوانەکانی لە ماوەی کەمی تەمەنیدا، مرۆڤایەتییان تووشی شۆککرد. ساڵانی بەرەوزیادبوونی دەسەڵاتی ئەو رێکخراوە، زیاتر لە 100 هەزار کیلۆمەتر چوارگۆشەی خاکی عێراق و سووریا و چارەنووسی 7 ملیۆن کەس، کەوتنە دەستی ئەو چەکدارانەی رێکخراوەکە، کە نەرمترین زمانیان لەگەڵ خەڵکدا، حەڵاڵکردنی کوشتن و داهێنان لە شێوازەکانی سەربڕیندا بوو.

 

داعش لە ماوەی دەسەڵاتیدا، زوو زوو مرۆڤایەتی بەگرتەیەکی ڤیدیۆیی نوێ لەبارەی شێوازە جیاوازەکانی کوشتنەوە دەتۆقاند، جارێک بەسەربڕین، جارێک بەکوشتنی بەکۆمەڵ، جارێک بەلەقەفەزنان و سووتاندن، جارێکیش بەژێرئاو خستن و کەمیش نەبوون ئەو گەنجانەی لەسایەی رێکخراوەکەدا، بەتۆمەتی جیاواز جیاواز لەسەربانی باڵەخانە بەرزەکانەوە بە زیندوویی فڕێدرانە خوارەوە.

 

لەساڵیادی کوشتنی بەغدادیدا، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە بڵاوکراوەیەکدا هەنگاوەکانی وڵاتەکەی بۆ لەناوبردنی رێکخراوەکە دووپاتکردەوە و روونیکردەوە، جەنگی دژی داعش هێشتا کۆتایی نەهاتووە. پەیامێک دەریدەخات ئەو جەنگە بۆ قەڵاچۆکردنی یەکێک لە دڕندەترین رێکخراوە پەرگیرەکانی مێژووی مرۆڤایەتی، بۆی هەیە لە داهاتووی نزیک، لە شوێنی دیکە سەرهەڵبداتەوە.

 

 

تائێستا داعش یەکێکە لە گەورەترین مەترسییەکانی سەر جیهان، بەتایبەت دوای سەرقاڵبوونی ژمارەیەکی زۆری دەوڵەتانی دونیا، بەکێشە ناوخۆییەکانیان کە لە ئەنجامی کۆرۆناوە سەریانهەڵداوە.

 

کازم وائیلی، راوێژکاری هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بۆ لەناوبردنی داعش، پێیوایە ئەو رێکخراوە لەدوای کوشتنی بەغدادییەوە پارچە پارچە بووە، ئاماژە بەوە دەکات کە ئەو رێکخراوە جیهادییانە لە یەکگرتوو مانەوەیاندا، لە دوای دروستبوونیانەوە پشت بە کەسایەتی دامەزرێنەرەکەیان دەبەستن و دوای کوژرانی ئەو، رێکخراوەکە هەڵناوەشێتەوە، بەڵام یەکگرتووییەکەی کێشەی تێدەکەوێت، وەک ئەوەی بەسەر قاعیدەدا هات لە دوای کوژرانی ئوسامە بن لادنەوە.

 

وائیلی کە قسەی بۆ 'حورە' کردووە، پێیوایە "رێکخراوی داعش پاش لەدەستدانی ئەو خاکەی سووریا و عێراق لە ژێر دەستیدابوون و رووخانی خەلافەتەکەی، ئومێد و هێزەی لە پشت بەستن بە کەسایەتی ئەبووبەکر بەغدادی سەرۆکی وەردەگرت"، ئەو دووپاتیدەکاتەوە پاش کوژرانی بەغدادی، ئەفسانەی رێکخراوی داعش بەهۆی پابەندبوون بە کەسایەتیی بەغدادییەوە، کۆتاییهات.

 

ئاماژە بەوە دەکات کە رێکخراوەکە لە ناوچەی جیاواز کردەی جیهادی و خۆکوژی دەکات، بەڵام ناتوانێت کۆنترۆڵی رووبەری فراوانی سەر زەوی بکات و دەڵێت: "خەونی خەلافەت کۆتاییهات".

 

 

حەسەن هەنییە، نووسەری ئوردنی، پسپۆر لە بواری گرووپە ئیسلامییەکاندا، وایدەبینێت رێکخراوی داعش سەرکەوتووبوو لە خۆپاراستن لە تەنگژەی پاش کوژرانی بەغدادی، توانی سەرکردایەتییەکی نوێ دروست بکات، هەر بۆیە داعش بە تەواوی شکستی پێنەهێنراوە.

 

ئەبو هەنییە زیاتر گوتویەتی: "رێکخراوەکە قۆناخی کۆنترۆڵکردنی زەوی و بیرۆکەی خەلافەتی تێپەڕاند، جارێکی دیکە گەڕایەوە بۆ دۆخی رێکخراوێک کە بەشێوەی لامەرکەزیەت کاردەکات، ئەو شێوازە لەگەڵ جەنگی چەتەییدا دەگونجێت".

 

رۆبەرت ریچەر، جێگری بەڕێوەبەری کردەکان لە 'ئاژانسی هەواڵگریی ناوەندیی ئەمریکا' لە سەردەمی سەرۆکایەتی جۆرج بووشی سەرۆکی پێشووتری ئەمریکا، پێیوایە "داعش کۆتایی نەهاتووە".

 

ریچەر قسەی بۆ رۆژنامەی 'واشنتن پۆست' کردووە، دەڵێ: "راستە ئێمە داعشمان تێشکاند و دەوڵەتەکەیمان لەناوبرد، بەڵام ئێستا لە چەندین شوێنی جیاواز سەریهەڵداوەتەوە، لە کاتێکدا هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بۆ لەناوبردنی ئەو رێکخراوە، بوونی نەماوە".

 

بەپێی پەیمانگای واشنتن بۆ توێژینەوەکانی رۆژهەڵاتی دوور، لەسەرەتای ئەمساڵەوە هێرشەکانی رێکخراوەکە زیادیانکردووە و گەیشتوونەتە 566 کردە لە چارەکی یەکەمی ساڵی 2020دا، رێکخراوەکە هەروەها هەوڵدەدات ئەو هەلانەی بەهۆی جەنگی نێوان ئۆپۆزیسیۆن و هێزی حکومەتەکان و پەتای کۆرۆناوە سەرهەڵدەدەن، لە بەرژەوەندیی خۆی بقۆزێتەوە، بۆ ئەنجامدانی هێرشی تۆڵەکارانە دژ بەسەرکردە ناوخۆییەکانی وڵاتان، هەروەها هێرشکردنە سەر هێڵەکانی گواستنەوەی نەوت و غاز، هێرشکردنە سەر کاروانەکان و رفاندنی بارمتەکان بۆ بەدەستهێنانی پارە."

 

ئەو تاکتیکە یارمەتیدەری رێکخراوەکە بووە، بۆ داواکردنی گۆڕینەوەی دیلەکانی و کۆکردنەوەی زانیاری هەواڵگری لە رێگەی لێپێچینەوە لە بارمتەکان.

 

 

بەپێی پێشبینییەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ئابی رابردوودا، ژمارەی چەکدارەکانی داعش ئێستا نزیکەی 10 هەزار کەسە و لە چەندین ناوچەی جیاوازی عێراقدا بڵاوبوونەتەوە، لەو ناوچەیەی بە 'سێگۆشەی مەرگ' ناودەبرێت، ئەوان چاوەڕێی تێکچوونی دۆخی وڵاتەکە دەکەن بۆ دەستکردنەوە بەچالاکی.

 

ڤلادیمێر فۆرۆنکۆڤ، بەرپرسی 'نەهێشتنی تیرۆر لە نەتەوە یەکگرتووەکان' پێیوایە، چەکدارەکانی رێکخراوەکە تائێستا لە عێراقدا چالاکن، ئەمساڵ هێرشەکانیان زیادیکردووە بەشێوەیەکی بەرچاو. ئەو بە ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی راگەیاندووە، چەکدارەکانی داعش ئازادانە لە شێوەی شانەی بچووک بچووکدا لە نێوان سووریا و عێراقدا ئازادانە هاموشۆ دەکەن. رێکخراوەکە ریزەکانی خۆی یەکخستووەتەوە و چالاکییەکانی زیادیکردووە، تەنیا لە ناوچەکانی سووریا و عێراقدا نا، بەڵکو لە لقەکانی دیکەی لە ناوچە هەرێمایەتییەکانیش.

 

بەپێی نەتەوە یەکگرتووەکان، لەسەرەتای ئەمساڵەوە، هەڕەشەکانی ئەو رێکخراوە لە ناوچە ململانێ لەسەرەکاندا گەشەی کردووە. هەرچی ئەو ناوچانەیە کە ململانێیان تێدا نییە و ئارامن، وادێتە بەرچاو کە هەڕەشەکانی کەمیان کردووە، ئەمەش هاوکاتە لەگەڵ رێوشوێنەکانی داخستن و کەرەنتینە و ئەو رێسایانەی بڵاوبوونەوەی کۆرۆنا سەپاندوویەتی.

 

رێکخراوە نێودەوڵەتییەکە هۆشداریداوە لەوەی، کە ئەو هەڕەشە جیهانییەی داعش دروستیکردووە، دەکرێ زیاد بکات ئەگەر کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی نەتوانێ بەرەنگاری ئەو ئاڵنگارییە ببێتەوە.

 

 

داعش ئێستا خەباتێکی ژێرزەمینی ناو حەشارگە و ئەشکەوتەکان ئەنجامدەدات. ئەم زانیارییانە چارلی وینتەر، توێژەری 'سەنتەری نێودەوڵەتی بۆ توێژینەوە لە توندڕەوی' لە زانکۆی 'کینگز کۆلیج'ی بەریتانی پشتڕاستیاندەکاتەوە. ئەو دەڵێ "داعش وازی لە رووبەڕووبوونەوەی راستەوخۆ و کۆنترۆڵکردنی زەوی هێناوە، ئەوان بەژمارەی زۆری چەکدارەکانیان و بەبەکارهێنانی چەکی هاوتای چەکی بەرامبەرەکەیان، هێرشدەکەن و لەو کارەدا لێهاتوویی و توانای مانۆڕی خۆیان پێشانداوە".

 

راپۆرتی پەیمانگای واشنتن بۆ رۆژهەڵاتی دوور، دەڵێ رێکخراوەکە هەزاران ئەشکەوت و حەشارگەی هەیە، کە کەرەستە و چەک و تەقەمەنی و کەلوپەلی دیکەیان تێدا هەڵگیراوە. ئەوەش دەڵێت کە رێکخراوەکە پشت بە 'ستراتیژیەتی سەرکەوتنی دەشتایی' دەبەستێت لە چەندین ناوچەی جیاوازدا. بەوەش هەوڵدەدات پێگە بۆخۆی لە ناوچە قەدەخەکانی دەشتاییەکاندا دروست بکات، کە حکومەتە ناوەندییەکانی عێراق و سووریا بەئاسانی ناتوانن کۆنترۆڵی بکەن. رێکخراوەکە هەروەها روویکردووەتە ئەو ناوچانەی ژمارەی دانیشتووانیان کەمە، ئەو هەوڵدەدات ئەو ناوچانە زیاتر چۆڵ بکات لە دانیشتووانەکەی.

 

ئەوەی دۆخەکەی زیاتر ئاڵۆزکردووە، میلیشیا شیعییەکانی عێراق بوونەتە رێگر لەو هاوکارییانەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دەیگەیەننە سوپای عێراق، گۆڕانکارییەکانی ماوەی داهاتوو رێکخراوەکە لە دۆخی چاوەڕوانیدا دەهێڵێتەوە، تاوەکو ئەو ماوەیەش کۆتاییدێت، دەتوانێ خۆی لە ناوچەکانی خۆیدا بشارێتەوە.

 

 

هەواڵگریی ئەمریکا و عێراق دەڵێن سەرکردەی ئێستای داعش، 'ئەبو ئیبراهیم ئەلهاشمیی قورەیشیی'ە، ناوی خۆی 'ئەمیر محەممەد سەعید عەبدولڕەحمان مەولایە' لەدایکبووی ساڵی 1976ی مووسڵە، لە ماڵباتێکی تورکمانی نیشتەجێی شارۆچکەی تەلەعفەرە کە دەکەوێتە باکووری رۆژهەڵاتی عێراق. ئەو بڕوانامەی لە شەریعەتی ئیسلامیدا لە زانکۆی مووسڵ بەدەستهێناوە، رۆڵی گەورەی هەبووە لە کردەکانی داعش دژ بە ئێزدییەکان.

 

سەرچاوە هەواڵگرییەکان دەڵێن، رێکخراوەکە دەستەی بەڕێوەبردنی خۆی لە دوای کوژرانی بەغدادییەوە رێکخستووەتەوە، بەتایبەت دوای ئەوەی زۆرینەی سەرکردەکانی لەلایەن هاوپەیمانی دژی داعشەوە گیران، ئێستا رێکخراوەکە پێکهاتووە لە 5 ویلایەت لەگەڵ کارگێڕییەکی بەرپرس لە بەڕێوەبردنی ویلایەتەکانی دەرەوەی سووریا و عێراق، هەروەها رێکخراوەکە ئیدارە بەرپرسەکانی وەک 'حەسبە و کارەبا'ی لە دوای لەدەستدانی خاک، هەڵوەشاندووەتەوە.

 

لە ژێر مەولادا دوو لیژنەی باڵا هەن، یەکێکیان شورایە بە سەرکردایەتی حاجی جومعە عەواد بەدری، برای بەغدادی، کە لە پێنج کەس پێکهاتووە و ئەرکی سەرەکی پلانڕێژی سیاسەتەکانی رێکخراوەکە و دەستنیشانکردنی بەڕێوەبەری ویلایەتەکانە.

 

لیژنەی دووەم 'لیژنەی رێگەپێدراو'ە، بەرزترین لیژنەی جێبەجێکارییە لە ناو رێکخراوەکەدا و سامی جاسم جبوری سەرپەرشتیدەکات، هەر ئەندامێکی ئەو لیژنەیە بەرپرسە لە بەڕێوەبردنی لایەنێکی جێبەجێکاری رێکخراوەکە وەک ئاسایش، راگەیاندن و پشتگیری.

 

سەرچاوەکان دەڵێن دوای لەدەستدانی هەموو خاک لەلایەن رێکخراوەکەوە، دەسەڵاتی زیاتر دراوەتە بەرپرسە گەورەکان لە لیژنەی رێگەپێدراو تاوەکو بەبێ گەڕانەوە بۆ سەرکردایەتی رێکخراوەکە، بڕیارەکانیان دەربکەن.

 

لەخوار ئەو لیژنەیەوە، لیژنەیەکی دیکەی سەرکردایەتیی هەیە، کە دیارترینیان بەڕێوەبەری گشتییە کە ئەبوحارس ئەلعێراقی سەرپەرشتیدەکات، ئەو بەرپرسی دارایی و دابینکردنی بودجەی رێکخراوەکەیە، هەروەها ئەبوحەمزە موهاجیر، گوتەبێژی فەرمی رێکخراوەکە، ئەمە جیا لە حەسەن جومعە ئەبووەلید بەرپرسی ئاسایشی رێکخراوەکە و عەبدوڵڵا فەتحی، بەرپرسی کاروبارە سەربازییەکان، هەروەها جەبار سلێمان عیسەوی، والی عێراق کە سەرپەرشتی بەڕێوەبەری ویلایەتەکانیش دەکات.

 

لەبارەی پارەدارکردنی رێکخراوەکەوە، بەرپرسانی ئاسایشی ئەمریکی و رۆژئاوایی هۆشدارییانداوە لەوەی، رێکخراوەکە توانای سەرلەنوێ سەرهەڵدانەوەی هەیە، وێڕای ئەو شکستانەی دووچاری بوو، ئەمەش بەهۆی ئەو یەدەگە پارە و سەرچاوانەی هەیەتی و تائێستا پاراستوویەتی.

 

رۆژنامەی 'وۆڵ ستریت جۆرناڵ' ئاشکرایکردووە، بەرپرسە ئاسایشییەکان پێیانوایە ئەو رێکخراوە خاوەنی کۆمپانیا و پشکە، کە بەهایان سەدان ملیۆن دۆلارە، لە هەموو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئاسیای ناوەڕاست. 

 

وەزارەتی خەزێنەی ئەمریکا پێیوایە یەدەگی رێکخراوەکە دەگاتە 300 ملیۆن دۆلار، لەکاتێکدا نەتەوە یەکگرتووەکان دەڵێ یەدەگی ئەو رێکخراوە لانیکەم 100 ملیۆن دۆلارە.

 

 

لە تشرینی یەکەمی 2019دا، رێکخراوەکە لە بڵاکراوەیەکدا لەسەر ئاژانسی 'ئەعماق'ی خۆی دەستنیشانکردنی 'ئەبو ئیبراهیم ئەلهاشمی قوڕەیشی' بەخەلیفەی نوێ راگەیاند.

 

ئەبوو ئیبراهیم دادوەری رێکخراوی قاعیدە بوو لە عێراق، ساڵی 2008 دەستگیرکرا، بەرلەوەی ئازادبکرێت، لەماوەی بەندییەکەیدا زانیاری بەرچاوی هەواڵگری بەهێزەکانی ئەمریکادا، ئەو زانیارییانە رێگەخۆشکەربوون بۆ دەستگیرکردنی دەیان ئەندامی رێکخراوی قاعیدە.

 

بەپێی بەڵگەنامە بڵاوکراوەکانی 'سەنتەری قەڵاچۆکردنی نێودەوڵەتیی تیرۆر' و ئەکادیمیای سەربازیی ئەمریکی 'ویست پۆینت'، مانگی رابردوو ئاشکرایانکرد، قوڕەیشی سەرکردەی نوێی رێکخراوەکە، نەیتوانیوە رێکخراوەکە هەڵبستێنێتەوە و بەیەکگرتوویی بیهێڵێتەوە، چونکە ئەو سەرکردەیەکی راستەقینە نییە و فەرماندەی مەیدانیش نییە، بەڵام سەرکردەیەکی بڕواداری پسپۆرە لە هاندانی چەکدارەکانی لە رووی ئاینییەوە.

 

زیاتر ئاشکرایانکردووە، کێشەیەکی دیکەی رێکخراوەکە ئەوەیە سەرکردەی یەکەم تورکمانە، لە کاتێکدا عەرەببوونی سەرکردەی یەکەمی رێکخراوەکە مەرجێکی گرنگە، ئەوەش دەسەڵات و هێزی ئەوی لاوازکردووە.

 

راپۆرتەکە پێیوایە ئەرکی قوڕەیشی قورسە، چونکە زەوییەکی بەدەستەوە نییە تاوەکو هێز و دەسەڵاتی خۆی تێدا جێبەجێ بکات، وەک ئەوەی بەغدادی دەیکرد، کاتێک سەرکەوتنی گەورەی لە شارە گەورەکانی وەک رەقە، مووسڵ و ئەنباردا راگەیاند.

 

 

مانگەکانی رابردوو، سەرلەنوێ مەترسییەکان لەسەرهەڵدانەوەی رێکخراوەکە پەرەیانسەند، بەتایبەت پاش راگەیاندنی پاشەکشەی زۆرینەی هێزەکانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی داعش، بەسەرۆکایەتی ئەمریکا لە عێراق و سووریا، ئەمەش لەپاش بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا و زیادبوونی هێرشی میلیشیا پشتگیریکراوەکانی ئێران بۆ سەر بنکەکانی هاوپەیمانییەکە.

 

لە مانگی ئاداری رابردووەوە، هێزەکانی هاوپەیمانان 8 بنکەی سەربازیی خۆیان رادەستی هێزە عێراقییەکان کردووە، کە دوایەمینیان بنکەی سەربازیی تاجی بوو. ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ئەوەشی راگەیاندووە، کە ژمارەی هێزەکانی لە عێراق لە 5 هەزارەوە بۆ تەنیا 3 هەزار، کەمدەکاتەوە.

 

کازم وائیلی، راوێژکاری هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بۆ لەناوبردنی داعش بۆچوونی وایە، وێڕای پاشەکشەی هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی و کۆتاییهێنان بەکارەکانی، ئەمە جیا لەو دۆخەی کۆرۆنا سەپاندوویەتی، رێکخراوەکە توانای گەڕانەوەی هاوشێوەی 2014ی نییە، ئەمەش بەهۆی ئەو هەوڵە نێودەوڵەتییانەی بۆ لەناوبردنی ئەو رێکخراوە لەسەر ئینتەرنێت دراون و بوونەتە هۆکاری کەمکردنەوەی توانای پەیداکردنی ئەندامی نوێ بۆ رێکخراوەکە.

 

ئەو پێیوایە گەیشتنی محەممەد بن زاید بە میرایەتی ئەبوزەبی و محەممەد بن سەلمان بەجێنشینی سعودیە و کارەکانی ئەوان بۆ لەناوبردنی تووندڕەوی لە ناوچەکەدا، رۆڵی هەبووە لە کەمکردنەوەی توانای رێکخراوەکە لە سەرنجڕاکێشانی گەنجان.

 

ئەو دەڵێت هێزە زەمینییەکانی عێراق، توانای کۆنترۆڵکردنی زەوی و لێدانی داعشیان هەیە، بەڵام ناتوانن بەبێ پشتگیری لۆجیستی و هەواڵگریی و ئاسمانیی هێزەکانی هاوپەیمانان، ئەو ئەرکە رابپەڕێنن.

 

بەبڕوای کازم وائیلی، رێکخراوی داعش سوپایەکی هاوشێوەی 2014ی نییە، روونیدەکاتەوە ئێستا تەنیا 10 لەسەدی هێزی ئەوکاتی هەیە، چ وەک هێز یان ئەندام و ئەوانیش بەچەندین ناوچەی جیاوازدا پەرتبوون و توانای کۆنترۆڵکردنی شاری گەورە یان شارۆچکەی گەورەیان نییە. پێگەی سەرەکی داعش لە سووریا لە ژێردەستی هێزەکانی هەسەدەیە و لە عێراقیش پێگە گەورەکەی، لەژێر دەستی سوپای وڵاتدایە.

 

هەرچی ئەبو هەنییەیە، وایدەبینێت پاشەکشەی هێزەکانی هاوپەیمانان بەتایبەت ئەمریکا، بۆشاییەکی گەورە بەجێدەهێڵێت و هاوکاریی رێکخراوەکە دەکات بۆ جووڵەکردن بەئاسانی، ئەو دووپاتیدەکاتەوە کە هێزە ناوخۆییەکانی عێراق و سووریا، بەتوانانین بۆ رووبەڕووبوونەوەی هێرشەکانی داعش بەتەنیا. ئاماژە بەوە دەدات هەڵسەنگاندنە سەربازییەکان ئەوە دووپاتدەکەنەوە و دەریدەخەن، ئەو هێزانە ماندوون و جەنگی دژی داعش جەنگی چەتەیییە و هێزە ناوخۆییەکان توانا و لێهاتوویی ئەو جۆرە جەنگەیان نییە.

 

 

وێڕای گورزە گورچکبڕ و تووندەکان بۆ سەر رێکخراوەکە لە سووریا و عێراق، بەڵام ئەو رێکخراوە لە ئەفریقیادا هێزی زیادیکردووە، بەتایبەت رۆژئاوای ئەو کیشوەرە و رووبەری فراوانی لە وڵاتانی نەیجەر، سیرالیۆن، مالی و بۆرکینا فاسۆ بەدەستەوەیە.

 

توێژینەوەیەکی گۆڤاری "CTC Sentinel" دەریخستووە لە 18 مانگی دوای کەوتنی دوا پێگەی داعش لە سووریا، لقەکانی ئەو رێکخراوە لە ئەفریقیا گەشانەوەی بەرچاویان بەخۆوە بینیووە، دەستکەوتی گەورەیان بەدەستهێناوە و کۆنترۆڵی خاکیان کردووە و ئەندامی نوێیان رێکخستووە، ئەمە جیا لە گەشەی بەرچاوی هێزە شەڕکەرەکانیان.

 

بەپێی هەڵسەنگاندنەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان، کۆی چەکدارانی ئەو رێکخراوە لە ناوچەی رۆژئاوای ئەفریقیا نزیکەی 3500 چەکدارە، لە لیبیاش سەدانیان هەیە.

 

وائیلی ئەوە بۆ بوونی رووبەری بەرفراوانی بیابان دەگێڕێتەوە، کە بەهۆیەوە رێکخراوەکە توانای جووڵەی ئاسان بووە. ئەمە جیا لە "بێئاگایی لە نێو موسڵمانانی ئەو ناوچانە" کە ئاسانکاری بۆ ئەندامانی رێکخراوەکە دەکات، لەپێناو شووشتنەوەی مێشکی گەنجانی ئەو ناوچانە بۆ شەڕکردن لە دژی ئەوانەی بە'کافر' ناویان دەبەن. جیا لەوەش حکومەتەکانی ئەوروپا، رۆڵی گەورە لەو کیشوەرەدا بۆ لەناوبردنی داعش ناگێڕن و تەنیا پشتگیری حکومەتە ناوخۆییەکانی ئەو وڵاتانە دەکەن.

 

لە بەرامبەردا، ئەبو هەنییە پێیوایە رێکخراوەکە لە رۆژئاوای ئەفریقیا زۆر چالاکە، چونکە رووبەری گەورەی ئەو وڵاتانەی کۆنترۆڵکردووە، هەروەها لە رۆژهەڵاتی ئەو کیشوەرەش بەتایبەت لە سۆماڵ هەیە، جیا لە پاشماوەکانی لە تونس و لیبیا.

 

بەبۆچوونی 'ئەبو هەنییە' هۆکاری ئەوە بۆ لاوازیی هاوئاهەنگیی نێودەوڵەتی و تێکچڕژانی بەرژوەندییەکان لە کیشوەری رەش دەگەڕێتەوە. ئاماژە بەوەدەدات کە قەڵاچۆکردنی رێکخراوەکە لە ئەفریقیا وەک پێویست نییە. ئەوەش دەخاتە روو کە بارودۆخی تایبەت، هاوکاربوو بۆ گەشەی رێکخراوەکە لە 2014دا، لە شێوەی ململانێی تایفی و دۆسێی ئاوەدانکردنەوە و ناکۆکی نێوان ئەمریکا و ئێران، ئەمە جیا لە ناڕەزایەتییە بەردەوامەکان لەدەسەڵات.

 

ژەنەراڵ رانک ماکنیزی، بەرپرسی فەرماندەیی ناوەندیی ئەمریکا پێشتر گوتبووی "دۆخی بنەڕەتی کە بووە هۆکاری سەرهەڵدانی داعش تائێستا وەک خۆیەتی". روونیکردبووەوە "ئەوان ویستی کۆنترۆڵکردنەوەی هەندێک ناوچەیان هەیە، توانای ئەوەشیان هەیە بۆ ماوەی کورت، ئەو کارە بکەن".