هێشتا چاوەڕوان بن!
راستە خۆپێشاندان مێتۆدێكە بۆ گەیاندنی خواست یان دەربڕینی ناڕەزایی و لە هەموو سیستەمێكی دێمۆكراتیكدا رێگەی پێدراوە، بەڵام نابێ ئەو راستییەش فەرامۆش بكەین كە خۆپێشاندان هەمیشە ئەگەری نەخوازراو لەگەڵ خۆیدا دێنێت. لە خۆپێشاندانەكاندا هەمیشە ئەگەری وێرانكردن و دەستدرێژی بۆ سەر گیان و ماڵی هاووڵاتیان هەیە. لە وڵاتانی ئەم بەشەی زەوی هەر بگەڕێ كە ئێمە لێی دەژین و نە كولتووری دێمۆكراتیكی هەیە و نە حكومەتێك هەیە بزانێ چۆن مامەڵە بكات لەگەڵ خۆپێشاندان، سەیری رۆژئاوای دێمۆكرات بكە كە چۆن لە هەندێ باردا خۆپیشاندان بە ئاقاری زیانگەیاندن بە گیانی خەڵكی بێتاواندا رۆیشتووە و چۆنیش هەندێ جار زیان بە سامانی گشتی و تایبەت گەیەنراوە. لەبەر ئەوە ئەگەر هیچ چارەیەك هەبێت، خۆپێشاندان باشترین رێگا نییە بۆ گوزارشتكردن لە ناڕەزایی.
لەگەڵ ئەو تێبینییە مەبدەئیەی سەرەوە، پێمباشە لێرەدا ئاماژە بە چەند بابەتێك بدەم كە راستیی تاڵن، بەڵام پەیوەندی راستەوخۆیان بە خۆپێشاندانەكانی ئێستای هەرێمەوە هەیە:
یەكەم: جێی داخە كە حكومەتی هەرێمی كوردستان گوێگرێكی باش نییە بۆ ئەو ناڕەزایەتیانەی لە رێگای ئاشتیخوازانەوە دەردەبڕدرێن. چەند ساڵێكە لە كوردستان لە رێگای وتار، بەرنامەی تەلەفزیۆنی، سێمینار و تا رادەیەكیش توێژینەوە و وتاری زانستی، رەخنە لە سیاسەتەكانی حكومەت دەگیرێ. لە زۆربەی بارەكاندا، یان وەڵام نەبووە یانیش وەڵامەكە لە ئاستی پێویستدا نەبووە. ئەوجا كاتێك ئەم میتۆدانە (مەبەستم وتار و سێمینار و بەرنامە میدیاییەكان) بە هەند وەرناگیرێن، خەڵك پەنا بۆ ئامرازی دیكە دەبات. بێگومان خۆپیشاندان لەو ئامرازانەیە.
دووەم: شێوازی بەڕێوەچوونی خۆپیشاندانەكانی ئێستا بوونە هۆی بزربوونی داخوازییە رەواكانی خەڵك. لە جیاتی مكوڕبوون لەسەر بەگژداچوونەوەی گەندەڵی و ریفۆرمی ئابووری و دوانەكەوتنی مووچە، پەلاماری بارەگای حیزبی دەدرێت و خەڵكی دەكرێتە قوربانی. كوا لەو خۆپیشاندانانەدا ئەو رۆشنبیر و مامۆستا و پزیشكانەی كە پێویستە لە ریزی پێشەوەیدا بن؟ پەلاماردانی تەنیا لایەنێك (مەبەست پارتیە) و تەنیا لە ناوچەیەكی دیاریكراودا (لە پارێزگای سلێمانی و دەڤەری گەرمیان)، تەنیا و تەنیا وێنەیەكی سیاسیی حیزبی بە خۆپێشاندانەكان دەبەخشێ و ئەمەش لە رەوایەتی و گرینگیی خۆپێشاندانەكان كەم دەكاتەوە. جێی گومان نییە پارتی بەرپرسی بەشێكی گرینگی قەیرانەكانی هەرێمە، بەڵام بە دڵنیاییشەوە بە تەنیا ئۆباڵی هەمووی لەسەرشان نییە.
سێیەم: دەسەڵاتی سیاسی لە هەرێمی كوردستان توانای خوێندنەوەی گۆڕانكارییەكان و پێشبینیكردنی لاوازە. یەكێك لە گرینگترین و مەترسیدارترین ئەو گۆڕانكاریانەی حیسابی بۆ ناكرێت، بریتییە لە گۆڕانی پێكهاتەی دیمۆگرافیی كوردستان. لە كاتی ئێستادا بەشی هەرە گەورەی دانیشتووانی هەرێم لە توێژی گەنجان پێكدێت. دەبووایە ئەم راستییە رەنگدانەوەی زۆری هەبووایە لەسەر سیاسەتەكانی ئابووری و پەرەپێدانی هەرێمی كوردستان. دەبووایە بایەخی زۆر درابا بە دروستكردنی دەرفەتی كار و پەرەدان بە دامودەزگا پەروەردەیی و زانكۆكان كە دەكرا سوودی زۆری بەو توێژەی كۆمەڵگا گەیاندبا. بەجێهێشتنی وڵات لەلایەن بەشێكی زۆری گەنجانەوە بەهۆی بێبەشی و بێكاری، مەترسییەكی راستەقینەیە. نموونەیەكی دیكە كە نیشان دەدات دەسەڵاتی سیاسی توانای پێشبینیكردنی گۆڕانكارییەكانی لاوازە، سیاسەتی ئابووری و بەتایبەتیش سیاسەتە نەوتیەكەیەتی. تێزی "سەربەخۆیی ئابووری" و پچڕاندن لەگەڵ بەغدا، تا ئێستا تەنیا زیانی هەبووە. لە سەرەتای ساڵی 2014ەوە حكومەتی هەرێمی كوردستان بەڵێن لە دوای بەڵێن دەبەشێتەوە كە بە لایەنی كەمەوە كێشەی مووچە چارەسەر دەكات و هەموو جارێكیش شكست دەخوا لە جێبەجێكردنی بەڵێنەكەی. وەڵامەكەش هەمیشە هەر ئەوەیە كە دەڵێن "چاوڕێمان نەدەكرد نرخی نەوت ئەوەندە بێتە خوارەوە". نەخێر دەبووایە پێشبینیتان كردبا و ئێستاش دەبێ چاوەڕوانی دۆخێكی ئابووریی ناهەموارتر بكەن.
چوارەم: كەمترین هەماهەنگی لەنێوان حیزبەكاندا هەیە. یەكێتی ناوخۆیی دەكرا بەشێك لە قورسایی قەیرانی ئابووری و سیاسی كەم بكاتەوە. دووركەوتنەوەی حیزبەكان لەیەكتر گەیشتووەتە رادەیەك كە لایەنەكان ئامادە نین تەنانەت لە بارەگاكانی یەكتردا كۆببنەوە. كۆبوونەوەی لایەنەكان لە هۆڵی سەعد عەبدوڵڵا لە هەولێر و هۆتێلی گراند ملینیۆمی سلێمانی نموونەی رەمزیی ئەو لێكدابڕانەن. لەبری پەیوەندیی زیاتر و ئیدارەكردنی قەیرانەكان، سیاسەتی یەكتر تاوانباركردن و خۆدزینەوە لە بەرپرسیارێتی گەیشتووەتە لووتكە. لەو نێوەندەشدا، دەمەوێ ئەو راستییە دووپات بكەمەوە كە نەوەی نوێی سیاسیی حیزبەكان زۆر كەمئەزموونترە لەوەی بتوانێ لە ئاست گەورەیی ئەو قەیرانەدا بێت كە رووبەڕووی هەرێمی كوردستان بووەتەوە.
پێنجەم: حكومەتی هەرێم بێدەنگیی هەڵبژاردووە. لە كاتی قەیران و خۆپێشانداندا، دەبێ حكومەت لە هەر كاتێكی دیكە زیاتر لە پەیوەندیدا بێت و ببێتە سەرچاوەی زانیاری بۆ هاووڵاتیان. پێدەچێ ناكۆكیی لایەنەكان لەسەر پرسی سەرۆكایەتیی هەرێم، حكومەتی هەرێمی تا رادەیەكی زۆر پەكخستبێ. لەگەرمەی ئەو قەیرانە راستەقینەیەدا، كابینەی حكومەت بۆ زیاتر لە دوو مانگ كۆنەبووەوە. لە ماوەی دوو ساڵی رابردوودا، سەرەڕای قەیرانی دارایی و جەنگ، حكومەتی هەرێم هیچ ریفۆرمێكی ئابووریی گرینگی رانەگەیاند. بڕیار بوو رۆژی دووشەممە 12/10 وەزارەتی دارایی چەند چاكسازییەك رابگەیەنێت. بە داخەوە ئەویش، دیسان رەنگە هەر بەهۆی ململانێی حیزبییەوە، دواخرا.
باوەڕ ناكەم لە ماوەی 24 ساڵی تەمەنی سیاسیی هەرێمی كوردستاندا بە ئەندازەی ئەمڕۆ تووشی قەیران بووبین. كێشەی راستەقینەی ئابووریمان هەیە، بەدەست قەیرانی شەرعیەتی سیاسییەوە دەناڵێنین، لە جەنگداین، نێوماڵمان پەرتەوازەیە. رەنگە بتوانی لیستی كێشەكان هێشتا درێژتر بكەیەوە. خۆپیشاندانی ئەم دواییە تەنیا دەرهاویشتەیەكی مامەڵەی نادروستە لەگەڵ قەیرانەكاندا. ئەگەر لایەنە سیاسییەكان بەو فەلسەفە و دنیادیتنەی ئێستایان بەردەوام بن، دەبێ هیشتا چاوەڕوان بین.