دوو قسەی بەغدا
عێراق هەر دوای ساڵی (2003)و دوای روخانی رژێمی بەعس و هاتنە سەر حوكمی عەرەبی شیعە و گوایە بە بەشداریی كورد و عەرەبی سوننە، بە زۆر قۆناخی جیاجیا تێپەڕیوە و ئومێدی هەموومان ئەوە بووە كە ببێتە دەوڵەتێكی فیدڕالی كە هەر هیچ نەبێت، ببێـتە نموونە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. تێپەڕینی بە قۆناخی حوكمی ئینتقالی و دواتریش پێكهێنانی حكومەتە یەك بەدوایەكەكان و مەجلس حوكم و ئەنجوومەنی نوێنەران و دانانی دەستووری عێراق كە گوایە ببێتە گارانتیەك بۆ رێكخستنی دەسەڵاتەكان و دەستەبەركردنی ماف و ئازادییەكان هاووڵاتیان، بەڵام تاكو ئێستاش نە دەوڵەتێكی بە مانای وشە فیدڕالیمان بینی كە هەرێم تێیدا خۆی بە هەرێمێك لە دەوڵەتێكی فیدرالی سەیر بكات و بتوانێت مافە دەستووریەكانی خۆی جێبەجێ بكات و نە حكومەتێكمان بینی كە تەكنوكرات بێت و بتوانێت بە شێوەیەكی مۆسساتی كار بكات و نە دەستورێكمان بینی كە وەك لووتكەی هەرەمی یاسایی سەیر بكرێت و رێز لە بەندەكانی بگیرێت و پێشێل نەكرێت.
ئێستاش دوای (14) ساڵ دەسەڵاتداری عەرەبی رزگاربووی ژێر دەستی (سەدام حسێن) بەو هەموو زەبروزەنگەی بەدەست ئەم خوێن مێژە كێشایان و بەو هەموو كێشە سیاسی و ئەمنی و سەربازی و داراییەی عێراقی پێی تێپەڕ دەبێت، هێشتاش زۆرن ئەوانەی حوكمی عێراق دەكەن و بە بیری شوفینی لە هەر سێ دەسەڵاتەكان، حوكم دەكەن و پێمان دەڵێن مافتان دەخۆین و باسی مافی خۆشتان نەكەن، چونكە ئێوە(وەحدەی عێراق) تێكدەدەن. من ئەو پرسیارە دەكەم، ئایا(وەحدەی عێراق) راستییە و هەیە، یان لە خەیاڵی ئەوانە بوونی هەیە؟
بێگومان وەحدەی عێراق وەك دوو ووشە ماوە، بەڵام لە ئەرزی واقع نەماوە و شتێك نییە بەو مانایە لە عێراق، چونكە شیعە بۆ شیعە حوكم دەكات و سوننە بۆ سوننە و كوردیش بۆ كورد، حوكمی ئێستای عێراق كە شیعە تێیدا باڵا دەستە، بە ناوی زۆرینە، ئەجیندای مەزهەبی و ئەجیندای دەست گرتن بەسەر عەرەبی سوونە و كوردی هەیە و هەوڵی سڕینەوەی مافەكانیان دەدات. هێشتاش نایانەوێت درك بەوە بكەن هەرێم هەرێمێكە كە خسوسیەتی دەستووری خۆی هەیە و دەبێت وەك هەرێمێك رەفتار بكات، وا دەزانن هەرێم بەغدایە و دەبێت بە مەركەزیەت بەڕێوەی ببەن.
ئەم مەركەزیەتە ئەگەر پێش (2014) بە نە ئاشكرایی بووبێت و بەنەدانی تەواوی رێژەی 17% و پارەیی پیشمەرگە بوو بێ، بەڵام ئیتر هەر لە سەرەتایی ساڵی (2014)ەوە خۆی بە شیوەیەكی ئاشكرا دەرخست و بە بڕینی قوتی خەڵك و دژایەتی هەرێم و لێدوانە توندەكانی(نوری مالیكی) دەستی پێكرد.
ئێستاش سەرۆكوەزیرانی نوێ حەیدەرعەبادی لەبەر (وەحدەی عێراق) و تێكدانی باردودۆخی زیاتری هەرێم و یاریكردن بە هەستی هاووڵاتیانی كوردستان، لێدوانی سەیر سەیری بێ بنەما لە راگەیاندنەكان دەدات، گوایە ئەو وەك عێراق هێندە بارە دارایییەكەی باشە كە گەر هەرێمی كوردستان هەموو نەوتی خۆی رادەستی عێراق بكات، پارەی هەرێم و موچەی فەرمانبەرانی هەرێم دابین دەكات، باشە گەر وایە و جەنابی سەرۆكوەزیرانی عێراق راستگۆیە، بۆچی وەزارەتی دارایی عێراق بەس توانای خەرج كردنی مووچەی فەرمانبەرانی خۆی هەیە و هەموو خەرجییەكانی خۆی راگرتووە، بۆچی دەستی بۆ وڵاتان و سندوقی نەختینەی دوەلی پان كردۆتەوە كە قەرزی پێبدەن و خۆی لە قەیرانی دارایی رزگار بكات. ئەگەر بە راستی جەنابیان لە خەمی چارەسەركردنی كێشە داراییەكانی هەرێمە، بۆچی لە دوا كۆبوونەوەی خۆی و شاندی هەرێم ئەو قسە خێرانەی نەكردووە، خۆ ژووری داخراوبوو و هەموویان لە تەنیشت یەكتری دانیشتبوون و باشتر گوێبیستی یەكتر دەبوون و دەیانتوانی باشتر گفتوگۆ بكەن.
ئەی خودی جەنابی نەیگوتبوو چەند نەوتم پێبدەن هەر هێندە پارەتان پێدەدەم. كێشەیەكی تر ئەوەیە كە دوو قسەی بەغدا لە لایەن هاووڵاتی هەرێم باوەڕی پێدەكرێت، بەڵام دەیان قسەی هەرێم باوەڕی پێناكرێت، بۆیە هەر لێرەوەش ئەو پرسیارانە دەكەم، ئایا بۆچی هاووڵاتیانی هەرێم بڕوا بە قسەی بەغدا دەكەن، بەڵام گومانی لە قسەكانی هەرێم هەیە، ئایا مەسەلە متمانەیە؟ یان هەرێم نەیتوانییەوە هاووڵاتیانی خۆی لە دوا پێشهاتەكان و پاشهاتەكان ئاگادار بكاتەوە؟ گریمان هەردوو حالەتەكەش وا بێت، بەڵام ئایا هێندە ساڵە و لەوەتەی عێراق بۆتە دەوڵەت، قسەكانی بەغدا هیچ خێری بۆ كوردستان هەبووە؟