روانگەی ئاشتیخوازانەی نێچیرڤان بارزانی و سوپاسەکەی ترەمپ
ئاشتی وەک چەمکێکی فەرهەنگی، بەشێک نییە لە تایبەتمەندییەکانی دەوڵەت، بەڵکو تایبەتمەندیی کۆمەڵگەکانە، بەڵام دەوڵەت دەتوانێ زەمینەسازی دروست بکات، تاوەکو فەرهەنگی ئاشتی پێبگرێت و بکەوێتە سەر راستەڕێی خۆی.
بەو پێیەی ئاشتی دەبێ لە ناخی کۆمەڵگەوە سەرچاوە بگرێت، (Mitrany, 1946) باشترین حکومەت ئەو حکومەتەیە، کە خۆی لەناو پڕۆسەکانی ئاشتیسازیدا ببینێتەوە و ئاشتی بکات بە قەڵغانی پاراستنی وڵاتەکەی.
لەم روانگەوە و بەتێگەشتن لە رووداو و پێشهاتەکان، لە چەند ساڵی رابردوودا نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، رای وابوو پارێزگاریکردن لە ئاشتی لە ناوچەکە زۆر قورسترە لە هەڵگیرسانی جەنگ، بەتێگەیشتن لەو ژینگە دواکەوتووە سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئیتنیەی لە ناوچەکەدا زاڵە، دەتوانین بڵێین دیسکۆرسی ئاشتی و دیموکراسی و پلۆرالیزم و پێکەوەژیان و ئارامی و ئاوەدانی تاڕادەیەکی زۆر لە پەراوێزدایە و تا هەنووکەش هەنگاوگەلی پێویست بۆ وەسەرپێخستنی پرۆسەیەکی ئاشتەوایی گشتگیر و سەراسەری بوونی نییە و هیچ دامەزراوەیەکی جیهانی و ناوخۆیی خۆی ناکاتە خاوەنی پرسی ئاشتی و گەشەپێدان و هەمووان بەتەمان موعجیزە ئاشتی بخولقێنێت!
ئەورووپییەکان لەدوای جەنگی دووەمی جیهانییەوە، سەرەتا بە ئاڵوگۆڕی خەڵوز و وزە دەستیان بە دروستکردنەوەی پەیوەندییەکانیان کرد، پاشان لە رێگەی وەرزش و بابەتە کولتوورییەکان دەستیانکرد بە ئاشتییەکی سەرەتایی، کە سەرەنجام بە تێگەیشتن لە کەش و ژینگەی ئاشتی، لە رێگەی گۆڕانکاری ریشەیی لە سیستمی حکومڕانیەکانیان و لە رێگەی دامەزراوەی ناوخۆیی و هاوبەشەوە ئاشتییەکی فراوانیان بوونیاد نا. بە نەهێشتنی جیاوازیی ئایینی و ئیتنی و رەگەزی و رەنگ و نەژاد و کۆککردنەوەی دەستی کاری هەمەچەشن و سوودبینین لە سەروەتی مرۆیی نەتەوەکانی دیکە، توانییان کیشوەرێکی پێشکەوتوو لەسەر ئاستی جیهان بۆ خۆیان بنیات بنێن، بە دەستوور و یاسا و دامەزراوەی تایبەت نەژادپەرستی و جەنگیان کۆتایی پێهێنا.
لە وڵاتانی باشووری رۆژهەڵاتی ئاسیاش، لە دوای لەسەرکار نەمانی ئیستبدادیەتی ماوسی تۆنگ لە چین و هاتنە سەرکاری (چۆئین لای، شیاوپینگ) لە ماوەی 30 ساڵدا گەشەسەندنی ئاشتیانە هەنگاوی زۆر گەورەی هاویشت و ئێستا لە رێگەی ئاشتی درێژخایەنەوە، چین بەرەو ئابوورییەکی زۆر بەهێز دەڕوات، کە بلۆکی سەرمایەداری بەتایبەت ئەمریکا هەموو رێکارەکانی بۆ ئەوەیە پاش ئەو وڵاتە نەکەوێت.
لە سعودیەش بن سەلمان وانەی لە وڵاتانی کەنداو وەرگرت، تەنانەت ئامادەیە لەگەڵ دوژمنی سەدان ساڵەیدا ئاشتی بێنێتە کایەوە، تاوەکو سەرمایەگوزاری و ئاستی ئابووریی وڵاتەکەی لە ئایندەدا تووشی قەیران نەبێت. کرانەوەکانی ئەو وڵاتە رۆژانە هەستی پێدەکرێت و دەبینرێت.
ئابووریی گەشەشەندوو بە هەبوونی ئاشتی و ئارامی و پێکەوەژیان و سەقامگیریی سیاسی دێتەدی. هەموو ئابوورییە شکستخواردووەکانی جیهان، ئابووریی ئەو وڵاتانەن، کە جەنگ و نائارامی تێدایە، ئینجا جەنگەکە ناوخۆیی بێت، یاخود دەستی دەرەکی، ئەفغانستان و سۆماڵ دوو نموونەی ئابووریی شکستخواردوون لە جیهاندا.
بە تێگەیشتن لەو راستیەی کە ئاشتی و سەقامگیری کلیلی گەشەپێدانە و فاکتەرێکی گەورەی دابینکردنی ژیانێکی شایستە و ستانداردە بۆ تەواوی وڵاتانی ناوچەکە، سەرۆکی هەرێمی کوردستان هەمیشە پاڵپشتێکی جیدی و کاراکتەرێکی ئاشتیخواز بووە، کە دەیەوێت بە کلیلی ئاشتی دووکەڵی جەنگ و کوشتار کۆتایی پێبێت، چونکە جەنگ و نائارامی سەرچاوەی هەژاری و داماوی خەڵکە.
مەرج نییە ئابورییەکی بەهێز بتوانێت ئاشتی و ئارامی بێنێتەکایەوە، بەپێچەوانەوە بەرپابوونی ئاشتی و قبوڵکرنی پلۆرالیزمی سیاسی و زاڵبوونی دیسکۆرسی ئاشتی و پێکەوەژیان، مەرجێکی سەرەکی بنیاتنانی ژیانێکی شایستەیە، بۆ نموونە وڵاتێکی وەک عێراق راستە ئابورییەکی نەوتیی بەهێزی هەیە و دیموکراسیەکی رووکەش نمایش دەکات، وا دەردەکەوێت کە هەمووان مومارەسەی دیموکراسی دەکەن، بەڵام بەهۆی نەبوونی بیروبڕوای قووڵ بە بابەتی ئاشتی و پێکەوەژیان و زاڵبوونی دیسکۆرسی مەزهەبی و نەبوونی دامەزراوەی فەرمی بۆ ئاشتیی راستەقینە و پێکەوەژیانی واقیعیانە، وەک پرەنسیپ و بیروباوەڕ و مۆراڵ وایکردووە نەتوانێت سوود لە ئابوورییە بەهێزەکەی و سەرچاوە مرۆییە هەمەچەشنەکەی وەربگرێت و لە ریزبەندی خراپترین وڵاتانی جیهاندایە بۆ ژیان.
هەرێمی کوردستان ئەگەرچی خاوەنی کیان و سەربەخۆیی نییە و بەشێکە لە عێراق، بەڵام بە تێگەشتن لە پرسی ئاشتی و پێکەوەژیانی سیاسی و سەقامگیری سیاسی، دەیەوێت ژیانێکی شایستە بۆ هاونیشتیمانیانی دابین بکات، ئەگەرچی هێشتا لێرەش دامەزراوەکانی بەرگریکردن لە ئاشتی لاوازن، بۆیە پێویستە ئەو کولتوورە ئاشتیخوازیە بەدەرفەت بزانرێت و بە دەستوور و یاسا و دامەزراوە هێز و گڕ و تینێکی بەهێزتر بە پرسی ئاشتی و پێکەوەژیانی سیاسی و ئایینی و نەتەوەییەکانمان بدەین. چونکە ئاشتی و گەشەپێدان جگە لەوەی ژیانێکی خۆشگوزەران دادەهێنن، دەبنە دیوار و قەڵغانێکی ئەمنیەتیش بەرامبەر بەو پیلانە دەرەکیانەی ئاراستەی هەرێمەکە دەکرێت.
سەرۆکی هەرێمی کوردستان هەمیشە پاڵپشتیکارێکی جیدی و لەسەرخۆیە بۆ ئاشتی و پاڵپشتی هەموو ئەو هەوڵانە دەکات، کە بۆ ئاشتی دەنرێن، لەو چوارچێوەیەشدا لە ماوەی جەنگی ئیسرائیل و حەماس چەندینجار دیدی ئاشتیانەی خۆی بۆ چارەسەرکردنی ئەو جەنگە خستەڕوو، لە ماوەی رابردووشدا بە فەرمی پاڵپشتی خۆی بۆ هەوڵەکانی ئاشتی و کۆتایهێنانی جەنگی حەماس و ئیسرائیل لەلایەن سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا خستەڕوو، لەو سۆنگەیەشەوە وەک سەرۆکێکی ئاشتیخواز دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، بە نامەیەکی فەرمی سوپاسی هەوڵەکانی نێچیرڤان بارزانی کرد، ئەم دەستکەوتە دەبێت کاری لەسەر بکرێت و لە رێگەیەوە فەرهەنگی ئاشتیخوازانەی هەرێمی کوردستان نیشانی جیهان بدرێت، کە ئێستا لە هەموو کات زیاتر ناوچەکە و جیهان پێویستیان بە ئاشتی و سەقامگیری و گەشەپێدان هەیە.