خانەوادەكانی داعش.. قوربانی دەسەڵات و كۆمەڵگا
مردن و لەدەستدانی ئازیزان كارەساتێكی گەورەیە و تەنها لەرێی هاوسۆزی خزم و دۆست و خۆشەویستان ئازارەكانی تۆزێك كەمدەبێتەوە. هەڵگرتنی پەژارەی لەدەستدانی ئازیزان بەگشتیی و جگەرگۆشە بەتایبەتی، مەگەر بە دەستەجەمعی یان دڵێكی بەردین دەنا بەتەنها هەلناگیرێ، بەتایبەت ئەگەر كۆچكردوو بەرپرسی یەكەمی خێزان و هەڵگری كۆڵی قورسی ژیان بێت. بەدڵنیاییەوە جۆر و شێوازی مردن كاریگەری راستەوخۆی لەسەر كەمكردنەوە یان گەورەكردنی كۆستەكە هەیە. بەشێوەیەك چەند شێوازی مردن كارەساتبارتر و دڵتەزێنتر بێت ئازارەكانی زیاترن.
هاوكات لەگەڵ سەرهەڵدانی بەهاری عەرەبی و هەڵگیرسانی شۆڕشی ناوچەكانی رۆژهەڵاتی ناوەراست بەگشتیی و سووریا بەتایبەتی، دروستبوونی چەندان گرووپی تووندئاژۆ و سەرهەڵدانی داعش، باهۆز و رەشەبای فیكری كۆمەڵێك لە گەنجە خوێنگەرمەكانی كوردی بەرەو چارەنوسێكی نادیار هەڵفڕاند . دواجار زۆرێكیان تەنها هەواڵی مەرگیان لە پەیوەندییەكی چەند چركەدا بەخانەوادەكانیان راگەیێندرا. جگەلەوەی لەدژی نەتەوە و دەسەڵاتی نیشتمانەكەیان جەنگان و بوونە هۆكاری لەدەستدانی چەندین رۆڵەی پێشمەرگە و چەندان چیرۆكی تراژیدیاشیان بۆ خانەوادەكانیان جێهێشتن. چەندین پرسیاری گرنگ دەكرێن كە تا ئەم ساتەش هەندێكیان بێ وەڵامن. ئەو گەنجانە چۆن رۆیشتن بۆ ریزی دوژمن؟ كێ هانیدان؟ چۆن گەیشتن؟ چیان بەسەر هات؟ كئ بەرپرسە؟ ئەمانە كۆمەڵێك پرسیارن كە كاری دەزگا تەناهییەكانە وەڵامیان بداتەوە.
ئەوەی گرنگە، ئەو ئەندامە كوردانەی داعش دوای خۆیان چ قەدەرێك بۆ خانەوادەكانیان جێدەهێڵن؟ بەداخەوە زۆربەی ئەو خانەوادانە دوای رۆیشتنی كوڕەكانیان، سەرەكیترین ئەندامی بنەماڵەكانیان لای دەزگا ئەمنییەكان و ئاسایش دەستبەسەركراون. ژن و منداڵەكانی ئەوانیش لەچاوەڕوانی هاتنەوەیاندا چركەساتەكانی تەمەن دوگوزەرێنن. لە كۆتاییدا رەنگە چەندان چیرۆكی دیكەی تراژیدیا بۆ كەلتووری نەتەوە و نیشتمان زیاد بكەن. خۆشبەختانە دوای چەند مانگێك لەدووبارەبوونەوەی ئەو حاڵەتە، ماموستا عەلی باپیر دركی بەو راستییە كرد و لەگەڵ راوێژكاری ئەنجوومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان قسەیەكی خێری تێدا كرد.
سەبارەت بە دڵنەوایی، دوای هەواڵی مردنی هەر تاكێك لە كۆمەڵگای كوردی. یەكەم شت كە خانەوادەكەی و خزمە نزیكەكانی پێی هەڵدەستن، دلنەوایی و تازیەبارییە. دەكرئ بگوترێت تاوەكو ئێستا یەك لە جوانترین كەلتوور و درووشمە ئایینییەكانە خۆشبەختانە بەزیندوی ماوەتەوە. بەڵام بەهۆی تەنگپێهەڵچنینی دامودەزگا ئەمنییەكان و قەدەغەكردنی تازیەباری، دایكی ئەو داعشانە لە دلنەوایی لەدەستدانی رۆلەكانیان بێبەشبوون. تەنانەت بە ئاشكرا لای هاورێ و دۆستە نزیكەكانیشیان ناتوانن فرمێسك هەڵبڕێژن و برینی دڵە بریندارەكەیان تۆزێك سارێژ بكەن. بە بیانووی خیانەتكردنی رۆلەكەیان لە نیشتمان بۆ هەتاهەتایە بە چاوێكی سووك تەماشادەكرێن. وەك ئەوەی ئەوان رێنیشاندەری كوڕەكانیان بووبن لە هەڵبژاردنی ئەو رێبازە. لە كاتێكدا زۆرێك لە خانەوادەكان بەتەلەفۆن زانیویانە كوڕەكەیان چووەتە ریزی تیرۆریست و نەیارەكانی نەتەوە و نیشتمان، واتە ئەوكاتەی كار لەكار ترازاوە.
ئەگەر لەهەردوو روانگەی شەرع و یاساوە هەڵسەنگاندنێك بۆ حاڵی ئەو دایكە جەرگسووتاوانە بكەین كە بەهۆی هەڵەی كوڕەكانیان جەرگیان سووتاوە، ئایا دەكرێت بە نەخوازراوی لە كۆمەڵگا سەیر بكرێن؟ یان پشتگوێ بخرئن و تازیەباریان لێنەكرێت؟ لە شەریعەتی ئیسلام بنچینەیەك هەیە كە بریتیە لە (لا یۆخژ الرجل بجریرە أبیه ولا جریرە أخیه) هیچ كەسێك بەتاوانی باوكی یان برای تووشی لێپێچینەوە و سزا نابێت. ئەم بنچینەیە راستەوخۆ لەو ئایەتە پیرۆزە سەرچاوەی گرتووە [ولا تزر وازرە وزر أخری] كەس باری تاوانی كەس هەڵناگرئ. لە یاساشدا هەركەسە و بەرپرسیاریەتی كارەكانی خۆی هەڵدەگرێت. هەر وەك لە یاسای سزادانی عێراقی ماددەی (1) دا هاتووە،" لاعقاب علی فعل أو امتناع إلا بناو علی قانون ینص علی تجریمه وقت اقترافه"، واتە كار یا ملنەدانێك سزای لەسەر نییە گەر لەكاتی كردنیاندا بەتاوان دانەنرابن. بە پشتبەستن بەو بنچینە یاساییە خانەوادەكانی داعش وەك خەڵكی تر كاتێك تاوانبارن بەرامبەر بە یاسا ئەگەر تاوانێكیان ئەنجامدابێت. بۆ پێناسەكردنی تاوان و تاوانباریش دەبێ بگەڕێینەوە بۆسەر هەمان یاسا كە لە ماددەی (19 بەندی 4) پێناسەی تاوان (جریمە) دەكات. كە بریتییە لە (كل تصرف جرمه القانون سواو كان إیجابیًا أم سلبیًا كالترك والامتناع ما لم یرد نص علی خلاف ژلك)، واتە هەر هەڵسوكەوتێكی ئەرێنی یا نەرێنی وەك وازهێنان و ملنەدان كە یاسا بەتاوانی دانابێ مەگەر بە دەقێكی تر جیاكرابێتەوە. هەروەها سەبارەت بە رێكارە خۆپارێزیەكان كە زۆرجار بۆ رێگریكردنی پێشوەخت لە تاوان پەنای بۆ دەبرێت، لە ماددەی 103 دا هاتووە (لا یجوز أن یوقع تدبیر من التدابیر الاحترازیە التی نص علیها القانون فی حق شخص دون أن یكون قد پبت ارتكابه فعلاً یعده القانون جریمە وأن حالته تعتبر خگرە علی سلامە المجتمع). واتە ناكرێ ئەو رێكارە پارێزگارییەی كە لەدەقی یاسادا هاتووە، بەرامبەر كەس بگیردرێتەبەر بێئەوەی كارێكی وای كردبێ كە یاسا بەتاوانی داناوە و دۆخەكەشی دانابێ بۆ سەر سەلامەتی كۆمەڵگا. هەروەها لە یاسای ژمارە(4) ی تیرۆری عێراق و یاسای بەرەنگاربوونەوەی تیرۆرلە هەرێمی كوردستان هیچ ئاماژەیەك بۆ گرتنەبەری رێووشوێنی یاسایی دژ بە خانەوادەی تیرۆرستان نەخراوەتەڕوو، مەگەر بەشێوەیەك لە شێوەكان بەشداری كردەوە تیرۆریستەكەیان كردبێت.كەواتە لە روانگەی یاساییەوە نە تاوانبارن، نە دەكرێت بە بیانووی رێكاری خۆپارێزی دەستگیربكرێن.
واتە لەهەردوو روانگەی شەرع و یاساوە ناكرێت كەس لە بری كەس سزابدرێت. بۆیە سزادان و تەنگپێهەڵچنین لە لایەن دەسەڵات و كۆمەڵگا دژ بە دایك و باوك و خانەوادەی ئەندامانی داعش لۆژیكی و دادگەری نییە. جگە لە چەندبارەكردنەوەی كۆستەكە لەسەر دڵیان و زیادكردنی دوژمن بۆ نەتەوە و نیشتمان، ئەمەش هیچ چارەسەریكی ریشەیی بۆ خاك و وڵات بەرهەم ناهێنیت.
لەبری ئەمە پێویستە لێژنەیەكی چالاك لە هەموو جۆرە پسپۆریەتێك پێكبهێندرێت بۆ لێكۆڵینەوە لەو هۆكارانەی كە لەپشت چوونی گەنجانن بۆ ریزی ئەو دەستە و تاقمە تووندئاژۆیانە، پاشان رێوشوێنی پێویست بگیرێتەبەر، چونكە سیاسەتی سزادانی خانەوادە بە تاوانی یەكێك لە ئەندامانی خێزان سیاسەتێكی فاشیل و بێ بەرهەمە و لەگەل َهیچ یاسا و رێسایەكی دادپەروەر ناگونجێت. تەنانەت لە پاشخانی فیكری هیچ هێزێكی بە ویژدان و مرۆڤدۆست جێگای نابێتەوە. هەرچۆنێك بێت ئەوانیش مرۆڤن و وەك خەڵكی دیكە خاوەنی بوركانی سۆزن، جەرگیان سووتاوە و پێویستیان بە هاوسۆزی هاونیشتمانییەكانیانە. هەركاتیش بەڵگە هەبوو كە خانەوادەكانان دەستیان هەبووە لەرۆیشتنیان، یان ئاسانكاری و هاوكارییان كردوون. با رووبەرووی یاسا بكرێنەوە و بە سزا بگەیێندرێن.
*خوێندكاری ماستەر لە فیقهی ئیسلامی زانكۆی ئیسلامی مالیزیا