Ehmedê Xanî
Doğubeyazıt (Rûdaw) – Ağrı’nın Doğubeyazıt (Bazîd) ilçesinde bulunan Ehmedê Xanî’nin türbesi her gün yüzlerce yerli ve yabancı ziyaretçiyi ağırlıyor. Ancak tabelalar, bilgi notları ve şiirler sadece Türkçe ve İngilizce; Kürtçe’ye yer verilmiyor.
Kürt düşünür, filozof ve yazar Ehmedê Xanî’nin Ağrı’nın Doğubayazıt (Bazîd) ilçesindeki türbesi, her gün yüzlerce kişi tarafından ziyaret ediliyor.
Türbe ve cami, Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı olduğu için, alandaki tüm yazılar yalnızca Türkçe ve İngilizce. Kürtçe bilgilendirme levhaları ya da Xanî’nin Kürtçe şiirlerine dair herhangi bir ifade bulunmuyor.
Ehmedê Xanî üzerine çalışmaları bulunan yazar ve tarihçi Mehmet Yardımcı, devletin Xanî’nin Kürt kimliğini görmezden geldiğini savundu.
Yardımcı, “Cizre, Irak, İran, Mısır ve Suriye’de eğitim aldı. Mem û Zîn adlı eseriyle Kürt halkına uygulanan adaletsizlik ve baskıyı sembolik biçimde anlatmıştır” dedi.
Yardımcı, devletin Xanî’ye yönelik yaklaşımını şöyle yorumladı:
“Devlet, Xanî’nin fikirlerinden rahatsız. Bu yüzden onun adını Türkçeleştirerek kullanıyor, Kürtçe yazılarına yer vermiyor. Mezarı üzerinde de Kürtçeye dair bir şey göremezsiniz.”
“Xanî, Kürt birliğinin temellerini attı”
Kürt siyasetçi Gülser Yıldırım da Xanî’nin fikirlerinin günümüzde de yol gösterici olduğunu vurguladı:
“Xanî, dört parça Kürdistan’da ulusal birliğin temellerini attı. Eserlerinde Kürtlerin özgürlüğünü ve birlik arzusunu açıkça dile getirmiştir.”
Bu çerçevede, 26 Temmuz 2025’te Doğubeyazıt’ta “Kürt Birliği Konferansı” düzenlendi. Konferans sonuç bildirgesi, sembolik olarak Xanî’nin mezarı başında okundu.
Eski HDP milletvekili ve yazar Hasan Özgüneş ise, “Eğer Kürt halkı birliğini sağlasaydı, Ortadoğu’da etkili olabilirdi. Xanî’nin çağrısı halen bizim için yol gösterici” dedi.
İnanç turizminin önemli bir merkezi
Xanî halk arasında “Xanî Baba” olarak anılıyor. Türbesi, özellikle inanç turizmi açısından ziyaretçi çekmeye devam ediyor.
Doğubayazıt esnaflarından Seyfî Bağlam, “25 yıldır burada çalışıyorum. Avrupa’dan Japonya’ya kadar insanlar buraya geliyor ama türbe sahipsiz. Temizlik yok, bakım eksik” dedi.
İsmaîl Polat adlı bir diğer esnaf ise, “Elimizdeki hediyelik eşyaların çoğu İran’da üretiliyor. Çünkü burada destek yok” ifadelerini kullandı.
Ziyaretçiler: Xanî kutsal bir kişilik
Ziyaretçiler ise Xanî’ye büyük saygı duyduklarını belirtiyor. Tekirdağ’dan gelen Hacı Müdür, “Xanî Baba kutsal bir zattır. Onu ziyaret etmek için geldim” dedi.
Ziyaretçi Muzeyyen ise, “Her gelişimizde dua ediyoruz. Allah kabul etsin” ifadelerini kullandı.
Van’dan gelen Mehmet Beydoğan, “Ne yazık ki burada Kürtçe kitapları ve şiirleri yok. Bu büyük bir eksiklik” diye konuştu.
Polonyalı bir grup turist de Xanî’nin mezarını ziyaret etti.
Grup lideri Ewa, “Burası sadece tanınmış bir yer olduğu için değil, aynı zamanda çok özel bir enerjiye sahip olduğu için buradayız” dedi.
Ehmedê Xanî kimdir?
1651’de doğan Ehmedê Xanî, Kürt edebiyatının klasiklerinden Mem û Zîn, Nûbihara Biçûkan ve Eqîdeya Îmanê gibi eserlerin yazarıdır.
1707’de hayatını kaybetti. Yüzlerce yıl sonra bile “Eğer birlik olsaydık, kurtuluş da olurdu” sözü, Kürt siyasetinde sıkça hatırlanıyor.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın