Ortadoğu uzmanı: Kürt devleti mümkün!

Ortadoğu uzmanı Can Acun, Ortadoğu’da yaşanan kaos ve istikrarsızlık sürecinde, bağımsız bir Kürt devletinin, en azından kağıt üstünde mümkün olduğunu ifade etti.

 

İran’da Kürtler’in geçmişte ciddi kalkışmaları olduğunu vurgulayan Acun, “Ancak özellikle PKK ve onun İran kolu PJAK’ın İran devleti ile kendi çıkarlarını merkeze koyarak yaptığı antlaşmalar, Kürt hareketlerinin etkisizleştirilmesine sebebiyet vermiştir” dedi.

 

Suriye konusunda da Can Acun, mevcut kararlılığın ve desteğin bir süre daha sürmesinin, rejimin devrilmesi ile sonuçlanacağını belirtti.

 

Ortadoğu uzmanı Acun, Rûdaw’ın sorularını yanıtladı.

 

Sizce bağımsız Kürdistan mümkün mü? Komşular nasıl karşılar? 

 

Ortadoğu’da yaşanan kaos ve istikrarsızlık sürecini, merkezi hükümetlerin otoritesinin aşınmasını ve devlet dışı aktörlerin yükselişe geçmesini, ayrıca Sykes – Picot anlaşmasının ürünü olan sanal sınırların artık anlamını yitirmeye başladığını gözönüne aldığımızda, bağımsız bir Kürt devleti, en azından kağıt üstünde mümkün.

 

Ancak burada böyle bir devletin sürdürülebilirliğini belirleyecek nitelikte çeşitli faktörlerin ve şartların olgunlaşması elzem görünmektedir. Birincisi, Kürt unsurlarının birlikteliğinin sağlanabilmesi, KDP, KYB, Goran ve diğer İslami hareketlerin birlikte ortak bir hedef için hareket edebilme iradesi göstermesi ve hükümete bağlı tek bir peşmerge gücünün oluşturulması gerekmektedir. Diğer bir unsur ise böyle bir devletin sınırlarının komşu devlet ve halkların çıkarlarını ve nüfuz alanlarını tehdit etmeyecek şekilde belirlenmesi gerekliliğidir. Kerkük gibi tartışmalı bölgelerde hükümranlık iddiası ile bir Kürt devletinin inşa çabası, Arap ve Türkmenleri, dolayısıyla ilgili ülkeleri karşısına alacak bir adım olacaktır. Ayrıca komşu ülkelerdeki Kürt bölgelerine dair yaklaşımlar da belirleyici olacaktır.

 

Nihayetinde İran ve Türkiye’ye rağmen bir Kürt devletinin bölgede var olabilmesi jeopolitik ve ekonomik açından mümkün değilken, her iki ülkenin de mevcut konjonktürde bağımsız bir Kürt devletinin varlığına dair ciddi endişeleri bulunmaktadır.     

 

ABD ve Avrupa destekler mi? Türkiye için olumlu olumsuz tarafları nelerdir? 

 

Bağımsız bir Kürt devletine Batı dünyasından farklı bakış açıları mevcut, hatta ülkeler içerisinde bile olumlu veya olumsuz pozisyonlar görülebilmekte. Ama mevcut eğilim, federal bir Irak içerisine özerk bir Kürt bölgesinden yana. Bağımsız bir Kürt devletinin ilanı, Irak’ta olası bir iç savaşa neden olabilecek riskli bir adım olarak görülüyor. Hele ki IŞİD ile mücadeleyi zaafa uğratacak böyle bir adımın şuan için desteklenmesi sözkonusu değil. Ayrıca Türkiye ve İran gibi bölge ülkelerinin bu konudaki perspektifi de Batı için belirleyici olacaktır diye düşünüyorum.

 

IŞİD’le mücadele sizce ne kadar sürer?

 

IŞİD’i var eden siyasi ve sosyo-ekonomik faktörler var olduğu sürece IŞİD bir şekilde yaşamaya devam edecektir. Irak’ta ABD işgalinin yarattığı travmalar ve Sünni Arap aşiretlerinin maruz kaldığı sekteryan ayrımcılıklar IŞİD gibi radikal bir yapılanmanın ülkede neşet etmesine sebebiyet verdi. Irak’ta askeri açıdan sürdürülen palyatif mücadelenin bir çözüm üretebileceği kanısında değilim. Ülkede daha kuşatıcı, tüm etnik ve mezhebi dengeyi içinde barından merkezi bir otoritenin oluşturulması ve Kürt bölgesine benzer şekilde Sünnilerin kendi kendini yönetebilecekleri bir zeminin oluşturulması ancak kapsayıcı bir çözüm üretebilir.  

 

IŞİD gücünü nerden alıyor da birçok cephede nasıl savaşıyor?

 

IŞİD temel olarak el-Kaide’nin görece daha radikal ve harici unsurları ile Irak Baas’ından oluşan bir örgütlenme. Askeri komuta kontrol ve taktik-stratejik yeterlilik açısından sahada savaştığı güçlerden daha ileride olduğu görülüyor. İdeolojik üstünlüğe sahip. Daha motive, savaşçıları fedai kültürü ile yönlendirebildiğinden etkin savaşma kabiliyeti elde edebiliyor. Ayrıca Irak Baas’ının uzun yıllar uyguladığı şekilde şiddet ve işkenceyi araçsallaştırarak düşmanlarını etkisizleştirebiliyor. Bunun ötesinde Arap aşiretlerinden ve geniş Sünni kesimlerinden ciddi destek buluyor, insan kaynağını yenileyebiliyor, örgütten ziyade devlet gibi hareket ediyor. Birçok cephede birçok farklı güçle savaşmalarına rağmen her açından sürdürülebilir bir sistem kurmuş durumdalar. 

 

Beşar Esad gider mi? 

 

Esad’ın Suriye’nin geleceğinde bir rolü olmadığını söylemek mümkün. İran destekli bir azınlık rejiminin lideri olarak kendi halkıyla savaşmaya, mücadele etmeye çalışıyor.

 

Suriye’deki savaş ne zaman biter? Çözüm bir nasıl olur?

 

Suriye’de savaşın bitmesinin en önemli gereksinimlerinden birisi daha önce uluslararası güçlerin Suriye devrimine verdikleri sözleri yerine getirmeleridir. Son dönemlerde Türkiye, Suudi Arabistan ve Katar arasında Suriye devrimini sonuç alıcı şekilde desteklemek hususunda bir mutabakat oluşmuştur. Bunun da ciddi etkileri olduğu görülmektedir. Mevcut kararlılığın ve desteğin bir sürede daha gösterilmesi Esed rejiminin devrilmesi ile sonuçlanması çok olasıdır. Rejimin artık insan kaynağı ve diğer unsurlar çerçevesinde ciddi bir yıpranma içerisine girdiği ve gerileme de olduğu müşahade edilmektedir. 

 

Esad giderse Suriye’deki diğer örgütler ve gruplar çatışır mı?

 

Hali hazırda Suriye’de birçok örgütün aktif çatışma içerisinde olduğunu görüyoruz. IŞİD, PYD, diğer muhalif güçler kendi aralarında çatışmaya devam ediyor. Esed’in devre dışı kaldığı bir denklemde istikrar inşa edilene kadar bir süre çatışmalar yaşanması mümkündür ancak; Suriye’nin içinde bulunduğu durumun asıl yaratıcısının Esed rejimi ve ona bağlı güçlerin olduğunu unutmamak gerekmektedir.

 

Mahabad sonrası İran'da ayaklanma ihtimali var mı?

 

Mahabad olayları bir kez daha İran içerisindeki siyasi kırılganlığı göstermiş oldu. Sadece Kürt bölgelerinde değil Ahvaz gibi Arap ve Belucistan gibi bölgelerde de toplumsal olaylar sıklıkla yaşanabilmektedir. İran’ın uyguladığı otokratik rejim geniş halk kitleleri nezdinde tepkiye neden olmaktadır. Özellikle Kürtlerin bu anlamda geçmişte de ciddi kalkışmaları olmuştur ancak özellikle PKK ve onun İran kolu PJAK’ın İran devleti ile kendi çıkarlarını merkeze koyarak yaptığı antlaşmalar Kürt hareketlerinin etkisizleştirilmesine sebebiyet vermiştir.

 

Türkiye seçim sonuçları bölgeyi nasıl etkiler?

 

Türkiye’de seçin anketlerinin gösterdiği sonuçlar mevcut AK Parti iktidarının devam edeceği yönündedir. Yeni bir AK Parti iktidarında dolaysıyla Türk dış politikasının ciddi bir değişimden geçmesi beklenmemelidir.

 

PORTRE / Can ACUN

 

Yeditepe Üniversitesi Uluslararası ilişkiler ve Siyaset Bilimi bölümünden mezun olan Can Acun, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA) Dış Politika Direktörlüğü’nde araştırmacı olarak çalışıyor.  Mısır’da Kahire Türkiye Araştırmaları Merkezi’nde ve SETA Kahire’de Mısır üzerine çalışmalar yürüttü. Acun, halen SETA Ankara’da Mısır, Irak ve Suriye’de devlet dışı aktörler  üzerine araştırmalar yapıyor. Kanada'da “Kültürlerarası Diyalog” eğitimi aldı. “Sınırları Aşan Kriz Suriye”, “IŞİD – PYD Çatışmasının Sıcak Cephesi: Ayn El-Arab (Kobani)”, “Irak'ta İsyanın Haritası: Silahlı Gruplar” adlı kitaplara imza attı.