Van (Rûdaw) – Kürt kültüründe önemli bir yeri bulunan kilim dokumacılığı sahte boya ve uydurulmuş desenler yüzünden giderek önemini yitiriyor.
Kilimin bölge kültürünü yansıtması bakımından tarihi bir önemi var. Kilim sadece onu dokuyanın değil, adeta bölge insanının yaşam şeklini, duygu ve düşüncelerini yansıtan bir özelliğe sahip. Evlerde, işyerlerinde, araçlarda süs olarak bulundurulan ve samimiyetin bir göstergesi olarak hediye şeklinde elden ele dolaşan kilim artık şimdilerde giderek önemini yitiriyor.
Çünkü bu kültür giderek terk edildiği gibi, elde bulunan kilimler de orijinal haliyle dokunmadığı ve sahte boya kullanıldığı için ilgi görmüyor. Sadece Van’da daha önce kilim satan 100’ün üzerinde dükkân varken, bu sayı 6-7’ye düşmüş durumda. Daha önce faaliyette olan Kilimciler Derneği de bu nedenle kapılarına kilit vurmuş.
Aynı durumu Hakkâri, Şırnak, Bitlis ve Muş’ta da yaşanıyor. Bu illerde de yapılan yanlış üretimler kilime olan ilgiyi azaltan faktörler.
Oysa ciddi bir kültür zenginliği olan kilimler, genellikle hikâyesiyle adlandırılırken bazıları da ortaya çıktığı ya da yaygın dokunduğu yer veya aşiretin ismiyle adlandırılıyor. Motif ve desen zenginliğinin de dikkati çektiği, hakiki yün iplik ve kök boya uygulanmasıyla daha da değerlenen kilimler, desenlerini, bölge insanının yaşantısındaki acı tatlı olaylardan ya da iç içe olduğu doğadan alıyor.
Bu kilimlerden bazılarının isimleri şöyle:
Çilgûl, Gûla Guharuk, Gûlsarya, Gûlhezar, Jîrkan, Canbêzar, Kesneker, Lüle, Lüleper, Şimkubük, Şamarî, Tilik, Kevjal, Hêlûn, Gûlçîn, Gûlşivan, Gûlgever.
25 yıldır kilimcilik yapan yörenin tanınan esnaflarından Ahmet Koçak, kilimin neden giderek önemini yitirdiğini Rûdaw’a anlattı.
Kilimde sahte boya kullanıldığını belirten Koçak, şunları belirtti:
“Son yıllarda her önüne gelen kilim dokumaya başladı. Bu işi yaparken de ucuzluğa yöneldi, kök boya yerine kalitesiz boya kullandılar. Kilim zamanla boyasını döküp foyası ortaya çıkınca da artık kimse almamaya başladı. Şimdi siz bir kilo kök boya ile ancak bir kilo iplik dokuyabilirsiniz, ama diğer sahte boya öyle değil, kilosunu en fazla 10 liraya alıyorlar ve en az 50 kilo iplik dokuyorlar.”
Sahte desenlere de dikkat çeken Koçak, “Ayrıca kilimlerin desenleri asılları gibi yapılmıyor, mesela her kilimin bir adı vardır ve desen şekli bellidir, ancak bazı kilim dokuyucuları rasgele şekiller yaparak kilimin orijinalliğini de bozuyor ve alıcı bunu biliyor. Bir de 8–9 ayda zor biten bir kilimi bakıyorsunuz bir haftada yapıp bitirmişler. Çükü sahte yapmışlar.” Diye konuştu.
Koçak, bu nedenle kilime verilen değerin giderek azaldığını yabancı turistlerin bile durumdan şikayet ederek satın almadığını anlattı.
Süleyman Koyun isimli kilimci de teknolojinin ve rahat yaşamın kilim sanatını olumsuz etkilediğini belirterek, şunları söyledi:
“Kürtler’de kilim dokumak eskide bir gelenekti. Bahar geldiğinde her evin önünde mutlaka yere çakılmış bir tane tezgâh vardı. O tezgâhlarda kilim, halı, yolluk, çanta, heybe dokurlardı. Şimdi öyle bir şey yok, artık köyde bile kadınlar kilim falan dokumuyor. Otururlar dizi izlerler, zaten hepsi hasta olmuş otura otura.”
Rûdaw’a konuşan Mustafa Genç ise, tanıtımdan yakındı.
Kürtçe yayın yapan kanalların kilimin tanıtımına daha fazla yer vermesi gerektiğini belirten Genç, “Kürt televizyonları bu geleneğin sürmesi için reklâmını yapmalı. Programlar yapılmalı. Orijinal kilimi tanıtmalı” dedi.
Kilim ile dengbêjliği karşılaştıran Genç, şu ilginç tespiti yaptı:
“Kürt dilini dengbêjler bugüne taşımış, aynı şekilde kilimin de böyle bir rolü var. Mesele sadece ticaret, geçim meselesi de değil, Kürt halkını anlatan, hikâyesi olan bu kültürün ölmemesi lazım. Çünkü kilim gerçekten de Kürt halkının hikayesidir. Her kilimdeki hikâyeyi birleştirdiğinizde Kürtler’in yaşam biçimi, özlemleri, kaygıları ve başından geçenler ortaya çıkar. Televizyonlar işlerini sadece ticaret ve siyasetle sınırlandırmamalı, kültüre de ağırlık vermeli diye düşünüyoruz.”
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın