Foto: Rûdaw
Musul (Rûdaw) - Eski Musul'da Faruk Caddesi'nin hemen yanında Yahudi mahallesi yer alıyor.
Musenna Fazıl da bir Musul sakini. Bütün ömrünü bu şehirde geçirdiği için ona “Musul bilgesi” denilebilir.
Musenna Fazıl, çocukluğunda her gün Yahudilere ait dükkânları ziyaret ettiği için Yahudi evlerini tek tek biliyor.
Rûdaw’a konuşan Musenna Fazıl, Musul Yahudileri hakkında, "Şeyh Fethi Mahallesi'ne, Yahudi Mahallesi'ne yakındık. O zamanlar televizyon yoktu ve her gece birlikte otururduk, büyüklerimiz bize bu mahalleyi anlatırdı. Esnafın tamamı Yahudiydi ve Müslümanlarla ticari ilişkileri vardı. Büyükanne ve büyükbabalarımız bize Yahudi okullarını ve evlerini gösterdiler ve Yahudilerin barışçıl insanlar olduğunu söylediler. Evlere kimse zarar vermemiş, şu ana kadar kitabeler evlerin üzerinde kalmış” dedi.
Yahudiler tüm yazılarını Musul mermerlerine kazımışlar. Yazıtlar çok özel oymalarla İbrani alfabesiyle yazılmış. Yüzlerce yıl önce Müslümanlar evlerini mermeri kullanarak süslüyordu.
"Her Yahudi evinde bir ibadet yeri vardı"
Musenna Fazıl, "Burası ibadet için özeldi çünkü diğer dinler gibi onların da tapınakları ve ibadetleri vardı. Her Yahudi evinde bir namaz yeri vardır. Yahudi namazına “sawami” diyorlar. Her tarafa İbranice yazılar yazılmış” dedi.
Salim Halaq da Musul'un Nebi Cercis Mahallesi’nde ikamet ediyor, 85 yaşının üzerinde ve halen çalışıyor.
Yahudilerle çocukluk anıları var. Yahudi dükkanlarından sık sık şeker ve oyuncak aldığını söylüyor.
Berber Salim Halaq Yahudilerle olan anılarını şöyle anlatıyor:
"Yaşım pek fazla değildi. Çocuktum ama her gün dükkanlarına gittiğimi hatırlıyorum. Yahudi mahallesinde büyük bir çarşı vardı. Hepsi tüccardı ve nasıl para kazanılacağı konusunda iyi fikirleri vardı. Şu anda bile o mahalle var ve adı Yahudi mahallesi. 600'den fazla ev var, bazıları yıkılmış, bazıları ise ayakta. Irak hükümeti onlara evlerini verdi ve şimdi bile ataları bu ülkede büyüdükleri için Musul'a dönmek isteyenler var. Yahudiler sadece Musul'da değil, Bağdat, Basra ve Erbil'de de yaşıyorlardı.”
Yahudi okulu da vardı
Musul'daki Yahudi okullarında yüzlerce Yahudi okuma yazmayı öğrendi. Bu okullarda Yahudi dini öğretiliyordu.
Okul bin 300 metrekare alan üzerine inşa edilmişti. Yahudiler gittikten sonra okul hükümetin malı oldu.
Berber Salim Halaq o okulda okudu. Halaq, “Riba Kazuri adında bir okulları vardı. Orada okudular. Şu ana kadar tapınakları hâlâ orada ama yıkılmış durumda” dedi.
Kürt tarihçi Ferset Meriyi de Kürdistan Bölgesi ve Irak Yahudilerinin yaşamı hakkında birçok kitap yazdı. Meriyi’ye göre Eski Musul’u Yhudiler inşa etti.
Osmanlı Devleti'nin 1917'de yaptığı nüfus sayımına göre o dönemde Bağdat nüfusunun yüzde 40'ını Yahudiler oluşturuyordu. Ancak 1948'de İsrail Devleti'nin kurulmasının ardından bölgede çatışmalar ve Yahudi karşıtı kampanyalar arttı. Bu yüzden çoğu Irak'ı terk edip İsrail'e gitmek zorunda kaldı.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın