İran’ın dini lideri Ali Hamaney kimdir?

Haber Merkezi – İran’ın dini lideri Ali Hamaney, ülkenin siyasi ve dini yaşamında en etkili isimlerden biri. 1989’dan bu yana İran İslam Cumhuriyeti’nin en üst dini makamını elinde bulunduran Hamaney, hem iç politikada hem de bölgesel ve uluslararası arenada önemli bir figür olarak öne çıkıyor.

ABD basınında yer alan haberlere göre, ABD Başkanı Donald Trump, İsrail’in İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’e suikast düzenleme planını reddetti. Trump’ın, bu öneriye “iyi bir fikir değil” diyerek karşı çıktığı bildirildi.

İsrail’in son saldırılarla İran’ın nükleer kapasitesini hedef aldığı biliniyor. Ancak Başbakan Binyamin Netanyahu, bu saldırıların İran’da rejim değişikliğine yol açabileceğini de ifade etti ve direk Hamaney’i işaret etti.

İran İslam Cumhuriyeti’nin dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, 1989’dan bu yana ülkenin en yüksek otoritesi olarak hem dini hem de siyasi alanda belirleyici bir rol oynuyor. Velayet-i Fakih makamında oturan Hamaney, İran’ın iç ve dış politikasında kilit bir figür.

Peki, Ali Hamaney kimdir ve nasıl bu konuma yükseldi? İşte hayatı, kariyeri ve etkisi üzerine bir dosya.

1. Erken Yaşam ve Eğitim

17 Temmuz 1939’da İran’ın kutsal şehirlerinden Meşhed’de doğan Seyyid Ali Hüseyni Hamaney, dini bir ailede büyüdü.

Babası bir din alimi olan Hamaney, genç yaşta İslam hukuku (fıkıh) ve teoloji eğitimi almak için Meşhed ve Kum’daki medreselere katıldı.

En önemli hocası, 1979 İslam Devrimi’nin lideri Ayetullah Ruhullah Humeyni oldu. Hamaney, dini eğitiminin yanı sıra Şah rejimine karşı muhalif bir duruş geliştirerek siyasi aktivizme yöneldi.

2. Devrim öncesi mücadele

1960’lardan itibaren Hamaney, Şah Muhammed Rıza Pehlevi’ye karşı Humeyni’nin önderliğindeki muhalefet hareketine katıldı.

Dini vaazlarında rejimi eleştiren Hamaney, bu nedenle birkaç kez tutuklandı ve sürgüne gönderildi.

Devrimci kimliği, onu Humeyni’nin yakın çevresine taşıdı ve 1979’daki İslam Devrimi’nde aktif rol oynadı.

3. Devrim sonrası yükseliş

İslam Devrimi’nin zaferinden sonra Hamaney, yeni kurulan rejimde önemli görevler üstlendi: 

1981-1989: Cumhurbaşkanlığı

Hamaney, 1981’de İran’ın dördüncü cumhurbaşkanı seçildi. İran-Irak Savaşı (1980-1988) sırasında ülkeyi yönetti ve Devrim Muhafızları ile yakın ilişkiler kurdu. Aynı dönemde, 1981’de bir suikast girişiminden sağ kurtuldu. 

1989: Dini liderlik

Ayetullah Humeyni’nin 1989’daki vefatından sonra, Uzmanlar Meclisi tarafından dini lider (Velayet-i Fakih) seçildi.

O dönemde “Ayetullah” unvanına sahip olmaması tartışma yaratsa da, Hamaney kısa sürede bu unvanı aldı ve liderlik pozisyonunu sağlamlaştırdı.

4. Hamaney’in rolü ve gücü

Dini lider olarak Hamaney, İran’ın anayasal sisteminde en yüksek otoriteye sahip. Görevleri arasında: 

Silahlı kuvvetlerin başkomutanlığı, 

Yargı, yasama ve yürütme üzerindeki denetim, 

Dış politika ve nükleer program gibi stratejik konularda son söz hakkı.

Hamaney, muhafazakâr bir çizgide hareket ederek devrimin ideallerini koruma hedefini sürdürüyor. Ancak reformist hareketler ve genç nüfusun değişim talepleri, onun liderliği altında sıkça tartışılıyor.

5. Güncel durum ve etkisi (2025)

2025 itibarıyla 85 yaşındaki Hamaney, sağlık sorunlarına rağmen liderliğini sürdürüyor. İran’ın bölgesel politikaları, özellikle Ortadoğu’daki vekil güçler (Hizbullah, Husiler) ve nükleer anlaşma görüşmeleri, Hamaney’in direktifleriyle şekilleniyor.

ABD ve İsrail ile gerilim, onun dış politikadaki sert tutumunu yansıtıyor. İç politikada ise ekonomik sorunlar ve toplumsal huzursuzluk, liderliğini zorlayan başlıca meseleler.

Hamaney’in olası yokluğunda halef tartışmaları da gündemde.

Uzmanlar, oğlu Mücteba Hamaney’in potansiyel adaylar arasında olduğunu belirtiyor.