Benzin fiyatları İran sokaklarını yaktı

Sine (Rûdaw) - İran ve Rojhılat’ta yakıt fiyatlarına yüzde 300 zam yapılmasının ardından başlayan gösteriler kitleselleşerek kentlerin geneline yayıldı. Hükümet gösterileri kontrol etmekte zorlanıyor ve protestoları bastırmak için şiddete başvuruyor.

Rojhılat’ta yüzlerce kişi yakıt fiyatlarına yüzde 300 zam yapılmasını protesto etmek amacıyla 16 Kasım’da otomobilleriyle Sine kentinin ana yolunu kapattı. Polis göstericileri dağıtmak amacıyla sert müdahalede bulunarak göz yaşartıcı gaz ve tazyikli su kullandı.

ABD’nin 2015 yılında nükleer anlaşmadan çekilerek ağır ekonomik yaptırımlar uygulaması İran hükümeti üzerinde ciddi ekonomik bir baskı oluşmasına neden oldu. İran’ın petrol ihracatı yaptırımlardan dolayı önemli oranda azaldı. Hasan Ruhani hükümeti Temmuz ayının sonlarında yaptırımlara karşılık vermek amacıyla komşu ülkelere benzin ve yakıt ihraç etmeleri için petrokimya sanayisine para aktardı.

İran dünyanın en büyük dördüncü petrol rezervine sahip ülkesi. Buna rağmen on yıllarca benzin ithal ediyordu.

İran Petrol Bakanı Bijen Zengene, bu yılın başında, ülkesinin benzin üretiminde kendi kaynaklarına güvendiğini açıkladı.

Gösteriler kitleselleşerek büyüdü

Tahran hükümeti geçen Perşembe günü geç saatlerde, daha önce önemli oranda destekte bulunduğu yakıt fiyatlarını arttırdı. Benzin fiyatlarına çok yüksek zamların yapılması İran ve Rojhılat’ta halkın sokaklara dökülmesine neden oldu. Gösteriler Cuma günü kitleselleşerek büyüdü.

Sine’de halk serbest piyasadaki yakıt fiyatlarının bir seferde 1000 tümenden 3000 bin tümene arttırılmasını Firdews anayolu ile İkbal ve Edebiyat Meydanı’nı kapatarak protesto etti.

İran hükümeti tarafından çıkarılan yeni yönetmeliğe göre, her araç sahibi aylık 60 litre benzini litre fiyatını 1500 tümenden (yaklaşık 7 TL) alma hakkına sahip. 60 litreden fazla kullanan otomobil sahipleri yakıtın litresini 3000 tümenden (yaklaşık 15 TL) alabilecek. Araç sahipleri daha önce aylık 250 litre benzini litresini 1000 tümenden (yaklaşık 5 TL) alabiliyordu. Yeni düzenlemeye göre hükümetin benzin desteği 3/4 oranında azaldı. Araç başı verilen yakıta yüzde 50 zam yapılmış oldu ve serbest piyasadaki benzinin fiyatı da yüzde 300 artmış oldu.

Rûdaw’a konuşan protestoculardan 50 yaşındaki taksici İsmail Şükür, “Maalesef ansızın alınan bu karar hepimiz şok etti. Sorun nedir biliyor musunuz? Ben sabahtan akşama bu sokaklarda 50 bin tümen için dolaşıyorum. (Yani dört ABD doları için)” dedi.

İsmail Şükür, yeni durumun üstesinden gelebilmeleri için taksi ücretlerini yüzde 300 arttırmaları gerektiğini belirtti.

Ücretlerin arttırılması da yoksul halkı olumsuz etkileyecek.

İran Bütçe ve Planlama Kurumu Başkanı Muhammed Bakır Newbext, yaptığı açıklamada, “Yakıt fiyatlarının arttırılmasından elde edilecek gelir halka geçim desteği olarak dağıtılacak. İran’da 60 milyon kişi bu yardımlardan yararlanma hakkına sahip” ifadelerini kullandı.

Bütçe ve Planlama Kurumu’na göre, her aile 55 ila 205 bin tümen (yaklaşık 25 TL ile 100 TL arası) yardım alacak. Benzin ile çalışan her otomobile ise aylık 400 litreye kadar yakıt desteği verilecek.

“Halkı kandırmak istiyorlar”

Taksi şoförü, “Yetkililer neden böyle bir karar aldı anlamadım. Onlar yakıt fiyatlarını arttırarak halka yardım yapabilecekleri konusunda bizi kandırmak istiyor. Daha önce de yoksulduk ve son karar biz daha da yoksullaştırdı. Bu karar gıda ve diğer malzemelerin fiyatlarını da etkileyecek. Enflasyon şimdiden halka kök söktürüyor. İran halkının öfkesi taştı. Her ne kadar maddi olarak zarar ediyorsam da bu grevi sürdüreceğim” diye konuştu.

Edebiyat Caddesi üzerinde Sine’den Sakız’a gelen 32 yaşındaki bir bayan, eylemcilere destek vererek vazgeçmemeleri için teşvik ediyor. Bayan, “Dün akşam Sakız’dan buraya geldim ve 50 bin tümen (yaklaşık 25 TL) yol ücreti ödedim. Ama daha bir gün önce aynı yola 20 bin tümen (10 TL) ödedim. Ülkemizin Amerika ile olan savaşının bedelini niye biz ödeyelim. Bu karar halkın bütün yaşamını etkiliyor” ifadelerini kullandı.

Sorunun sadece yakıt fiyatlarının arttırılmasının olmadığını belirten 32 yaşındaki bayan, “Ev sahibim az önce arayarak hükümetin son kararından dolayı ev kirasına 2000 tümen zam yapacağını söyledi” dedi.

Ağır ekonomik durumdan etkilenen Rojhılat halkı da, evlerine ekmek götürebilmek için özel arabalarıyla taksicilik yapmak zorunda kalıyor.

95 model bir peugeot marka otomobili olan 50 yaşındaki Abdullah Nasıri, “Yoksul bir aileyiz ve kiramı ödemem lazımdı. Şu ana kadar geçinebiliyorduk. Ancak yeni durumda ya yakıt parasını tamamlayacağız ya da ev kirasını vereceğiz” diyerek içinde bulundukları durumu anlatıyor.

Son zamlardan hoşnut olmayan ve durumun iyileşmesini umut eden Abdullah Nasıri, “Taksi ücretlerini arttırırsak inanıyorum ki halk artık taksilere binmeyecek ve yürüyerek gidip gelecek. Halk artık ayaklarını taksilere atmayacak. Özellikle de benim çalıştığım yoksul mahallelerde. Şu anda yeni bir iş bulmaya çalışıyorum. Ama benim gibi 50 yaşındaki biri ne iş yapabilir ki?” dedi.

İran Petrol Bakanı Bijen Zengene, geçen Cuma günü katıldığı bir televizyon programında, “İran’da şoförler yıllık 93-94 milyon litre benzin yakıyor. Benzin tüketimi bu şekilde yıllık yüzde 10 artarsa hükümetin benzin ithal etmeye başlaması gerekir” ifadelerini kullandı.

İran bölgede yakıt fiyatlarının en ucuz olduğu ülkelerden bir tanesi. Yakıt ucuz olduğu için günlük 10 milyon litre benzin sınırlardan kaçak bir şekilde ülke dışına çıkarılıyor.

Üniversite öğrencileri zamlardan etkilendi

Benzin fiyatları üniversiteyi farklı kentlerde okuyan ve günlük gidiş geliş yapan öğrencilerin yaşamını da olumsuz etkiledi.

21 yaşındaki üniversite öğrencisi Zanko, “ABD yaptırımlarından dolayı halk şimdikinden daha çok yoksullaşacak. Ailelerimizin yanına gidip gelmelerimiz de zorlaşacak” diye konuştu.

Serdeştli olup Sine’de üniversite okuyan Pijman, “Serdeşt’ten Sine’ye üniversiteye geliş dönüş yol ücreti için daha önce 50 bin tümen (yaklaşık 25 TL) di. Şu anda 150 bin tümen (75 TL) veriyorum. Artık ailemi görmek imkansız gibi bir şey” diyerek içinde bulundukları zorlu koşulları anlattı.