IRAK SEÇİMLERİ - Musul’da Şii etkisi artıyor, Sünniler bölünüyor, Kürt oyları dağınık
Musul (Rûdaw) – Merkezi Musul olan Ninova vilayetinde yaklaşan parlamento seçimleri öncesinde siyasi rekabet giderek kızışıyor. Adayların on binlerce afişi kentin sokaklarını kaplarken, Musul’da Şii partilerin etkisinin arttığı, Sünni blokların bölündüğü ve Kürt oylarının dağınık kaldığı gözleniyor.
Irak’ta parlamento seçimleri yaklaşırken, Ninova vilayetinde siyasi rekabet de sertleşti.
Başkent Bağdat’a 405 kilometre uzaklıktaki vilayette, Arap, Kürt, Türkmen ve Hristiyan nüfusun bir arada yaşıyor.
Ninova’nın nüfusu, merkez Musul ile birlikte yaklaşık 4,5 milyonu aşıyor. Ninova Seçim Komisyonu verilerine göre vilayetten Irak Parlamentosu’na ayrılmış 34 sandalye bulunuyor.
Bu seçimde Musul’da toplam bin 47 aday (bunların 282’si kadın), 28 parti ve 9 ittifaktan oluşan 37 seçim listesi yarışıyor.
Ayrıca, Hristiyanların yanı sıra ve Ezidi ve Şebek Kürtlere ayrılmış üç kota koltuğu mevcut.
Hristiyan, Şebek Kürtleri ve Ezidileri temsil eden 14 “kota” listesi bulunuyor; bu listeler üç kota sandalyesi için yarışacak.
“Vilayet dışından” listeler tartışması
Ninova Milletvekili Muhammed Abd Rabbo, seçimlerde yaklaşık 24 listenin Ninova kökenli olmadığını söyledi. Abd Rabbo, “vilayet dışından siyasi aktörlerin Ninova’yı ve gelirlerini kontrol etme girişimi” olduğunu öne sürdü.
Abd Rabbo, bu çekişmenin temel nedenlerinden birinin “bazı partilerin vilayetin ekonomisini kontrol etme arzusu” olduğunu vurguladı ve dışarıdan gelen partilere ait ofislerin devlet projelerinin önemli kısmını üstlendiği iddiasında bulundu.
Adaylardan eski Musul Valisi Necim Cuburi ise vilayette 20’den fazla ana seçim listesi bulunduğunu, bunların yalnızca dördünün vilayetten çıkmış olduğunu savunarak “Ninova’nın kimliği tehlikede; sokaklarda kentle ilgisi olmayan liderlerin resimlerini görüyorsunuz” dedi.
Buna karşın Ninova Seçim Ofisi Medya Direktörü Sufyan Cuburi, dış vilayet listelerinin sayısının sadece 7 olduğunu söyledi.
Siyasi harita: Sünni, Şii ve Kürt listeleri
Ninova’daki Arap listeleri arasında güçlü ve en fazla sandalye hedefleyen bazı ittifak ve isimler öne çıkıyor.
Bunlar arasında İçişleri Bakanı Sabit Abbasi, eski Vali Cuburi ve Şemmar Aşireti Şeyhi Acil Yawer gibi aktörlerin yer aldığı “Ninova Halkı İçin” ve “Vatan Hareketi” listeleri bulunuyor.
Ayrıca Şeyh Rakan Raşid Tahan’ın liderliğindeki “Ninova Birinci İttifakı”, Ziya Azavi liderliğindeki “Ulusal Parti” ve güneyden Ahmed Abdullah Cuburi liderliğindeki “Medeniyyun” Partisi rekabette.
Şii kanatta, Meysan vilayetinden Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani liderliğindeki “Yeniden İnşa ve Kalkınma” listesi Ninova’da güçlü bir aday.
Şii Koordinasyon Çerçevesi’nin önemli bileşenlerinden Bedir Örgütü ile Meclis Başkan Yardımcısı Muhsin Mendavi’nin “Irak Esası” listesi de vilayette aktif.
Eski Başbakan Nuri el-Maliki tarafından kurulan ve Koordinasyon Çerçevesi’nin desteklediği “Hadba Ulusal İttifakı” da dikkat çeken bir diğer Şii listesi.
Sünni listeler ise genellikle Ninova dışından çıkıyor. Bunlar arasında Anbar’dan Muhammed Halbusi’nin Takaddum Listesi, Hamis Hancer’in Irak Egemenlik Listesi, Musenna Samarrâi’nin Azim Listesi (Sünni ve Samarra’dan), Ahmed Cuburi’nin Ulusal Halk Partisi (Selahaddin) ve Şeyh İbrahim Dileymi’nin Umran Partisi (Sünni ve Anbar) sayılabilir.
Öte yandan Hristiyan Babilion Hareketi lideri Rayan Kildani’nin başını çektiği Ulusal Kimlik Partisi de birçok vilayette yarışıyor. Kildani ve bazı diğer isimler, ABD Hazine Bakanlığı tarafından 2019’da insan hakları ihlalleri ve yolsuzluk iddiaları nedeniyle kara listeye alınmıştı.
Ninova’daki ilk Ezidi Kürt listesi ve Kürt ittifakları
Bu seçimlerde ilk kez “Ezidi Davası İttifakı” adıyla Ezidi bir liste, kota dışında genel sandalyeler için yarışıyor.
Liste, Şengal ve Ninova’daki diğer Ezidi bölgelerinden gelen şahsiyetleri içeriyor. Ayrıca Ezidi adaylar arasında tek kotalı yürütülen yarış da dikkat çekiyor.
Kürt tarafında ise Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) halen Ninova’nın Kürt bölgelerinde güçlü bir konum sergiliyor.
Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) “Ninova Halkı Birliği” listesini kurdu; bunun yanında Muhammed Hacı Mahmud liderliğindeki Kürdistan Sosyalist Demokrat Partisi ve Şaswar Abdülvahid liderliğindeki Yeni Nesil Partisi de vilayette aday gösterdi.
Kürt oylarının dağılması ve boşa giden oylar
2023’te Ninova İl Meclisi seçimlerinde KDP 141 bin 52 oyla 4 sandalye, KYB ise 50 bin 606 oyla 2 sandalye kazanmıştı.
Ancak diğer Kürt partileri ve bazı Ezidi, Şebek adaylarının başarısızlığı nedeniyle yaklaşık 22 bin 280 Kürt seçmenin oyu boşa gitti. Bu durum bölgedeki Kürt temsilinin zayıflamasına yol açtı.
Yedi Ezidi Kürt aday, Ezidilere ayrılan tek kota koltuğu için yarışıyor. Adaylardan biri, kotanın payının yetersiz olduğunu ve en az dört sandalyeye çıkarılması gerektiğini savunuyor.
Ayrıca bir Ezidi ittifakı özel listeyle ve 32 adayla parlamenter seçimlere katılıyor.
Şebek, Kakeyi ve diğer küçük bileşenler
Ninova’da 3 Kakeyi Kürt adayı, bu seçimde yarışıyor: Ehlam Ramazan ve Xazi Feysel (KYB listesi) ile Xazi Xelil (KDP listesi).
Vilayette ayrıca 51 Şebek adayı farklı parti ve ittifaklardan aday oldu; bunların 6’sı Kürt partilerinin listelerinde yer alıyor.
Şebekler ağırlıklı olarak Başika ilçesi ve Ninova Ovası’ndaki Bartella nahiyesinde yaşıyor; 2023’te Şebekler Ninova İl Meclisi’nde bir kota koltuğu kazanmıştı. Şebek adaylar 2023’te toplam 30 bin 730 oy almışlardı.
Kürdistan Demokrat Partisi’nin Ninova’daki 61 adayı arasında 3’ü Şebek Kürtlerinden.
KDP’nin Şebek adayı Müslim Kasım, Rûdaw’a yaptığı açıklamada Ninova Ovası’nda 300 binden fazla Şebek Kürdü olduğunu ve seçimlerde 35 bin veya daha fazla katılım beklediklerini söyledi.
KYB listesindeki Şebek adayı Yunus Ahmed ise diğer bileşenlerin oylarını da hedeflediklerini belirtti.
Bölünme tehdidi ve iddialar
Ninova’daki bazı siyasetçiler, vilayet dışından gelen aktörlerin amacı olarak Ninova’yı etnik ve mezhepsel temelde bölmeyi gösteriyor.
Bu endişeler, Bedir Grubu’nun Nisan 2025’te ileri sürdüğü Ninova’yı Türkmen, Ezidi Kürt, Şebek ve Hristiyan azınlıkları içeren yeni vilayetlere ayırma çağrısıyla daha da alevlendi.
Diğer Şii güçler ise Telafer ilçesinin Türkmenlerin yanı sıra Şebek, Hristiyan ve Ezidi unsurları da kapsayacak şekilde yeniden düzenlenmesini destekliyor.
Şii Şebek Milletvekili Waad Kaddu, Halepçe’nin vilayet ilan edilmesi oylaması sonrası parlamento basın toplantısında, “Telafer, Şengal ve Ninova Ovası bölgelerine yerel yönetimler kurulması, önceki valilerin uyguladığı haksızlıkları giderecektir” dedi.
Bedir Grubu, bu seçimlerde Telafer’deki Türkmenler ve Ninova Ovası’ndaki Şebeklerin oylarını hedefleyen bir listeyle sahne alıyor. Başarıları, Telafer’i Ninova’dan ayıracak yeni vilayet kurma taleplerini güçlendirebilir.
Sünni-Şii rekabeti ve Şiilerin iddialı hamlesi
Araştırmacı Muhammed Gasub, Rûdaw’a verdiği demeçte Şii tarafların 11 Kasım 2025 seçimlerinde, 2021’e kıyasla daha fazla sandalye kazanacağını öne sürdü; gerekçe olarak Şiilerin mali ve askeri gücü ile örgütlü kampanyalarını gösterdi.
Gasub, “2017 sonrası Sünnilerin birleşik söylemi çöktü; bir kısmı IŞİD’le, bir kısmı Baas rejimiyle ilişkilendirilerek itibar kaybetti. Şii taraflar bu durumu kullanarak Sünni bölgelerde nüfuz elde ediyor” dedi.
Gasub ayrıca, bazı Sünni liste başlarının perde arkasında Koordinasyon Çerçevesi’ne yakın olduğunu, fakat Sünni söylemle oy toplamaya çalıştıklarını iddia etti.
Koordinasyon Çerçevesi şu an Irak Parlamentosu’nda yaklaşık 140 milletvekiliyle güçlü bir temsile sahip. Şii listeler vilayetlerde farklı isimler ve ittifaklarla yarışsa da Sünni bölgelerdeki varlıkları dikkat çekiyor.
Gasub, “Şii aktörlerin Şii çoğunluklu vilayetlerde boşlukları olduğu ve halkın güvenmediği yerlerde bu boşluğu Sünni vilayetlerde doldurmaya çalıştıkları” görüşünü paylaştı.
Seçim sistemi, tek bölge ve Kürtler üzerindeki etkisi
Ninova İl Meclisi KYB Grup Başkanı Muhammed Kakeyi, seçim sisteminin “tek bölge” şeklinde değiştirilmesinin ve Sünni Arap katılımındaki beklenen artışın Kürtlerin konumunu zayıflatacağını savunuyor.
Kakeyi, yerinden edilmiş Kürt seçmenlerin geri dönüşünün çözüm olduğunu vurguladı ve KDP ile KYB’ye halkı geri dönmeye teşvik etmeleri çağrısında bulundu.
Kakeyi şunları dile getirdi:
“2021’de Ninova 8 seçim çevresine bölünmüştü. Kürtler 5 çevrede güçlüydü ve 11 sandalye garantilemişti. Tek bölge sistemine geçilmesi, Kürt oylarını bölecek. Geçmişte demokrasiye inanç zayıftı; ancak bu seçimde Sünni katılımının yüzde 60’ların üzerine çıkması bekleniyor; bu da Kürtler için rekabeti zorlaştıracak.”
Ninova’da seçim kampanyası, bileşen çeşitliliği, kotasyon yapısı ve dış vilayet aktörlerinin müdahalesiyle karmaşık bir tablo ortaya koyuyor.
Şii partilerin güç kazanması, Sünni bloklardaki bölünme ve Kürt oylarındaki parçalanma, vilayetin temsil dengelerini önemli ölçüde etkileyebilir.