62 yıl önce infaz edildi: Rûdaw Irak’ın eski Başbakanı Abdulkerim Kasım’ın kurşuna dizildiği yere girdi

Bağdat (Rûdaw) - Irak’ın darbe ile başa gelen eski Başbakanı Abdülkerim Kasım, 62 yıl önce yargılanmadan resmi bir mahkeme kararı olmaksızın infaz edildi.

Kasım, bundan tam 62 yıl önce, 8 Şubat 1963'te, bir askeri kışlada, bir infaz alanında ya da bir cezaevinde değil, Bağdat Radyosu’nun bir stüdyosunda kurşunlanarak öldürüldü.

Darbeden beş yıl sonra kendisine darbe yapıldı

Bu olay, Kasım’ın 14 Temmuz 1958’de gerçekleştirdiği darbeden henüz beş yıl bile geçmeden yaşandı. Kasım’ın liderlik ettiği bu darbe, Irak’taki monarşinin devrilmesine, kraliyet ailesinin öldürülmesine ve cumhuriyetin ilan edilmesine yol açmıştı. Ancak, 8 Şubat 1963 günü, Kasım’ın kendisinin oluşturduğu darbe senaryosu tekrar sahneye konuldu.

Eski yol arkadaşı darbenin başındaydı

Bu kez Baas Partisi ve Kasım’ın eski yol arkadaşı Albay Abdüsselam Arif’in de dahil olduğu bir askeri darbe gerçekleşti ve bu darbe, Kasım’ın öldürülmesiyle sonuçlandı. Aynı senaryo, üçüncü kez 17 Temmuz 1968’de tekrarlandı; bu kez Baas Partisi, Cumhurbaşkanı Abdurrahman Arif’e karşı bir darbe düzenledi. Ancak Abdurrahman Arif, öldürülmekten kurtulmayı başaran nadir liderlerden biri oldu. 

Nasıl öldürüldüğü çok tartışıldı

8 Şubat 1963’ten bu yana, Kasım’ın infazı hakkında birçok farklı hikâye anlatıldı. Onu ilk vuran kişinin kim olduğu konusunda görüş ayrılıkları yaşansa da kesin olan bir şey var: Kasım, Bağdat Radyosu’nun bir stüdyosunda idam edildi. İnfazın gerçekleştiği stüdyo, cesedin taşınmasının ardından kapatıldı ve zamanla unutuldu. Belki de herkes, burayı unutmayı ya da unutturmayı tercih etti. Çünkü bu olay, bir askeri kışlada ya da cezaevinde değil, Irak’taki askeri darbelerin ilan edildiği en önemli yer olan radyo binasında gerçekleşmişti. O dönemde radyoyu kontrol eden, ülkeyi yönetme gücünü de eline geçiriyordu.

Radyo ve televizyon binası

O dönemde Irak Radyo ve Televizyon Kurumu’nun binası iki kattan oluşuyordu. Çalışanlar, 2003 yılında ABD güçleri tarafından bombalanana kadar bu binayı iyi hatırlıyordu. Binanın girişinde, danışma bölümünü geçtikten sonra sağ tarafta eski Bağdat Radyosu stüdyolarına giden bir koridor bulunuyordu. Bu stüdyoların bir kısmı, radyo için daha modern bir binanın inşa edilmesiyle kullanılmaz hale geldi. Yeni bina, daha gelişmiş kayıt ve yayın ekipmanlarıyla donatılmıştı.

Kasım’ın idamından yaklaşık 20 yıl sonra, 1980’lerin başlarında, Irak Savunma Bakanlığı bünyesinde “Radyo ve Televizyon Programları Birimi” adında yeni bir bölüm kuruldu. Ben de askerliğimi yaparken buraya atandım. Bu birimin görevi, Irak ordusunun ve halkın moralini yükseltmek için her gün iki saatlik radyo yayını ve haftalık bir televizyon programı (Askeri Dergi) hazırlamaktı. O dönemde Savunma Bakanlığı, ülkenin en güçlü kurumuydu ve taleplerine karşı çıkacak hiçbir bakanlık ya da devlet kurumu yoktu. Bu bağlamda, radyo ve televizyon binasında yeni bir bölüm açılması için bazı eski stüdyoların yeniden kullanıma açılması istendi.

"Liderin stüdyosu"

Eski radyo binasında, alt katta küçük bir stüdyo vardı. Yıllar boyunca kapalı kalmış, tozlanmış ve kimsenin dikkatini çekmemişti. Ancak, bu yeni birime tahsis edilmesiyle tekrar açılması gerekti.

Bakım ekibi geldiğinde, stüdyonun kapısını açtılar. İçeriden ağır, küf kokusuna benzer ama daha farklı, eski ve kurumuş bir kanın duvarlara ve zemine sinmiş kokusu yayıldı. Merakla içeri bakarken, elli yıldır radyoda çalışan yaşlı bir adam yanımızdan geçti ve sıradan bir şey söylüyormuş gibi, ama aslında derin bir anlam taşıyan şu sözleri dile getirdi:

“Burası Liderin Stüdyosu.”

Sonra duraksamadan ekledi:

“Burada Abdülkerim Kasım’ı idam ettiler. Hatta duvarda hâlâ kan lekeleri duruyordur.”

Ardından kuzeye, binanın muhasebe bölümüne giden bahçeli koridorlara doğru yürüdü ve kayboldu.

Tekrar stüdyoya döndüğümüzde, bakım ekibi içeriyi aydınlatmak için büyük projektörler getirdi. Uzun yıllar boyunca örümcek ağlarıyla kaplanmış olan stüdyoda, devrilmiş bir sandalye ve tam kapının karşısında, solgun duvarın üzerinde siyah lekeler fark ettik. Bir süre sonra, elinde eski bir dosya taşıyan yaşlı adam geri döndü. İçeri girerek doğrudan duvardaki siyah lekeleri işaret etti ve kesin bir ses tonuyla şunları söyledi:

“İşte bu, Abdülkerim Kasım’ın kanı”

Sonra devam etti:

“Onu buraya getirdiler ve bizden stüdyoyu terk etmemizi istediler. O zamanlar gençtim ve olup bitenleri anlayamıyorduk. Birkaç dakika sonra silah sesleri duyduk. İçeri girdiğimizde, ilk gördüğümüz şey duvardaki kan lekeleri ve yerde cansız yatan liderin cesediydi. O günden sonra bu stüdyo hep kapalı kaldı.”

Arkasını döndü, uzaklaşırken hâlâ aynı cümleyi mırıldanıyordu:

“Burası Liderin Stüdyosu…”

Abdülkerim Kasım Kimdir?

1914 yılında Bağdat’ta doğan Abdülkerim Kasım, Iraklı bir asker ve 1958 Irak Devrimi’nin lideridir. Krallık rejiminin Batı yanlısı politikalarına karşı çıkan Kasım, ordu içinde muhalif subayları örgütleyerek 14 Temmuz 1958’de bir darbe gerçekleştirdi ve Irak Cumhuriyeti’ni kurdu. Başbakan olarak yönetimi ele alan Kasım, Irak’ın bağımsız kalmasını savunarak Mısır lideri Cemal Abdünnasır’ın pan-Arap projesine mesafeli yaklaştı.

Liderliği boyunca Kürtler ve Komünistlerden büyük destek aldı.

Kürtlere verdiği özerklik sözünü tutmadı

Kasım, Kürtlerin kimliğini anayasal düzeyde tanıyan ilk Irak lideri oldu. Kerkük’ü de kapsayan geniş bir otonomi fikrini destekledi ve Kürt liderlerin Bağdat’ta büro açmasına izin verdi. SSCB'de sürgün olarak yaşayan Kürt Lider Mela Mustafa Barzani’nin Kürdistan’a dönmesine izin verdi. İktidarının desteklenmesine karşılık Kürtlere özerklik sözü verdi.

Mısır lideri Cemal Abdünnasır ve ateşli bir Nasır taraftarı olan Abdüsselam Arif'in yaptığı propagandanın etkisiyle 1959'da Arap birliğinden yana olan muhalifler Musul'da bir ayaklanma başlattı. Ancak büyük çoğunluğu Kasım yanlısı olan silahlı kuvvetler ve Kürtlerin desteğiyle ayaklanma kısa sürede bastırıldı. Kasım kuşkulandığı 200 subayı görevden aldı. Sivil kanatta ise komünistlerin desteğini almaya çalıştı.

1960'a gelindiğinde kendi iktidarı için tehlike olabilecek bütün siyasi etkinliklere son verip, asker ve sivil kanattaki sağ ve sol unsurlar üzerinde baskı uygulamaya başladı. Yavaş yavaş Kürtler ile arası açıldı. Kültürel açıdan kendilerini Araplardan farklı gören Kürtler Kasım'ın özerklik sözünü tutmaması üzerine 1961'de ayaklandılar.

Ordunun büyük bölümü Kürt isyanını bastırmaya yöneltildi. Askerler de sonuçsuz ve yararsız olarak gördükleri harekât nedeniyle Kasım'dan desteklerini çekmeye başladılar. Ordu içindeki tasfiyelerin artması sonucu hoşnutsuzluk doruğa çıktı ve bazı subaylar Kasım'a karşı açıkça direnişe geçti.

Kasım, komünistleri ve Kürtlerin desteğini kaybederek zayıfladı. 8 Şubat 1963’te Baas Partisi tarafından düzenlenen darbeyle devrildi.

Darbeden sonra yakalandı, yargılandı ve öldürüldü. Ölümü sonrası, Irak’ta büyük bir tasfiye yaşandı ve binlerce insan infaz edildi.

 

Haber:  Maad Feyad / Rûdaw Arapça servisi / Ek kaynak: Wikipedia