Erbil (Rûdaw) – İngiliz Chasm House’ın araştırmalarına göre, son yıllarda IŞİD’in Irak’ta bozguna uğratılmasına yardım eden güçler şuan ticaret ve kaçakçılık şebekelerin kaynaklarından faydalanıyor.
Ortadoğu ve Afrika’nın kuzey kesiminde yaşayan savaşlar nedeniyle binlerce insan hayatını kaybederken, binlercesi de yerinden yurdundan edildi. Birçok araştırma şirketinin analizine göre etnik, mezhepsel ve ideolojik faktörler, savaşların ortaya çıkmasının başlıca sebepleri arasında. Ancak İngiliz araştırma merkezi Chasm House savaşların asıl nedeninin “ekonomik” olduğunu öne sürüyor!
Geçtiğimiz yıllarda Ortadoğu ve Afrika ülkelerinde “savaşın nedeni olarak ekonomik politika” konu başlığı en az önem verilen başlık arasında yerini aldı. Ne varki Chasm House, “her ne kadar savaşların nedeninin ekonomi olmadığı iddia edilse de, devam eden çatışma, şiddet ve kaos ortamının nedeninin ekonomik olduğu aşikârdır” belirlemesinde bulunuyor.
Irak’taki ekonomik savaş
Dünyada hiçbir ülkenin ekonomisi Irak kadar petrolle bütünleşmiş değildir. Petrol ve doğalgaz sektörü ülke ekonomisinin yüzde 85’ini oluşmaktadır. Enerji ve doğal kaynaklar, ülke ihracatının yüzde 99’unu oluşturmaktadır. Enerji sektörü hükümet gelirinin yüzde 90’ını sağlamaktadır. Dünya Bankası’nın 2016 raporunda yayımlanan verilere göre, Irak nüfusunun yüzde 55’i direkt olarak savaşın etkisi altında kaldı.
Son 40 yılda Irak savaşsız bir dönem geçirmedi. Ülkede art arda yaşanan savaşlardan dolayı ekonomi mevcut formda ilerlemişti. Irak-İran savaşının ardından hükümet ekonomik olarak iflas etti. Akabinde Irak bununla kalmayıp Kuveyt’e saldırdı.
Chasm House tarafından yapılan araştırmaya göre, iflas eden Irak hükümeti devlete bağlı şirketleri kapatmak mecburiyetinde kalarak özel sektöre yönelmeye başladı. Bu durum ülkede kara borsa ve kaçakçılığın önünü açmış oldu. İllegal bu gruplar aracılığıyla, Irak doksanların başından itibaren 2003’e kadar devam eden uluslararası yaptırımlara karşı dayanabildi. Söz konusu gruplar, önde gelen Iraklı yetkililer, Baas rejimin mensupları, yabancı ortaklar ve birçok aşiret tarafından yönetiliyordu. Bunun yanında petrol kurumlarında çalışan isimler de bu illegal örgütlenmenin içinde faaliyet gösteriyordu.
İllegal gruplar Irak’ı yaptırımlardan korudu
IŞİD, 2014 yılında Irak topraklarının yüzde 30’u ele geçirerek dünyanın en zengin örgütü haline geldi. Bu konuda var olan düşünce ve yorumların aksine, IŞİD sadece petrol kuyuları ve vergi gelirleri sayesinde dünyanın en zengin örgütü haline gelmedi. Aksine tarihi 80’li yıllara dayanan bu ticaret ve kaçakçılık şebekesi kontrol altına aldı. Son yıllarda IŞİD’in Irak’ta bozguna uğratılmasına yardım eden güçler şuan ticaret ve kaçakçılık şebekelerin kaynaklarından faydalanıyor.
Raporda yer alan bilgilere göre, devletin alt kademelerindekiler ekonomik savaşın gelişmesine önem veriliyor.
Irak’ta Bağdat’ı kontrol etmek, ülke petrolünü kontrol etme anlamına geliyor. Rapora göre, “Irak’ta petrol gelirlerine bel bağlamak ve bütün gücü Bağdat merkezinde toplamak, başkenti diğer grupların önünde cazibeli hale getiriyor.”
Raporda Heşdi Şabi güçlerine bağlı bir görevlinin, “Kontrol noktalarından elde etiğimiz gelirler Bağdat’tan gelen paradan çok daha fazla” ifadelerine yer verildi.
Bağdat’taki grupların gücü aldıkları bakanlıklar ile ölçülüyor, bu vesileyle milli gelir ve bütçe gelirlerine daha kolay ulaşım sağlayabiliyorlar. Chasm House’a konuşan bir bakan, “Harcama ve anlaşma kararları siyasi gruplar ve silahlı güce sahip kütleler tarafından veriliyor. Çoğu zaman görevde olan bakanın bundan haberi bile olmuyor” dedi.
Gruplar arasında sorun ve çekişme izleri görülmese de bu şiddetin olmadığı anlamına gelmiyor. Başkentteki güçlerini korumak ve artırmak adına baskı ve güç kullanma yetkilere sahip olmaları gerekiyor. Şu an başkente olduğu gibi, grupların Bağdat’ın farklı bölgelerinde hâkimiyeti sürüyor.
Başkent mali kurumların merkezi olan banka rolünü görüyor. Siyasi kütlelere bağlı silahlı gruplar yurtiçi ve yurtdışı para transferlerini, Rafideyn ve Irak Ticaret Bankası aracılığıyla gerçekleştiriyor. Bunu sadece silahlı gruplar değil, Irak hükümetinin çıkarlarına karşı gelen gruplara da bu bankalar aracılığıyla para aktarımı yapılıyor.
Iraklı bankaların IŞİD’e yardım etikleri bile öne sürülüyor. Rapor, IŞİD 2014 ve 2015 yıları arasında bir banka çalışanı aracılığıyla, Irak merkez bankası tarafından yapılan müzayedeler hakkında gizli bilgilere ulaştığını ortaya koyuyor.
Raporu hazırlayanlara konuşan Irak Merkez Bankasından bir yetkili, “IŞİD müzayedeler aracılığıyla aylık yaklaşık 50 milyon dolar gibi yüklü bir meblağ gelir elde ediyordu” ifadelerini kullandı.
Silahlı gruplar kanunsuz işlere önayak oluyor
Savaşlar iç ayrışmaları da beraberinde getiriyor. Irak, Suriye, Yemen ve Libya gibi ülkelerde devam eden savaşlar nedeniyle ülkede ayrışmalar gruplar arasındaki ticari ve ekonomi alışverişi daha kolay hale getiriyor. Her hâlükârda ekonomik faaliyetler hükümetin kontrolünde değil.
Sınır bölgeleri ile ticaretin yapıldığı rotaları kontrol etmek ekonomik olarak gruplara büyük oranda kazanç sağlıyor. Raporda, Heşdi şabi güçleri örnek olarak gösteriliyor ve şu ifadelere yer veriliyor:
“Irak’ın kuzeyindeki bazı bölgeleri kontrol altına almış ve orada kontrol noktaları kurarak gelir elde ediyorlar. Söz konusu silahlı grup aynı zamanda Irak hükümetinden maaş alıyor.”
Merkezi hükümetin güçsüzleşmesi, yerel güçlerin uluslararası sınır noktalarından geçen ürünleri ele geçirmelerine önayak oluyor. Silahlı gruplar bunların yanında kendince vergi ve haraç kesiyor ve kaçakçılık yapanlara da para karşılığında göz yumuluyor. Özellikle de petrol ve doğalgaz kaçakçılığı.
Irak ve Suriye sınırında bulunan El-Kayım ilçesi IŞİD’in kontrolü sırasında örgüte büyük bir gelir kaynağı sağlıyordu. IŞİD bölgeden püskürtüldükten sonra, şuan farklı silahlı gruplar tarafından yönetiliyor. Yayımlanan rapora göre, bazı Suni aşiretler, Heşdi Şabi milisleri ve bazı gruplar bölgenin hâkimiyetini elinde bulunduruyor. Her biri farklı karaborsa ve kaçakçılık yollarını kontrol ederek faaliyet yürütüyor.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın