Erbil (Rûdaw) - Türkiye, enerji denkleminde kilit rol oynayan Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı’na ilişkin 1973 tarihli anlaşmayı 2026 itibarıyla sonlandırma kararı aldı.
Reuters’a konuşan üst düzey bir Türk yetkili, Irak ile Türkiye arasında 1973’te imzalanan ve 1975’te yürürlüğe giren Ham Petrol Boru Hattı Anlaşması’nın mevcut haliyle verimli kullanılmadığını belirtti.
Yetkili, hattın potansiyelinin çok altında çalışmasının "talihsiz bir durum" olduğunu ifade etti.
Bugün Resmî Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı'na göre, söz konusu anlaşma ile buna bağlı tüm protokol ve mutabakatlar, 27 Temmuz 2026 itibarıyla yürürlükten kaldırılacak.
Stratejik öneme vurgu
Yetkili, Türkiye’nin boru hattının bakım ve modernizasyonu için ciddi yatırımlar yaptığını vurgulayarak, hattın sadece Türkiye ve Irak için değil, tüm bölge için stratejik bir öneme sahip olduğunu kaydetti.
Ayrıca hattın, Türkiye ile Irak arasında planlanan Kalkınma Yolu Projesi kapsamında lojistik ve ekonomik açıdan kritik rol oynayacağını hatırlattı.
Üst düzey yetkili yaptığı açıklamada, “Irak-Türkiye Boru Hattı için yeni ve dinamik bir aşama, yalnızca iki ülkenin değil, tüm bölgenin yararına olacaktır” diye konuştu.
Irak ve Türkiye arasında 1973 yılında imzalanan petrol boru hattı anlaşmasının içeriği söyle:
Boru hattının mülkiyeti ve işletilmesi
- Her iki ülke, kendi topraklarında bulunan boru hattı bölümünün bakım, işletme ve maliyetlerinden sorumludur.
- Irak petrolü, Ceyhan Limanı’na ulaştırılır ve buradan gemilere yüklenir.
- Irak petrolü için yasal dokunulmazlık
- Türkiye üzerinden geçen Irak petrolü, her türlü yasal işleme karşı dokunulmazlığa sahiptir.
- Bu kapsamda, Birleşmiş Milletler kararı dışında petrole el konulamaz, borç karşılığı alıkonulamaz.
- Ancak Türkiye, bu dokunulmazlık nedeniyle Irak adına üçüncü taraflara ödeme yapmak zorunda kalırsa, Irak bu bedeli Türkiye’ye tazmin etmekle yükümlüdür.
Petrol miktarı ve sevkiyat garantileri
- Irak, her yıl belirli bir miktarda petrol göndermeyi taahhüt eder.
Örneğin, 2010 yılında 22 milyon ton, 2013 sonrası ise yıllık 35 milyon ton hedeflenmişti.
- Mücbir sebepler dışında, Irak belirlenen miktarın altında petrol gönderse dahi taşıma ücretinin tamamını ödemekle yükümlüdür.
Geçiş ücreti (tarife sistemi)
- Irak, gönderilen petrol miktarına göre Türkiye’ye taşıma ücreti öder.
- Gönderilen miktar arttıkça varil başına ücret düşer (örneğin 1,18 dolar ile 0,90 dolar arasında).
- Bu ücret her 5 yılda bir, ABD enflasyon oranına göre güncellenir.
Ek maliyetler ve hizmetler
- Taşıma ücreti; personel maaşları, bakım masrafları ve vergileri kapsar.
- Ancak gemilere yükleme/boşaltma gibi liman hizmetleri ayrıca faturalandırılır.
- Ceyhan’da petrol içindeki suyun ayrıştırılması gerekirse, bu da Irak’a ek maliyet olarak yansır.
Petrol kaybı ve sorumluluk
- Taşıma sırasında yüzde 0.05’i aşan petrol kayıplarında, Türkiye bu farkı Irak’a tazmin etmekle yükümlüdür.
Depolanan petrolün mülkiyeti
- Boru hattında kalan petrolün bir bölümü Türkiye’ye, bir bölümü Irak’a aittir.
- Anlaşma sona erdiğinde, Türkiye, depolarda veya hat içinde kalan Irak petrolünün bedelini iade eder.
Irak’ın Türkiye’deki temsiliyeti
- Irak’ın Ceyhan Limanı’nda bir ofisi bulunur.
- Bu ofis vergilerden muaftır ve Türkiye, ofis personelinin vize ve ikamet süreçlerinde kolaylık sağlar.
Mücbir sebepler ve doğal afetler
- Savaş, doğal afet gibi olağanüstü durumlar halinde yükümlülükler geçici olarak durdurulur.
- Taraflar, birbirlerini derhal bilgilendirmek ve çözüm üretmekle sorumludur.
Anlaşmazlıkların çözümü
- Anlaşmazlıklar öncelikle müzakere yoluyla çözülmeye çalışılır.
- 4 ay içinde çözüm sağlanamazsa, mesele Paris’teki Uluslararası Tahkim Mahkemesine taşınır ve Fransız hukukuna göre karara bağlanır.
Anlaşmanın süresi ve yenilenme mekanizması
- Anlaşma 15 yıl süreyle geçerlidir.
- Taraflardan biri itiraz etmedikçe, anlaşma 5’er yıllık dönemlerle otomatik olarak uzatılır.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın