Kürdistan nasıl kârlı çıkar?
Irak yeni Petrol Bakanı Abdülcebbar Lıebi, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, Erbil ile Bağdat arasındaki sorunların çözümünün zor olmadığını söylemişti. Kürdistan Bölgesi Hükümeti Sözcüsü Sefin Dizayi ise, sözkonusu açıklamaya karşılık vererek, “Çözüme hazırız ancak Bağdat'ta güçlü bir irade olmalı” ifadelerini kullanmıştı.
2003'ten sonra Kürdistan Bölgesi ile Merkezi Irak Hükümeti birkaç kez petrol konusunda anlaştı ancak hiçbiri hayata geçmedi. Anlaşmalar Bağdat'ın yükümlülüğünü yerine getirmemesi veya Erbil'in anlaşmanın maddelerine uymaması sonucu başarılı olmadı.
Kürdistan ile Irak arasındaki 2014'ün sonunda yapılan son anlaşma 2015'te uygulanmıştı. Anlaşmaya göre, Erbil, Kerkük dahil günlük 550 bin varil petrolü Irak Petrol Ajansı SOMO'ya teslim edecekti. Bunun karşılığında Merkezi Irak Hükümeti Kürdistan Bölgesi'nin yüzde 17'lik bütçe payını gönderecekti.
Sözkonusu anlaşmanın üzerinden 2 ay geçtikten sonra taraflar birbirini anlaşmaya uymamakla suçladı. 2015'in ortasında anlaşma fiili olarak geçersizleşirken, Erbil, Türkiye'nin Ceyhan Limanı üzerinden direkt petrol ihracatına başladı.
2015'in ortasından iki taraf arasdındaki ilişkilerin normalleşmesi için Kürdistan Bölgesi'nin üst düzey yetkilileri Bağdat'ı ziyaret ederken medya üzerinden olumlu açıklamlar yapıldı, ancak uğraşlar olumlu sonuç vermedi.
İki taraftan gelen açıklamalardan sonra ilişkilerin normalleşmesi zamanı mı? Kürdistan Bölgesi ile merkezi hükümetin petrol ihracat oranları yeni bir anlaşma için uygun mu?
Doğal Kaynaklar Bakanlığı'nın verilerine göre, Kürdistan Bölgesi Temmuz ayında 14 milyon 176 bin 761 varil petrol ihraç etmiş. Bu rakamlara Bağdat'ın talimatıyla durdurulan Kerkük petrol yatakları dahil değil. Günlük 457 bin 314 varil Kürt petrolü Ceyhan Limanı üzerinden satıldı. Temmuz ayının toplam petrol geliri 461 milyon 196 bin 477 dolardı. Bir varil petrol ortalama 32.5 dolara satıldı.
Irak Petrol Bakanlığı'na göre, Merkezi Irak Hükümeti Temmuz ayında günlük l3 milyon 202 bin varil olmak üzere toplam 99 milyon 226 bin 184 varil petrol ihraç etti. Bir varil petrol 37.7 dolara satılırken, toplamda milyon 743 milyon 867 bin dolar elde edildi.
Buna göre, Kürdistan Bölgesi'ne yüzde 12.50, Merkezi Irak Hükümeti'ne ise yüzde 87.50 oranda petrol ihracatını gerçekleştirdi.
Erbil ile Bağdat arasındaki başka bir farklı nokta da, petrol fiyatıdır. Merkezi Irak Hükümeti, bir varil petrolü Kürdistan Bölgesi'nden 5 dolar daha pahalıya satıyor. Her iki toplamda 4 milyar 205 milyon 63 bin dolar değerinde petrol ihraç etmiş. Bu rakamdan Kürdistan Bölgesi'ne yüzde 10.96, merkezi hükümete ise 89.04 pay düşüyor.
Bundan dolayı Kürdistan Bölgesi ile Merkezi Irak Hükümeti arasında yüzde 17'lik bütçe payı esas alınarak yapılacak yeni bir anlaşma önemli ve yerinde bir adım olacak. Gerçi yüzde 17'lik oranın esas alınması çok zor çünkü Bağdat, Kürtler'e en fazla yüzde 12 veriyor.
Peki acaba Erbil'in 17'lik bütçe payı değerinde ihracat yapamadığını çok iyi bilen Bağdat neden yeni analaşma talep eder?
2015'teki anlaşmaya göre, Kerkük Yumurtalık Petrol Boru Hattı üzerinden Kerkük petrolü dahil günde 550 bin varil ihraç edilecekti. Kerkük bu rakamın yüzde 54.55'ini oluşturuyordu.
Irak, Kerkük petrolünü geri kazanmak amacıyla böyle bir girişimde bulundu. Yani Bağdat, Kürdistan Bölgesi’nin hayrı için anlaşma talep etmedi. Ayrıca petrol ihracatı oranı ve petrol fiyatları yeni bir anlaşma için uygun değil.
Kürdistan Bölgesi'nin Temmuz ayında gerçekleştirdiği petrol ihracatı oranı, satılan petrol değeri ve geliri açısından baktığımızda, Erbil ile Bağdat arasıda yüzde 17'lik bütçe payı esas alınarak yapılacak anlaşma lehimize olacak.
Aksi halde, Irak'ın genel bütçesinin yüzde 12'si üzerinden yapılacak bir anlaşma fayda getirmez. Bunun yerine Erbil ihracat oranını ve piyasada petrolünün değerini arttırarak Bağdat'ın verebileceğinden daha fazlasını elde edebilir.
(Yazılar, yazarların görüşlerini yansıtmaktadır. Rûdaw Medya Grubu'nun kurumsal bakış açısıyla örtüşebilir ya da örtüşmeyebilir.)