2022'nin en önemli olayları

Erbil (Rûdaw) – Dünyada 2022'de siyasi, ekonomik, kültürel ve diğer alanlarda önemli gelişmeler yaşandı. Bu gelişmelerin başında ise Rusya’nın Ukrayna'ya savaş açmasıyla başlayan kriz geldi. Yıl boyunca tüm dünya bu savaşı konuştu.

Yine Kazakistan'daki gösteriler, Burkina Faso'da darbeler, Suriye’de IŞİD liderlerinin öldürülmesi, eski Japonya Başbakanı Şinzo Abe'ye suikast, İngiltere Kraliçesi 2. Elizabeth'in ölümü, Tahran’da Kürt kadın Jina Emini’nin öldürülmesi ile İran ve Rojhılat’ta başlayan protestolar, Arjantnin’in zaferi ile sonuçlanan FIFA 2022 Dünya Kupası yılında en çok konuşulan olaylar arasında yer aldı.

2 Ocak: Kazakistan’daki protestolar

Kazakistan‘da 2 Ocak’ta LPG fiyatlarına yüksek zam yapılması nedeniyle başlayan protestolar ilk olarak petrol işleme tesislerinin bulunduğu Janaözen’de başladı. Ardından hükûmetten artan memnuniyetsizlik ve ekonomik eşitsizlik nedeniyle ülkenin diğer şehirlerine, özellikle de en büyük şehir olan Almatı’ya yayıldı.

Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Mangistav Eyaleti ve Almatı’da 5 Ocak’tan itibaren geçerli olmak üzere olağanüstü hâl ilan etti. Aynı gün Başbakan Askar Mamin’in kabinesi de istifa etti. 11 Ocak’ta, Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’nün yaptığı açıklamada, Kazakistan’da düzenin artık yeniden sağlandığını ve protestoların bittiğini söylendi.

Protestolar boyunca 164 kişi öldü ve 9900’den fazla kişi tutuklandı.

20 Ocak: IŞİD’den Geweran Hapishanesi’ne saldırı

20 Ocak akşamı 100'den fazla IŞİD üyesi, Haseki’de IŞİD’lilerin tutulduğu en büyük cezaevinin bulunduğu Geweran Mahallesi’ndeki Sinaa Hapishanesi’ne saldırı düzenledi.

Demokratik Suriye Güçleri ve İç Güvenlik Güçleri (Asayiş) duruma müdahale etti. Kentte, özellikle hapishane çevresinde 10 bin güvenlik mensubunun katılımı ile sürdürülen operasyonlarda kaçmaya çalışan 250 IŞİD’li teslim oldu. Bir kaç gün süren çatışmaların ardından hapishanenin tamamı kontrol altına alındı.

 25 Ocak; Burkina Faso'da darbe

Burkina Faso'da bir grup asker, yönetime el koyduğunu açıkladı ve devlet televizyonu RTB'de darbe bildirisi okudu. Alıkonulan Cumhurbaşkanı Roch Christian Kabore, 25 Ocak'ta istifa etti, 7 Nisan'da serbest bırakıldı.

Darbenin arkasındaki isim Yarbay Paul-Henri Sandaogo Damiba, kendisini cumhurbaşkanı ve başkomutan ilan etti. Damiba, 16 Şubat'ta yemin edip cumhurbaşkanı olarak resmen göreve başladı.

3 Şubat IŞİD lideri Ebu İbrahim el Haşimi el Kureyşi öldürüldü

3 Şubat’ta ABD Başkanı Joe Biden, ABD güçlerinin, IŞİD lideri Ebu İbrahim el Haşimi el Kureyşi'yi Suriye'de düzenlenen bir operasyonda öldürdüğünü açıkladı.

Operasyona Demokratik Suriye Güçleri de (DSG) destek verdi.

16 Şubat: Brezilya’da sel felaketi

Brezilya’nın Rio de Janeiro eyaletinde 16 Şubat’ta şiddetli yağışların yol açtığı seller sonucu 232 kişi hayatını kaybetti.

24 Şubat: Rusya – Ukrayna savaşı resmen başladı

Uzun süredir devam eden Rusya-Ukrayna krizi son günlerde en üst seviyeye tırmanmış, askeri sevkiyatlar çeşitli haber organlarında yer almıştı. 24 Şubat 2022 saat 6:00 sularında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Donbas’a askeri Operasyon başlattı ve savaş resmen başladı. İlk günden birçok bölgede düzenlenen saldırılarda can kayıpları yaşandı. Rusya – Ukrayna savaşı nedeniyle piyasalar son zamanların en yüksek seviyesine çıktı.

21 Mart: Çin’de yolcu uçağı düştü

21 Mart 2022, Pazartesi günü havalanan Boeing 737 yolcu uçağı kalkıştan 1 saat 37 dakika sonra Çin’in Wuzhou kenti yakınlarına düştü. Uçakta 123 yolcu ve 9 mürettebat, toplam 132 kişi bulunuyordu. Uçakta bulunan 132 kişiden kurtulan olmadı.

13 Nisan: Mescid-i Aksa olayları

İsrail polisinin Doğu Kudüs'te bulunan Mescid-i Aksa'ya düzenlediği baskında 180’den fazla kişi yaralandı.

Filistin, Ürdün, Mısır ve Cezayir'in de aralarında olduğu ülkelerin kınadığı baskın, birçok ülkede Müslümanlar tarafından protesto edildi. BM’den yapılan açıklamada İsrail ordusunun, Batı Şeria'da nisanda 19 Filistinli sivili öldürdüğü ifade edildi.

18 Nisan: TSK tarafından Zap ve Avaşin-Basyan’da operasyon başlatıldı

18 Nisan: Türk Silahlı Kuvvetleri, Kürdistan Bölgesi dınırları içerisinde, Duhok’un Amedi ilçesi sınırlarındaki Zap, Avaşin-Basyan’da “Pençe Kilit” adıyla PKK’ye karşı karadan yeni bir operasyon başlattı.

18 Mayıs: İsveç ve Finlandiya'dan NATO adımı

Finlandiya ve İsveç, NATO'ya üye olabilmek için resmi başvuru mektuplarını NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg'e teslim etti.

28 Haziran’da da Türkiye, İsveç ve Finlandiya arasında, İsveç ve Finlandiya'nın NATO üyelik süreçleri hakkında üç ülkenin liderlerinin huzurunda üçlü memorandum imzalandı.

8 Temmuz: Eski Japonya Başbakanı Şinzo Abe'ye suikast

Japonya'da en uzun süre başbakanlık yapan Şinzo Abe, 8 Temmuz'da Nara kentinde Liberal Demokrat Parti adayının seçim kampanyasına destek için açık hava etkinliğinde yaptığı konuşma sırasında uğradığı suikastta göğsünden vuruldu.

Ağır yaralı olarak kaldırıldığı hastanede hayatını kaybeden Abe için 27 Eylül'de yaklaşık 700 yabancı delegasyonunun katılımıyla resmi cenaze töreni düzenlendi.

20 Ağustos: Antep ve Mardin’de meydana gelen trafik kazaları

Antep’te bir otomobilin şarampole yuvarlanması sonucu olay yerine gelen ekiplere otobüs çarptı, 15 kişi hayatını kaybetti.

Yine aynı gün Mardin’in Derik ilçesinde TIR ile 2 aracın karıştığı kazada yaralılara müdahale eden ekiplere bir başka TIR çarptı, bu kazada ise 20 kişi hayatını kaybetti. Meydana gelen iki trafik kazasında toplam 35 kişi hayatını kaybetti.

23 Ağustos: Webb Uzay Teleskobu'ndan 'eşsiz' görüntüler

ABD Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA) 25 Aralık 2021'de uzaya fırlattığı James Webb Uzay Teleskobu, Jüpiter'in daha önce benzeri görülmemiş görüntülerini kaydetti.

8 Eylül: İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth hayatını kaybetti

İngiltere Kraliçesi 2. Elizabeth, İskoçya'daki Balmoral Kalesi'nde 96 yaşında vefat etti. Kraliçe'nin ölümü nedeniyle sevenleri yasa boğulurken, bazı ülkelerde de yas ilan edildi. Kraliçe Elizabeth'in tabutunu, cenaze merasimine kadar tutulduğu Westminster Hall'de yaklaşık 250 bin kişi ziyaret etti.

2. Elizabeth'in resmi cenaze töreni, 19 Eylül'de dünyadan çok sayıda üst düzey devlet yetkilisinin katılımıyla tarihi Westminster Abbey Kilisesi'nde yapıldı. "Yaşlılık nedeniyle" öldüğü belirtilen Kraliçe'nin naaşı, Windsor Kalesi'ndeki St. George Şapeli'ne nakledilip aile üyelerinin katıldığı özel bir törenle defnedildi. Kraliçe'nin ölümünün ardından 73 yaşındaki oğlu Charles tahta geçerek İngiltere Kralı oldu.

16 Eylül: İran ve Rojhılat’ta Jina Emini protestoları

İran’ın başkenti Tahran’da 13 Eylül’de “ahlak polisi” olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından “başörtüsü kurallarına uymadığı gerekçesiyle” gözaltına alındıktan sonra fenalaşarak hastaneye kaldırılan 22 yaşındaki Kürt kadın Jina (Mahsa) Emini’nin 16 Eylül’de yaşamını yitirmesi, ülke yönetimine karşı protestolara yol açtı. Gösteriler Rojhılat’a da yayıldı.

Resmi kaynaklardan, aylarca süren protestolarda ve çıkan olaylarda, siviller ile güvenlik güçlerinin öldüğüne dair açıklamalar yapılıyor ancak ölü sayısı hakkında net bilgi verilmiyor. Merkezi Norveç’te bulunan İran İnsan Hakları Örgütü ise 22 Kasım'da yaptığı açıklamada, gösterilerde 416 kişinin öldüğünü duyurdu.

27 Eylül: Ukrayna'da dört bölgede referandum

Ukrayna'daki Rusya yanlısı güçlerin kontrolündeki Donetsk ve Luhansk Halk Cumhuriyetleri ile Rus ordusunun ele geçirdiği Herson ve Zaporijya bölgelerinde düzenlenen referandumlarda "Rusya'ya bağlanma" kararı çıktı.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, bu bölgelerin Rusya'ya bağlanmasına yönelik anlaşmaları 30 Eylül'de imzaladı. Ancak Avrupa Birliği ve NATO, referandumu tanımadığını açıkladı.

30 Eylül: Burkina Faso'da darbe

Yüzbaşı İbrahim Traore ve destekçileri, ocak ayında darbe yapmasını destekleri Damiba'nın ülke sorunlarında yetersiz kaldığını ileri sürerek yönetime el koyduklarını duyurdu ve anayasayı askıya aldı. Darbeciler, bir sonraki emre kadar, anayasanın askıya alındığı, ülke sınırlarının kapatıldığı, hükümetin feshedildiği, ülke genelinde saat 21.00 ila 05.00'te sokağa çıkma yasağı ilan edildiği, tüm siyasi faaliyetlerin ve sivil toplum kuruluşlarının faaliyetlerinin askıya alındığını açıkladı.

1 Ekim: Endonezya’da futbol müsabakasında izdiham

Endonezya’da bir futbol müsabakası sırasında polisin arbedeyi durdurmak için göz yaşartıcı gaz kullanmasının ardından meydana gelen izdihamda, 133 kişi hayatını kaybetti.

14 Ekim: Bartın maden faciası

Türkiye’nin Bartın kenti Amasra ilçesindeki bir maden ocağında 18:15 sularında bir patlama meydana geldi.  Patlamada 41 kişi hayatıını kaybettiği, 11 kişinin yaralandığı açıklandı.

Ancak yaralı olarak hastanede tedavi altına alınan madencilerden biri daha faciadan günler sonra hayatını kaybetti, toplam vefat sayısı 42 oldu.

29 Ekim: Güney Kore’de Cadılar Bayramı etkinliğinde facia

Güney Kore’nin başkenti Seul’de düzenlenen Cadılar Bayramı etkinliklerinde meydana gelen izdihamda 156 kişi hayatını kaybetti. Dar bir sokakta üst üste yığılan ve yol kenarında sağlık görevlileri tarafından kalp masajı yapılarak hayata döndürülmeye çalışılan insanların görüntüleri dünyada gündem oldu. Hayatını kaybedenlerin bir kısmına ani kalp durması teşhisi konuldu.

13 Kasım: İstiklal Caddesi’nde patlama!

İstanbul Beyoğlu’nda bulunan Taksim İstiklal Caddesi‘nde bombalı saldırı meydana geldi. Patlamanın ardından açıklama yapan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, 6 kişinin hayatını kaybettiğini, 81 kişinin de yaralandığını bildirdi.

15 Kasım: Dünya nüfusu 8 milyar kişiye ulaştı

Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA), dünya nüfusunun 15 Kasım itibarıyla 8 milyar kişiye ulaştığını bildirdi. (Ayrıca bkz. Yıllara göre Türkiye nüfusu) UNFPA’nın yayımladığı rapora göre, dünyanın 2030’da 8,5 milyar, 2050’de 9,7 milyar, 2100’de 10,4 milyar nüfusa ulaşacağı tahmin ediliyor.

30 Kasım: IŞİD'in yeni lideri öldürüldü

ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığı (CENTCOM), Ebu İbrahim El-Haşimi El-Kureyşi'nin ölümünden sonra IŞİD'in başına geçen Ebu el-Hassan el-Haşimi el-Kureyşi'nin de öldürüldüğünü açıkladı.

18 Aralık: Dünya kupası şampiyonu Arjantin oldu

Katar’da düzenlenen FIFA 2022 Dünya Kupası finalinde Arjantin ile Fransa karşı karşıya geldi.

Katar Lusail İkonik Stadyumunda 2-2 biten maç uzatmalarda 3-3 tamamlandı. Penaltılarda ise Arjantin kazanarak bu yılın dünya kupası şampiyonu oldu. Bu durumda 2022 dünya kupasında Fransa ikinci olurken turnuvanın üçüncüsü de Hırvatistan oldu.