Avrupa ülkeleri İran'a yönelik yaptırımlarını yeniden hayata geçirecek

Haber Merkezi – İngiltere, Fransa ve Almanya (E3 ülkeleri), İran'a karşı Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarını yeniden uygulamak üzere "snap back" (yaptırımların otomatik olarak geri dönmesi) mekanizmasını etkinleştirme kararı aldıklarını duyurdu. Atom programı konusunda bir anlaşmaya varılamaması üzerine üç Avrupa ülkesi, bugün Perşembe günü, İran'a yönelik uluslararası yaptırımları yeniden uygulamak için 30 günlük bir süreci başlattı.

"Snap back" mekanizması, 2015 nükleer anlaşmasının bir maddesi olup, anlaşmanın herhangi bir katılımcısının (ABD, İngiltere, Fransa, Rusya, Çin veya Almanya) İran'ın anlaşmayı ihlal ettiğini düşünmesi halinde Güvenlik Konseyi'ni bilgilendirebileceğini öngörüyor. Bu bildirimin ardından 30 gün içinde BM yaptırımları İran'a karşı otomatik olarak geri dönecek.

Yaptırımların geri dönmesi için Güvenlik Konseyi'nde oylama yapılmasına gerek olmaması, İran'ın müttefikleri ve Güvenlik Konseyi daimi üyeleri olan Çin ve Rusya'nın veto yetkisini kullanamayacağı anlamına geliyor.

Yaptırımların geri dönüşünü engellemenin tek yolu, İran'ın bu 30 günlük süre içinde üç Avrupa ülkesini mekanizmayı durdurmaya ve yaptırımları yeniden uygulamamaya ikna etmesi. Eğer ikna sağlanırsa, Güvenlik Konseyi'nde oylama yaparak yaptırımların askıya alınma süresini uzatma kararı alabilirler.

Gerilimi artırabilir

"Snap back" mekanizmasının etkinleştirilmesi, İran'ın İsrail ve Amerika tarafından bombalanmasından iki ay sonra geliyor ve gerilimleri daha da artırması bekleniyor. Üç Avrupa ülkesi, BM Güvenlik Konseyi'ne bir mektup göndererek İran'ı cezalandırma niyetlerini açıkladı.

E3 olarak bilinen üç ülke, yaptırımları geri döndürme yeteneğini Ekim ortasında kaybetmeden önce "snap back" mekanizmasını kullanma kararı aldıklarını bildirdi. Bu yaptırımlar, 2015 nükleer anlaşması uyarınca kaldırılmıştı.

Avrupalıların görüşmeleri ve endişeleri

Avrupalılar, İsrail ve ABD'nin Haziran ortasında İran'ın nükleer tesislerini bombalamasının ardından İran ile birçok tur görüşme gerçekleştirdi.

Avrupalılar, mekanizmayı devreye sokmamak için bir anlaşmaya varmak istemelerine rağmen, Cenevre'de Salı günü yapılan görüşmelerde İran'dan "somut bir taahhüt" alamadıklarını belirtiyorlar.

Üç Avrupa ülkesi, İran'ı 2015 anlaşmasını ihlal etmekle suçlayarak endişelerini dile getiriyor. Anlaşmanın amacı, Tahran'ın nükleer silah geliştirmesini engellemekti.

Anlaşmanın bir tarafı olan ABD, 2018 yılında Donald Trump başkanlığında anlaşmadan çekilmiş ve bu yılın başlarında Tahran ile dolaylı görüşmeler de başarısız olmuştu.

Çarşamba günü ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio'yu kararları hakkında bilgilendiren üç Avrupa ülkesi, İran'ın Eylül ayı sonuna kadar nükleer programına ilişkin taahhütlerini yerine getirmesini umduklarını ve bu sayede yaptırımların yeniden uygulanmasını iptal edebileceklerini bildirdiler.

Mektupta şunlar kaydedildi:

"İran'ın asla nükleer silah geliştirmemesini sağlamak için tüm diplomatik araçları kullanmaya kararlıyız. Bu, bugün 'snap back' mekanizmasını bu bildirim yoluyla etkinleştirme kararımızı da kapsıyor. Buna rağmen, diplomatik bir çözüme bağlı kalmaya devam ediyoruz."

İran daha önce yaptırımların yeniden uygulanması halinde "şiddetli bir yanıt" vereceği konusunda uyarıda bulunmuştu. Üç Avrupa ülkesi, İran'ın BM müfettişlerinin nükleer tesislerini incelemesine izin vermesi koşuluyla, ciddi müzakereler için "snap back" mekanizmasının altı ay uzatılmasını önermişti.

30 günlük süreç ve Tahran'daki etkisi

BM süreci 30 gün sürecek ve ardından yaptırımlar İran'ın finans, bankacılık, petrol ve gaz ile savunma sektörlerine yeniden uygulanacak.

İran hükümetine yakın üç iç kaynak Reuters'a verdiği demeçte, "snap back" mekanizması altındaki BM yaptırımları korkusunun, artan ekonomik endişeler ve derinleşen siyasi çatışmalarla birlikte İran'daki umutsuzluğu artıracağını bildirdi.

Uluslararası yaptırım olasılığı İran'ı daha da tecrit ederken, Tahran'daki yetkililer arasında anlaşmazlıklar yaşanıyor; muhafazakarlar çatışma çağrısı yaparken, ılımlılar diplomasiyi destekliyor.

Üç Avrupa ülkesinin bu adımı, İran riyalinin değerini önemli ölçüde düşürdü.