بەنگین رێکانی بۆ رووداو: دوای مووچەی مانگی ئەیلوول، پارەی مووچەی تشرینی یەکەمیش دەنێردرێ

 

رۆژی سێشەممە، 18ـی تشرینی دووەمی 2025، بەنگین رێکانی، وەزیری ئاوەدانکردنەوەی عێراق لە هەڤپەیڤینێکدا لەگەڵ سەنگەر عەبدولڕەحمان، پێشکێشکاری تۆڕی میدیایی رووداو لە دهۆک لەبارەی هەندێک مژار قسەی کرد.  

 

وەزیری ئاوەدانکردنەوەی عێراق رایگەیاند، دوای کۆبوونەوەی رۆژی دووشەممەی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق، رێککەوتن کرا بۆ ناردنی مووچەی مانگی ئەیلوولی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان.

 

بە گوتەی ئەو وەزیرە کوردە، ئەگەری زۆرە "هەفتەی داهاتوو مووچە بگاتە هەرێمی کوردستان؛" ئاماژەی بەوەشکرد، دوای مووچەی مانگی ئەیلوول، مووچەی مانگی تشرینی یەکەمیش "سەت لە سەت دێت."

 

سەبارەت بە مووچەی مانگەکانی 11 و 12، بەنگین رێکانی ئاماژەی بەوەدا کە "کێشە" هەیە، چونکە وەزارەتی دارایی عێراق پێی وایە کۆی ئەو پارەیەی وەک مووچە بۆ هەرێمی کوردستان دەنێردرێ، لە پشکەکەی لە بودجە زیاترە. بەنگین رێکانی دەڵێت: "ئێمەش دەڵێین، ئەو مووچەیە بەشمان ناکات و لە بودجە بە هەڵە دانراوە."

 

بۆ چارەسەرکردنی کێشەکە، هەفتەی داهاتوو شاندێکی تەکنیکی بۆ وردبینی لە ئامار و ژمارەکان سەردانی بەغدا دەکات.

 

 

 

بەنگین رێکانی: پێویست بە بڕیاردان ناکات، [چونکە] بڕیاردرا کە مووچە بنێرن؛ نووسراوێکیش نێردرا بۆ حکومەتی هەرێم بۆ ناوەی ناوەکان بنێردرێ بۆ ئەوەی مووچە بنێردرێ. حکومەت ئەمڕۆ و بەیانی لیستی ناوەکان و داهاتی ناوخۆ دەنێرێ بۆ بەغدا و بەغداش مووچەکە دەنێرێت.  

 

 

بەنگین رێکانی: بەڵێ، بۆ ئەوەی مووچەی مانگی نۆ خەرج بکەن.

 

 

بەنگین رێکانی: پێویست ناکات، لەبەر ئەوەی تازە پڕۆسەکە کەوتووەتە سەر رێچکە، نەوتەکە دەڕوات، رێککەوتنی نێوان حکومەتی هەرێم و وەزارەتی نەوتی عێراق هیچ کێشەیەکی نییە... دوێنی، دوای کۆبوونەوەکەی ئەنجوومەنی وەزیران، من و سەرۆکوەزیران [سوودانی] لەگەڵ فوئاد حوسێن و تەیف سامی کۆبووینەوە و ئەم رێککەوتنەمان ئەنجامدا. 

 

 

بەنگین رێکانی: لەوانەیە ئەم دوو رۆژە ناوەکان بنێردرێن و هەفتەی داهاتوو مووچە دێت.

 

 

بەنگین رێکانی: سەرەتا مووچەی مانگی نۆ دێت و دواتریش مووچەی مانگی 10ـەش دێت. ئێمە لەسەر پشکی هەرێم لە بودجە کێشەمان هەیە. ئێستا مووچەی هەرێمی کوردستان زیاتر بووە، پێشتر مووچە کەمتر بوو. ئێستا مووچەی هەرێمی کوردستان زیاتر لە تریلیۆنێکە. ئێستا لەگەڵ بەغدا لەسەر پشکی هەرێم کێشەمان هەیە. ئەو کێشەیە چارەسەر بێت، هەموو مووچەکە دێت. بەڵام مووچەی ئەم مانگە و مانگی داهاتووش سەت لە سەت دێت. 

 

 

بەنگین رێکانی: کێشەکەمان لەسەر ئەوەیە. 

 

 

بەنگین رێکانی: کێشەکە ئەوەیە کە وەزارەتی دارایی بەغدا دەڵێت، کۆی ئەو مووچەیەی کە بۆ هەرێم دەنێردرێ، لە پشکی هەرێم زیاترە. ئێمەش دەڵێین، ئەو مووچەیە بەشمان ناکات و لە بودجە بە هەڵە دانراوە، زۆر شتی ورد هەیە کە بە هەڵە دانراوە. 

 

 

بەنگین رێکانی: ئێستا خەریکی ئەوەین. هەفتەی داهاتوو تیمێکی تەکنیکیش دێت، بەدواداچوونێکی ورد لەسەر هەموو ئامار و ژمارەکان دەکەین و لەگەڵیان دادەنیشین. 

 

 

بەنگین رێکانی: زەحمەتە.

 

 

بەنگین رێکانی: گفتوگۆکان ئێستا لەسەر ئەوەن کە چۆن چارەسەر بکرێ... ئێمە لەسەر ئەو دوو مووچەیە لە گفتوگۆداین.

 

 

بەنگین رێکانی: ساڵی داهاتوو ئێمە بە گوێرەی یاسای عێراقی دوو رێگەمان هەیە؛ یان دەگەڕێیەوە سەر خەرجکردنی یەک لەسەر دوانزە لە خەرجی ساڵی رابردوو، هی 2025، یانیش دەبێت یاسایەکی نوێ دەربچێت.

 

 

بەنگین رێکانی: ئێمە ئەگەر قەرزێک و مافێکمان لەسەر ئەوان هەبێت، بچێتە ساڵی داهاتووش وەریبگرین.

 

 

بەنگین رێکانی: دەبێت شتێک بزانن. ئەگەر بە شەفافی پێت بڵێم، حکومەتی عێراق پارەی نییە. ئەوەندە پارەی زیادی نییە کە بیبەینە ئەمانەت...ئەو پارەیەی حکومەتی عێراق ئێستا مانگانە کۆی دەکاتەوە بەشی مووچەی عێراق ناکات و کەمێکیش قەرز دەکات. 

 

 

بەنگین رێکانی: بەڵێ راستە، عێراق کێشەی سیویلەی هەیە. 

 

 

بەنگین رێکانی: مووچەی هەموو عێراق هەشت تریلیۆن و شتێکە؛ داهاتی عێراق مانگانە تاوەکو ئێستا ناگاتە حەوت تریلیۆن. عێراق هیچ داهاتێکی نییە و هەموو داهاتەکەی لە نەوتە و مانگانە کەمتر لە تریلیۆنێکی لە دەرەوەی فرۆشتنی نەوت دەست دەکەوێ. ئەگەر نرخی نەوت بەرز بێت، داهات باش دەبێت؛ نەرخی نەوت بێتە خوارەوە، داهات خراپ دەبێت. 

 

 

بەنگین رێکانی: ئەگەر نرخی نەوت وەک ئێستا بێت، کێشە دروست دەبێت.

 

 

بەنگین رێکانی: پلان B زۆر هەن، ناتوانم لە راگەیاندن باسیان بکەم، بەڵام زۆر رێگە هەن و رێگەکانیش دەبێت هەموو عێراق قوربانیان بۆ بدات. 

 

 

بەنگین رێکانی: بەڵێ، ئاسان نییە بەخێرایی داهاتێک بدۆزییەوە بۆ ئەوەی ئەو هەموو مووچانە بدەیت. هیچ دەوڵەتێک نییە وەک عێراق کە ژمارەی دانیشتووانی 46 ملیۆن بێت و مانگانە 8 تریلیۆن و 200 بۆ 300 ملیار بداتە مووچە. ئەو ژمارەیە هەر زۆر زۆرە. 

 

 

بەنگین رێکانی: تیمی کوردستان و ئێمەش لە بەغدا لەسەر ئەوەش گفتوگۆ دەکەین. ئێستا لە بەغدا دامەزراندن نییە، تەنیا بۆ بڕوانامە بەرزەکانی وەک ماستەر و دکتۆرا، دکتۆر و دکتۆری دان نەبێت. کوردستان لەمە ستەمی لێکراوە، دەبوایە ئەوەش بکرایە، بەڵام وەزارەتی دارایی بەغدا دەڵێ، رێژەی مووچەخۆری کوردستان لە پشکی کوردستان زیاترە، لە 12.6 زیاتر و لە گشت فەرمانبەرانی عێراق زیاتر. 

 

 

بەنگین رێکانی: گفتوگۆ لەسەر ئەوەش هەیە. بەپێی ئەو ئامارانەی کە هەیە، دەبێت دانیشتووانی کوردستان ئەوەی لە دەرەوەی کوردستان هاتوون، لە ئامارەکە دەربکرێ.

 

 

بەنگین رێکانی: وابزانم دەبێتە 12.6٪.

 

 

بەنگین رێکانی: نەخێر، دەستیپێنەکردووە. 

 

 

بەنگین رێکانی: زیاتر باسی کێشەی مووچە و کێشە تەکنیکییە وردەکان و پرسی نەوت دەکرێ. دوێنێ چوارچێوەی هاوئاهەنگی کۆبووەتەوە و بڕیاریانداوە کە کوتلەی زۆرینە دروست بکەن و محەممەد شیاع سوودانیش لەگەڵ ئەوان واژۆی کردووە، لیژنەیەکیان دروستکردووە بۆ گفتوگۆکردن لەگەڵ کورد و سوننە بۆ پێکهێنانی حکومەت؛ جەنابی مالیکی، جەنابی عامری، موحسین مەندەلاوی، ئەو سیانە گفتوگۆ لەگەڵ لایەنە کوردییەکان و سوننەکان دەکەن. 

 

 

بەنگین رێکانی: هێشتا دەستیپێنەکردووە، وابزانم هەفتەی داهاتوو دەستپێدەکات. دەبێت سوننە پۆستی سەرۆکی پەرلەمان یەکلایی بکاتەوە، چونکە پڕۆسەکە ئاوا دەڕوات، لە سەرەتادا دەبێت کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی نوێنەران بکرێت، دەبێت سەرۆکی پەرلەمان هەڵبژێردرێت، دەبێت دەرگای خۆکاندیدکردن بۆ پۆستی سەرۆککۆمار بکرێتەوە، دەبێت سەرۆککۆمار هەڵبژێردرێ، ئینجا سەرۆککۆمار بەربژێری کوتلەی زۆرینە بۆ پێکهێنانی حکومەت رادەسپێرێ.  

 

 

بەنگین رێکانی: لەوانەیە.

 

 

بەنگین رێکانی: نازانم.

 

 

بەنگین رێکانی: تاوەکو ئێستا گفتوگۆ دەستیپێنەکردووە، بەڵام دەبێ بکرێت.

 

 

بەنگین رێکانی: گۆڕینی پۆست زەحمەتە ئێستا. 

 

 

بەنگین رێکانی: وابزانم دەیانەوێ کە بەمشیوەیە بمێنێتەوە.

 

 

بەنگین رێکانی: مەیلی زۆرینە لەسەر ئەمەیە. 

 

 

بەنگین رێکانی: پۆستەکانی کورد روونن؛ بەشداریکردن لە حکومەت رێژەیە. ئێستا ئێمە لە ئەنجوومەنی وەزیران لە کۆی 23 وەزیر لەگەڵ سەرۆکوەزیران، ئێمە تەنیا 4 وەزیرمان هەیە، نزیکەی 20٪ـین.

 

 

بەنگین رێکانی: لەوانەیە، شتێکی وا هەیە، تاوەکو ئێستا بە فەرمی داوا نەکراوە، بەڵام لە پشت دەرگا قسە دەکرێ. 

 

 

بەنگین رێکانی: ئێمە دەڵێین، پێنج وەزارەتی سیادی هەن، بەڵام ئەوان دەڵێن، شەش وەزارەتی سیادی هەن. وەزارەتە سیادییەکان هەریەکە لە وەزارەتی ناوخۆ، دەرەوە، بەرگری، دارایی و نەوتن، بەڵام ئەوان دەڵێن، وەزارەتی پلاندانانیش سیادییە. ئەوەی من بزانم، شیعەکان وەزارەتی نەوت و وەزارەتی ناوخۆ بە کەس نادەن. 

 

 

بەنگین رێکانی: نازانم.

 

 

بەنگین رێکانی: تاوەکو ئێستا قسە لەسەر ئەو پرسە نەکراوە، بەڵام پارتی مەیلی لەسەر وەزارەتی دەرەوە بوو، لەوانەیە ئێستاش حەزی لەو پۆستە بێت. 

 

 

بەنگین رێکانی: نا، باوەڕ ناکەم. ئەم شتانە بەدەست سەرکردایەتییە. هێشتا زووە قسە لەسەر ئەوە بکرێ کە کێ دەمێنێتەوە و کێ نامێنێتەوە.