عەممار حەکیم : تاوەکو ئێستا دەستووری عێراقمان بە تەواوی جێبەجێ نەکردووە

 

 

ئەمڕۆ سێشەممە 07-10-2025 عەممار حەکیم، سەرۆکی رەوتی حیکمەی نیشتمانیی عێراق، لە دیداری مێری دا قسەی کرد و ئاماژەی بەوە دا، دەستوور "گرێبەستێکی کۆمەڵایەتییە" و لە دوو دەیەی رابردوودا لایەنەکان زیاتر جەختیان لەسەر مافەکانیان کردووەتەوە، نەوەک ئەرکەکانیان، "پێویستە دەستوور وەک پاکێج قبووڵ بکەین، ئەوە بۆ ئێمەیە و ئەوەشی بۆ بەرامبەرمانە، ئەمە دەبێتە بنەما."

 

 

سەرۆکی رەوتی حیکمە دەڵێت، ئێستا کە عێراق سەقامگیرییەکی سیاسی، ئەمنی و کۆمەڵایەتیی بەخۆیەوە بینیوە و سەرەتای رێکخستنی کاروبارەکانە، "کاتێکی گونجاوە بۆ هەموارکردنەوەی دەستوور."

 

عەممار حەکیم جەختی لەسەر ئەوە کردەوە، بەشێکی زۆری دەستوور جێبەجێ کراوە، بەڵام بەشێکی دیکەی جێبەجێ نەکراوە و ناکۆکیی لەسەرە، "بوونی ناکۆکی عەیب نییە، بەڵام عەیبە ئەوەیە نەتوانرێت ئیدارەی ئەو ناکۆکییانە بدرێت. دەبێت بگەینە شێوەیەک کە جێگەی رەزامەندیی هەمووان بێت."

 

 

لەبارەی پرسی نەوت، عەممار حەکیم رێککەوتنی ئەم دواییەی نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستانی بە "ئاماژەیەکی گەورە" ناوبرد و رایگەیاند، "بابەتێک زیاتر لە دەیەیەک دەبێت باس دەکرێت، لە 2008ـەوە ناکۆکیی لەسەرە، بەڵام لە 2024 گەیشتینە دیدگەیەک لەبارەی چۆنێتی تەواوکردنی رۆڵ لەنێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان، تایبەت بە کەرتی نەوت."

 

بە بڕوای عەممار حەکیم، کاتێک رێککەوتن کرا و سیمای هاوبەش دەرکەوت کە هەردوولا پێی رازین، "دەکرێت بڵێین کلیلی دەرکردنی یاسای نەوت و گاز بەردەستە."

 

ئەو کەسایەتییە عێراقییە پێشبینی دەکات، تێپەڕاندنی یاسای نەوت و گاز ئاسانتر بێت، کە ئەوە "دەبێتە بنەمایەک بۆ دیدگایەکی هاوبەش بۆ بەڕێوەبردنی کەرتی نەوت لە هەرێمی کوردستان و شوێنی دیکە، هاوکاریش دەبێت بۆ تێپەڕاندنی یاسای نەوت و گاز."

 

عەممار حەکیم باسی لەوە کرد، لەکاتی نووسینی دەستووردا، سەرکردەکان زیاتر لە هەفتەیەک گفتوگۆیان لەسەر مادەکانی تایبەت بە نەوت و گاز کرد، لە کاتێکدا بابەتەکانی دیکەی پەیوەست بە هەرێمی کوردستان تەنیا دوو کاژێریان خایاند، ئەمەش "مانای وایە بابەتی نەوت کلیلی سەرەکیی زۆر کێشەی دیکەیە."

 

 

سەبارەت بە کێشەی دارایی لەگەڵ هەرێمی کوردستان، عەممار حەکیم تیشکی خستە سەر ئەوەی کە 94%ی بودجەی عێراق لە داهاتی نەوتەوە سەرچاوە دەگرێت، پێشنیازی کرد "داهاتی هەموو شوێنێک کۆبکرێتەوە لە سەبەتەیەکدا و دواتر بەگوێرەی رێژە، دانیشتووان و دادپەروەرانە دابەش بکرێتەوە."

 

سەرۆکی رەوتی حیکمە جیاوازیی خستە نێوان مامەڵەکردن لەگەڵ پارێزگاکان و هەرێمی کوردستان و گوتی، "کاتێک وەزارەتی دارایی مامەڵە لەگەڵ هەرێمی کوردستان دەکات، شتێکی لەبەردەم نییە بەناوی فەرمانبەران و مووچە، بەڵکو رێژەیەک لە بودجە تەرخانکراوە بۆ هەرێمی کوردستان، بۆیە پێویستە ئەو رێژەیە بداتە حکومەتی هەرێمی کوردستان، ئەویش دابەشی بکات بۆ مووچە و پێداویستییەکانی دیکە."

 

عەممار حەکیم گوتیشی، "کاتێک داهاتی نەوتی و نانەوتی دەبێت، شتێکی سرووشتییە مقاسە بکرێت، بزانرێت ئەو داهاتە چەندە و دواتر بە هەمان ئەندازە لە پشکی هەرێمی کوردستان ببڕدرێت."

 

سەرۆکی رەوتی حیکمەی نیشتمانیی عێراق هیوای خواست بە رێکخستنی هاتنی نەوتی هەرێمی کوردستان لە رێگەی سۆمۆوە، دابەشکردنی داهاتەکە بە شێوەیەکی رێکوپێک بێت.

 

 

سەرۆکی رەوتی حیکمە دانی بە بوونی گەندەڵی لە عێراق دا نا و رایگەیاند، "رێگەیەکی هەڵە دەڕۆین لە چارەسەرکردنی گەندەڵی، پێویستە ژێرخانی گەندەڵی بە شێوەیەکی ریشەیی چارەسەر بکرێت."

 

سەبارەت بە هەڵبژاردنەکانیش، عەممار حەکیم هۆشداریی دا لەوەی کە هەندێک پێیان وایە هەڵبژاردن و کێبڕکێی سیاسی هەیە، کەواتە ئاساییە هەموو کارێک بکات، "ئەمەش هەڵەیە، نابێت لەم مانگەدا بە شێوەیەک مامەڵە بکرێت، ئەرکە گەورەکە قورستر بکرێت، چونکە ئەو سەرکردانە دوای هەڵبژاردن دەبێت پێکەوە دابنیشن، 11-11 کۆتایی مێژوو نییە، بەڵکو سەرەتای قۆناخێکی نوێیە."

 

 

لە وەڵامی پرسیارێکدا سەبارەت بە دروستکردنی هەرێمێکی شیعە و هەبوونی حەشدی شەعبی هاوشێوەی پێشمەرگە لەو هەرێمەدا، عەممار حەکیم گوتی، "بابەتی هەرێم بابەتێکی کارگێڕییە. ئێمە لەگەڵ هەرێمی نەتەوەیی و ئایینی نین، بەڵکو لەگەڵ هەرێمی ناوچەیی و کارگێڕیداین ئەگەر دروست بکرێت." ئاماژەی بەوەش دا، دەستووری عێراق مافی داوە سێ پارێزگا یان زیاتر دەتوانن هەرێمێک دروست بکەن لەژێر رۆشنایی کارگێڕی نەک ئایینزایی.

 

گوتیشی، لە قۆناخی ئێستادا دەبێت دەسەڵاتی کارگێڕی لە پارێزگاکان بەهێز بکرێت، "کاتێک دۆخەکە هێور و سەقامگیر دەبێتەوە، ئەوکات ئەم راستییە دەستوورییە هەر وەک خۆی دەمێنێتەوە بۆئەوەی دەیەوێ ئەمە جێبەجێ بکات و لە بەرژەوەندیی بێت." بەڵام پێی وانییە "ئێستا کاتەکەی گونجاو بێت."

 

 

عەممار حەکیم جەختی لەسەر پێویستی بەستنی "گرێبەستێکی کۆمەڵایەتی و سیاسی نوێ" کردەوە بۆ پێداچوونەوەی دەستوور و دووپاتکردنەوەی تێگەیشتن لەسەر ئەوەی، "ئەم چەمکەی دەستوور هاوڕێک بێت لەگەڵ ئەو پێشهاتانەی لە 20 ساڵی رابردووی عێراقدا بەخۆیەوە بینیوە." هەروەک باسی لەوە کرد، گرنگترین مەرجی ئەم گرێبەستە بریتییە لە "هاوسەنگیی سیاسی و کۆمەڵایەتی و سەقامگیری لە وڵاتدا."

 

سەرۆکی رەوتی حیکمەی نیشتمانی گوتی، "نابێت ئەو گرێبەستە بۆ شکاندن و بەزاندنی لایەنێک بێت؛ نابێت لایەنێک ئەجێندای خۆی بەسەر لایەنێکی دیکەدا بسەپێنێت؛ دەبێت بە سازان بێت."