چى رێککەوتنى هەولێر و بەغداى پەکخست؟

 

 

بەدرێژایی رۆژی 7ی تەممووز، شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان و لیژنەیەکی تایبەت کە بەرپرسی نووسینگەی سەرۆکوەزیرانی عێراق سەرپەرشتیی دەکات، لە دانوستاندن بوون بۆ گەیشتن بە رێککەوتنی کۆتایی لەبارەی شێواز و وردەکاریی رادەستکردنی نەوت.

 

بەگوێرەی زانیارییەکانی تۆڕی میدیایی رووداو، پاشنیوەڕۆی 7ی تەممووز لێکنزیکبوونەوە هەبووە، بەڵام لە کۆبوونەوەکانی شەودا کێشەی تێکەوتووە. ناکۆکییەکان پەیوەندیدار بوون بە شێواز و سرووشتی رادەستکردنی نەوت و چۆنیەتیی مامەڵەکردن لەگەڵ قەرزی کەڵەکەبووی کۆمپانیاکان کە زیاتر لە 900 ملیۆن دۆلارە.

 

 

بەرپرسی یەکێک لە کۆمپانیاکانی نەوت کە ئاگاداری رەوتی دانوستاندنەکانە، بە رووداوی راگەیاند: "کێشەکە پەیوەندیدار بووە بەو نەوتەی رادەست دەکرێت و دوو بۆچوون هەبوون؛ یەکێکیان ئەوەیە کە تەواوی نەوتی بەرهەمهێندراو بخرێتە بۆری و حکومەتی فیدراڵی پێداویستی بەرهەمە نەوتییەکان دابین بکات. بۆچوونی دووەم ئەوە بووە کە پشکی نەوت بۆ پاڵاوگەکان لە نەوتی رادەستکراو جیا بکرێتەوە".

 

ئەو بەرپرسە گوتی: "هەرێمی کوردستان پێشنیازی کردووە 115 هەزار بەرمیلی پێ بدرێت بۆ ئەوەی بڕێکی بۆ پاڵاوتن و بڕەکەی دیکەی بفرۆشێتەوە بۆ ئەوەی قەرزی کەڵەکەبووی کۆمپانیاکانی لێ بدرێت، بەڵام بەغدا ئەو داوایەی رەتکردووەتەوە".

 

لە 25ی ئاداری 2023وە هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان لە رێگەی بەندەری جەیهانی تورکیاوە راگیراوە. هەرچەندە هەموارى یاسای بودجە لە 17ی شوباتی 2025 چووەتە واری جێبەجێکردنەوە بۆ ئەوەی بەربەستەکانی بەردەم دەستپێکردنەوەی ئەو هەناردەیە چارەسەر بکرێن، بەڵام هێشتا نەوتەکە هەناردە نەکراوەتەوە.

 

بەگوێرەی زانیارییەکانی رووداو کە لە دوو سەرچاوەی بەغدا و هەولێرەوە دەستی کەوتووە، هەڵوێستی جێگیریی تیمەکەی حکومەتی فیدراڵی وایە کە تاوەکو تەواوی ئەو نەوتەی رادەست دەکرێت نەخرێتە نێو بۆریی هەناردەکردنەوە، مووچە نانێرن. دوای ئەو قۆناخە، لێکۆڵینەوە لە قەرزی کۆمپانیاکان دەکەن بۆ ئەوەی لەبارەیەوە رێککەوتن بکرێت. بەرپرسی کۆمپانیاکەی نەوت گوتی: "ئەو بۆچوونەی بەغدا گەرەنتی نییە بۆ دانەوەی قەرزەکانمان".

 

 

یەکێکی دیکە لەو پرسانەی جێی ناکۆکی بوون، گەرەنتیکردنی ناردنی مووچەیە، تەنانەت دوای رێککەوتنی هەولێر و بەغداش لەسەر پرسی نەوت.

 

سەرچاوەیەکی بەرپرس لە بەغدا بە رووداوی گوت: "تائێستا وەزارەتی دارایی عێراق رژدە لەسەر ئەوەی کە تەرخانی دارایی هەرێمی کوردستان لە بودجەی سێ ساڵەدا نەماوە و ناتوانێت بەهەمان شێوەی مانگەکانی پێشوو پارەی مووچە بنێرێت".

 

بۆ چارەسەری ئەو پرسە، چەند سیناریۆیەک تاوتوێ کراوە، لەوانە: دەرکردنی بڕیارێکی سیاسی بۆ ناردنى مووچە بەدەر لە رێنماییەکانى مووچە و راییکردنی لە رێگەی ئەنجوومەنی وەزیرانەوە، یان چاوەڕێکردنی ئەو سکاڵایەی کە لە دادگەی باڵای فیدراڵی بۆ ناردنی مووچە لەلایەن ژمارەیەک فەرمانبەرى هەرێمى کوردستانەوە تۆمارکراوە.

 

سیناریۆى سێیەم پەنابردنی سەرۆکوەزیرانە بۆ ماددەی 60ـی یاسای بودجە، کە دەسەڵاتی پێدەدات پارە بگوازێتەوە بۆ بەشی مووچە، ئەگەر کورتهێنان لەو پارەیەدا رووبدات.

 

موسەننا ئەمین، ئەندامی پەرلەمانی عێراق لە فراکسیۆنی یەکگرتووی ئیسلامیی کوردستان، بە رووداوی گوت: "لەگەڵ ئەوەی ئەو تێبینییەی وەزیری دارایی باسی دەکات تەکنیکی و یاساییە، بەڵام دەکرێت لە رێگەی ماددەی 60ـی یاسای بودجەوە چارەسەر بکرێت. هەست دەکرێت ئەو پرسە زیاتر سیاسییە نەک یاسایی".