عێراقی پاش كۆنترۆڵكردنەوەی موسڵ
هێدی هێدی سەرەداوەكانی پەلاماردان و كۆنترۆڵكردنەوەی مووسڵ دەردەكەون و هێزە هاوپەیمانەكانیش، پێش ئەكتەرە لۆكاڵیەكان، ئاماژەی بەهێز دەنێرن، بەبێ ئەوەی هیچ كام لەو هێزانە، هەر لە پاریسەوە تا واشنتن، پرۆژەیەكی تۆكمەیان بۆ چارەسەركردنی عێراقی پاش داعش هەبێت.
مووسڵ، دووەم شاری عێراق، یەكەم شاری سوننەنشین، لە 10ی جونی 2014 دا و بۆیەكەم جار لەلایەن داعشەوە كۆنترۆڵ دەكرێت و تەنیا 19 رۆژ پاش كۆنترۆڵكردنیشی، ئەبوبەكری بەغدادی خیلافەت رادەگەیەنێت و خودی خۆیشی وەك خەلیفەی موسوڵمانان بە دنیا دەناسێنێ. دوو ساڵ و چوار مانگ بەسەر ئەم رووداوەدا تێدەپەڕێت و تا ئێستاش داعش و خیلافەتەكەی و خەلیفەكەی هەر لە مووسڵن. ئایا ئەم دۆخە تاسەر بەردەوام دەبێت؟ هێزە هاوپەیمانە جیهانییەكان (ئەمەریكا، فەرەنسا، بەریتانیا و.. هتد) لەلایەك و ئەكتەرە لۆكاڵیەكانیش (سوپای عێراق، هەرێمی كوردستان، حەشدی شەعبی و.. هتد) لەلایەكی دیكەوە، پێماندەڵێن "نەخێر" و بۆ سەلماندنی ئەم وەڵامەش پێكەوە سەرقاڵی "مۆبیلیزاسیۆن/ خۆسازدان"ن.
فەرەنسییەكان
فەرەنسییەكان كۆنترۆڵكردنەوەی مووسڵیان خستووەتە ئەولەویەتی ئەجێندای ستراتیژی جیهانیی خۆیانەوە. ساڵێك لەمەوپێش و پێش پەلاماردانەكانی پاریس، لەسەر كەناڵێكی فەرەنسی گوتم: "ئاسایشی پاریس بە ئاسایشی هەولێردا تێدەپەڕێت". ئەو چركەساتە پێیانوابوو من زیادەڕەوی دەكەم! ئێستا نەك هەر پێیانوایە ئاسایشی پاریس بە هەولێردا تێدەپەڕێت، بەڵكو پێشیانوایە تا مووسڵ ئازاد نەكرێت، پاریسییەكان ناتوانن بەئارامی بنوون! لێرەوە، كەشتی شارل دوو گۆل، بە بەهێزترین و باشترین فڕۆكەوە كە لە مێژووی فەرەنسادا ناسرابێت، لە دەریای سپی ناوەڕاستدایە و چاوەڕێی فەرمانی سەرۆكی جمهوریەت دەكات بۆ پەلاماردان. پاش ئازادكردنی مووسڵ، شارل دوو گۆل دەگەڕێتەوە فەرەنسا و بۆ ماوەی 18 مانگ جووڵە ناكات، بۆئەوەی ئەو گرفتە تەكنیكیانەی بۆی دروستبوون چارەسەر بكرێن.
فەرەنسا بەتەنیا ڕەفاڵەكانی نەناردووە، بەڵكو نزیكەی 1000 فەرماندە و سەرباز و تایبەتمەندی بواری سەربازیشی ناردووە و لەیەك كاتدا، راهێنان بە هێزەكانی پێشمەرگە لەلایەك و نوخبەی سوپای عێراقی لەلایەكی دیكەوە دەكەن. لە 2003 دا، فەرەنسای جاك شیراك، عێراقی بە جۆرج بۆش سپارد، بەڵام لە 2016 دا، فەرەنسای فرانسوا هۆلاند ئەم سیاسەتە پەیڕەو ناكات و نایەوێت لە دەرەوەی ئەو زۆنەدا بێت كە مێژووی تێدا دروست دەكرێت، بەتایبەتی كاتێك كە بەشێكی گرنگ لە ئاسایشی وڵاتەكەی بە رووداوەكانی نێو ئەو زۆنەوە بەستراوەتەوە.
ئەمەریكییەكان
كۆشكی سپی باراك ئۆباما، هەموو تواناكانی سازداوە بۆئەوەی پێش ماڵئاوایی سەرۆك، شاری مووسڵ كۆنترۆڵ بكرێتەوە و عێراق لە داعش پاك بكرێتەوە. ئۆباما دەیەوێت لەگەڵ كۆتایی ماوەی سەرۆكایەتی خۆیدا، كۆتاییش بە دەسەڵاتی داعش لە عێراقدا بێنێت. لەپێناوی جێبەجێكردنی ئەم خەونەدا، جگە لەو چوار هەزار و شەشسەد سەربازە ئەمەریكییەی كە لە عێراقدان، 600 سەربازی دیكەی ناردووە، لەكاتێكدا بەپێی دوا ڕاپۆرتی پەنتاگۆن، كۆی ئەو داعشانەی كە لە مووسڵدان، 4500 كەس تێناپەڕێنن !
كاری فەرمی و راگەیێندراوی ئەم سەربازانە، وەك فەرەنسییەكان، بریتییە لە مەشقكردن و ڕاهێنانی سوپای عێراق و هێزەكانی پێشمەرگە، بەڵام لای هەمووان ئاشكرایە كە تەنیا لە پشتەوە ناوەستن و تەنیا تەماشای ململانێكان ناكەن، بەپێچەوانەوە، رۆڵی چالاك دەبینن و دوا بڕیاریش هەر لای ئەوان دەبێت. یەكێك لەو ئەركە سەختانەی فەرەنسیەكان و ئەمەریكییەكان بریتییە لە رێكخستنی چالاكیەكانی ئەو هێزە لۆكاڵیانەی كە نە خاوەنی سەركردایەتییەكی یەكگرتوون، نە ستراتیژیەتێكی هاوبەشیشیان هەیە.
هێزە لۆكاڵیەكان
سوپای عێراق، حەشدی شەعبی، هێزەكانی پێشمەرگە، هێزە سوننییەكان! چی ئەمانە پێكەوە كۆدەكاتەوە؟ ئایا دژایەتی داعش بەسە بۆئەوەی هەموو ئەم هێزە یەكتربڕانە پێكەوە لەدەوری سەركردایەتییەكی سەربازی و ستراتیژیەتێكی هاوبەش كۆببنەوە؟ بێگومان نەخێر، چونكە چەند عێراقی وەرزی داعش هەڕەشەیە بەسەر هەر یەكێك لەم هێزانەوە، سەد هێندە، عێراقی پاش وەرزی داعش، دەكرێت وەك هەڕەشە لە خەیاڵدانی هەر یەكێك لەم هێزانەدا وێنابكرێت.
ئایا پاش كۆتایی داعش، هێزەكانی پێشمەرگە دەتوانن پارێزگاری لەو هەزار و بیست و پێنج كیلۆمەترە بكەن كە بەخوێنی زیاتر لە دوو هەزار شەهید كۆنترۆڵیان كردووە؟
ئایا پاش كۆتایی داعش، سوننەكان دەتوانن هەرێمێكی سەربەخۆ، لەسەر مۆدێلی هەرێمی كوردستان، بۆخۆیان دروست بكەن؟
ئایا حكومەتی ناوەند، دەتوانێت پارێزگاری لە یەكێتیی خاكی عێراق بكات و سەردەمی عەبادی نەبێت بە سەردەمی هەڵوەشانەوەی یەكجارەكیی دەوڵەت؟
ئایا حەشدی شەعبی، پاش بەخشینی هەزاران قوربانی لەپێناوی وەدەرنانی داعش، بە ئاسانی مووسڵی كۆنترۆڵكراو بەجێدەهێڵێت یان تۆڵەی حوسەین لە سوننەكان دەكاتەوە؟
ئایا عێراقی پاش داعش، دەبێت بە وڵاتی هەژموونی رەهای زۆرینەیەكی تائیفی شیعی و سەرلەنوێ چەوسانەوەی سوننە و سەرلەنوێ پەراوێزخستنی كورد، یان دەبێت بە وڵاتێكی تەندروستی كۆنفیدراڵ؟
بەداخەوە، ئەوەندەی من تێبینیم كردبێت، نە فەرەنسیەكان، نە ئەمەریكیەكان و تەنانەت هیچ یەكێك لە هێزە لۆكاڵیەكانیش وەڵامی ئەم پرسیارانەیان لەلا نییە. ئەوەی لەئارادایە، بەلای كەمەوە تا ئێستا، تەنها و تەنها پرۆژەیەكی سەربازییە، وەك ئەوەی كە جەنگی داعش تەنیا پرسێكی سەربازی بێت. من پێموایە گەر هێزە هاوپەیمانەكان، لە دۆخێكی ئاوادا، گەر ئەم جەنگەش لە داعش ببەنەوە، گەر كۆتایی بە داعش وەك ڕێكخراوێك بهێنن، لەبەر ئەوەی پرۆژەیەكی سیاسیی روونیان بۆ ئەو هەلومەرجەی كە داعشی لە عێراقدا دروستكرد نییە، لە داهاتوویەكی نزیكدا، چەندین رێكخراوی رادیكاڵتر لە داعشیان بۆ دروست دەبێت و دۆخی عێراقیش زۆر خراپتر دەبێت لەو ئێستا و ئێرەیەی كە هەموو لایەك دەیانەوێت بیگۆڕن.