رووداو بە چینی

 

 

لەم سەردەمەدا، هێز تەنیا بریتی نییە لە سوپا و هاوپەیمانییەکان، بەڵکو بریتییە لە زانیاری، کاریگەری و دەست پێڕاگەیشتنی دیجیتاڵی. هیچ لایەنێک هێندەی چین یان زیرەکانەتر لە چین، ئەم یارییە ناکات. چین، کە پێشتر تەنیا وەک "کارگەی جیهان" ناسرابوو، ئێستا خۆی وەک گەورەیەکی تەکنەلۆژی و ئابووری داهێناوەتەوەو، زۆر بە هێزەوە چاوی بڕیوەتە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست. 

 

توانای ئابووریی چین چیتر تەنیا پیشەسازی نییە، بەڵکو ستراتیژییە، وردبینانەیەو، رۆژ لە دوای رۆژ زیاتر دیجیتاڵی دەبێت.

 

لە رێگەی پلانی (یەک پشتێن و یەک رێگە BRI )کە ملیاران دۆلار دەڕژێنێتە ژێرخانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستەوە، لە بەندەرەکانی عومانەوە تاوەکو وێستگەکانی کارەبا لە ئێران، چین خەریکی چەسپاندنی هاوبەشیی درێژخایەنە کە خواستە وزەییەکانی و هەروەها ئامانجە جیۆپۆلەتیکییەکانی دابین دەکات. ناوچەکە نەوت دابین دەکات؛ چینیش ئامێر، سەرمایە و کارگە دەهێنێت.

 

هاوکات، کۆمپانیا چینییەکان وەبەرهێنان لە ئابووری وڵاتانی کەنداودا دەکەن کە هەوڵی فرەچەشنکردنی سەرچاوەکانی داهاتیان دەدەن لە دەرەوەی نەوت.

 

گرێبەستەکانی وزە بوونەتە پڕۆژەی هاوبەش. تەکنەلۆژیا ئێستا بووەتە بازرگانی و رۆژهەڵاتی نێوەڕاست، کە سەردەمانێک تەختەی شەترەنجی زلهێزە بیانییەکان بوو، ئێستا دەبێتە یەکێک لە کۆڵەگە سەرەکییەکانی ستراتیژی جیهانیی چین.

 

چین تەنیا کاڵا هەناردە ناکات، بەڵکو سیستم هەناردە دەکات. لە بواری نەوەی پێنجەمی ئینتەرنێت 5G، ژیریی دەستکرد AI، چاودێری و تەکنەلۆژیای سەوز.

 

کۆمپانیاکانی وەک هواوی و هیکڤیژن خەریکی داڕشتنەوەی ژێرخانی دیجیتاڵین لە سەرانسەری وڵاتانی کەنداودا، لە کاتێکدا ئۆتۆمبێلە کارەباییەکانی و تەکنەلۆژیای پاترییەکانی لەلایەن ئەو ئابوورییانەوە پەسند دەکرێن کە لە قۆناخی گواستنەوەی وزەدان، وەک ئیمارات و سعودیە.

 

بەڵام رەنگە ئەوەی کەمترین بایەخی پێدرابێت لە نەخشە رێگەی چین دا، میدیا و ئیکۆسیستمە دیجیتاڵییەکان بن. بەهۆی پلاتفۆرمەکانی وەک ویچات، وێیبۆ، دۆیین (تیکتۆکی چینی)، و بیلیبیلی (یوتیووبی چینی)، چین دیواری بە دەوری ئینتەرنێتی جیهانی دا کێشاوە و ئینتەرنێتی خۆی دروستکردووە. پلاتفۆرمە رۆژئاواییەکان قەدەخەکراون. گفتوگۆکان بە زمانی ماندارین بەڕێوەدەچن، بۆ جەماوەرێک کە ژمارەیان زیاترە لە یەک ملیار کەسە .

 

 

چین ، خاوەنی دووەمین گەورەترین گەلی جیهانە و خاوەن سەرزەمینێکی زۆر گەورەیە. تۆڕی میدیایی رووداو چەند ساڵێکە بە ناردنی تیم و کردنەوەی نووسینگە لە چین کار دەکات، لە کوردستان و عێراقەوە دەزگای میدیایی دیکە لە چین نین. 

 

لە ماوەی ساڵ و نیوی رابردوودا، تۆڕی میدیایی رووداو کارێکی کردووە  کە کەم کەس لە ناوچەکە تەنانەت بیری لێکردووەتەوە یان هەوڵی بۆ داوە: چوونە نێو قەڵای دیجیتاڵیی چین و ناساندنی کوردستان بە کۆمەڵگە فراوانەکەی سەر ئینتەرنێت لەو وڵاتە.

 

لە کاتێکدا زۆر لە گرووپە میدیاییە نێودەوڵەتییەکان یان رێگرییان لێکراوە یان لە گێژاوی وەرگێڕان دا ونبوون، رووداو لە چین بەسەرپەرشتی هاوکارم بەهمەن پەڵکۆیی، بەرهەمەکان وەردەگێڕێتە سەر زمانی چینی و بەشێوەی ژێرنووس و بەشێکیشیان بەشێوەی دۆبلاژ بە چینی بڵاودەکاتەوە؛ تاوەکو ئێستا زیاتر لە 800 بەرهەم و بابەتی لەسەر پلاتفۆرمە چینییەکان بڵاوکردووەتەوە، لە (دۆوین)ەوە تاوەکو (بیلیبیلی) زیاتر لە40 ملیۆن بینەریان هەبووە. بایەخ بە چی دراوە؟ کولتووری کوردی، هەواڵەکانی کوردستان، عێراق و رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و رووماڵی راستەوخۆی رووداوە گەرمەکانی جیهان.

 

بەڵام ئەمە پەیام گەیاندن نییە، بەڵکو کارێکی میدیایی پرۆفیشنالانەیە؛ رووداو کورد بە چینییەکان دەناسێنێت و ئەوانیش پاش وردبوونەوەیان بۆچوونی خۆیان دەنووسن: یەکێک لە بەکارهێنەرە چینییەکان لەسەر لاپەڕەیەکی رووداو لە پلاتفۆرمێکی چینی دا نووسیویەتی: "هەموو گەلێک مافی ژیانی هەیە و هیچ وڵاتێک ناتوانێت ئەو مافەی لێ زەوت بکات." یەکێکی دیکە نووسیویەتی: "گەلی کورد ئازا، نەترس و ستەملێکراوە." یەکێکی دیکە دەڵێ: "جلوبەرگی کوردی زۆر جوانە."

 

سەرباری ئەمەش، رێگەکە بێ کۆسپ نییە. بەکارهێنەرە چینییەکان، کەمترین زانیارییان لەسەر کوردستان نییە، بۆشاییەک کە بەهۆی دەیان ساڵ پڕوپاگەندەی هەرێمی و ونبوون لە گێڕانەوە جیهانییەکاندا دروستبووە. رووداو لەو دۆخەدا پۆست لەدوای پۆست، ڤیدیۆ لە دوای ڤیدیۆ بە چینی بڵاودەکاتەوە .

 

 

ستراتیژی چین لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بەشێوەیەکی سەرنجڕاکێش لەسەر بنەمای مامەڵەیە. چینییەکان دەڵێن ئێمە ئایدۆلۆژیا یان دەستتێوەردان لەگەڵ خۆماندا ناهێنین، تەنیا ژێرخان دروست دەکەین و وەبەرهێنان دەکەین. 

 

چوونە ناوەوەی رووداو بۆ جیهانی دیجیتاڵیی چین، شێوازێکە لە ناساندنی میدیایی. لەجیاتی تەنیا وەرگرتنی نێوەڕۆک و کاریگەریی چین، تۆڕەکە چیرۆکە کوردییەکان و هەواڵەکانی عێراق دەخاتە نێو سووڕی خوێنی یەکێک لە تایبەتترین و گەورەترین کۆمەڵگەکانی ئۆنلاینی جیهان و دەیسەلمێنێت کە میدیا، کاتێک ژیربێت، دەتوانێت تەنانەت زۆر فراوان ببێت .

 

لەکاتێکدا زلهێزە تەقلیدییەکان ئیمپراتۆریایان بە سوپا بنیات دەنا، چین کاریگەریی خۆی لە رێگەی ئەپ، ئەلگۆریتم و دەستڕاگەیشتنەوە بنیات دەنێت. ئەو تەنیا لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست نییە، بەڵکو یارمەتیدەرە لە دیاریکردنی داهاتووی ناوچەکە.

 

بەڵام بەهۆی ستراتیژی دیجیتاڵی بوێرانەی رووداوەوە، چیرۆکی کورد تەنیا بۆ بینەرانی رۆژئاوایی یان هاوپەیمانە هەرێمییەکان ناگێڕێتەوە. بەڵکو ئێستا دەگاتە ملیاران کەس کە پێشتر تەنانەت ناوی (کوردستان)یشیان نەبیستبوو. لە جیهانێکدا کە تێگەیشتن هێزە، ئەمە زۆر بایەخدارە .

 

ژمارەیەک داتای سەرنجڕاکێش لەبارەی بەرهەمەکانی رووداو لە پلاتفۆرمەکانی چین ئەمانەن: رووداو تاوەکو ئێستا زیاتر لە 800 بەرهەمی جیاوازی لە پلاتفۆرمە جیاوازەکانی چینی دا بڵاوکردوونەتەوە کە بەشی زۆریان تایبەت بوون بە ناساندنی کوردستان و هەواڵەکانی ناوچەکە، لە ماوەی یەک ساڵ و نیوی رابردوودا زیاتر لە 40 ملیۆن چینی بابەت و بڵاوکراوەکانی رووداویان بینیوە و تاوەکو ئێستا سەدان هەزار کاردانەوە و تێچێن (کۆمێنت)یان لەسەر بەرهەمەکان هەبووە و؛ نزیکەی ٢٠ هەزار کەسیش شوێنکەوتە(فۆلۆوەر)ی لاپەڕەکانی رووداون و لە رێگەی رووداوەوە ئاگاداری رووداوەکانی کوردستان و جیهان و ناوچەکەن.