Küçük kırmızı kalem gibi
boğazımızdaki düğüm
Bobby Sands’ın yanında dururken
açlık ne, topraksızlık ne
İnadına açmış bir papatya ne
Albümler dolusu bir geçmiş ne
yolları unutturan bu sabahta
yüzümüze vuran güneş kokusu
bizimde ülkesizliğimize denk
türküyü mırıldanıyor
‘I wish i was back home in Dery’
Belfast küçük bir şehir. Adı ve yeri büyük. Yüzyıllık savaşın sanat alanı. Bu yazı ve seyehat bir erken anıların harita okuması. Bizim gibi çoklu bölünmüş ülkeden ikiye bölünmüş ülkeye bakış. Geçmiş ile anı buluşturma denilebilir. Otuz yıllık geçmişin yeni zaman yolculuğu.
Bobby Sands’ın ‘Hüçremde Bir Gün’ kitabı okunup ‘yol’ belirlendiğinde seksenlerdi. Yeni yolda bu yolculuğa başlamaydı. Falls Road, Milton mezarlığında başlıyor. Aslında yolun başıda sonuda sayılabilecek yer, Lisburn’da Long Kesh veya Maze Hapishanesi. H Blok, adını yapının H harfinde alıyor. Eski bir askeri havaalanı. Başta burası olmak üzere İrlanda hapishanelerinin direniş sembolleri şimdi müze.
Bobby Sands, savaşcı, şair ve yazar. Çeşitli dillere çevrilmiş kitapları var. On sekiz yaşında girdiği zindanda 27 yaşımda ölüm orucu direnişi ile ölümsüzleşerek çıkıyor. Direnişi ile dünya kurtuluş savaşcıları arasında büyük bir isim olmuştur. Booby Sands. Robert Gerard Sands, 9 Mart 1954’de Whiteabbey’de doğdu. 5 Mayıs 1981’de açlık gerinde 27 yaşında ölümüne kadar direnişin içinde oldu.
Açlık grevi sırasında esirevinde milletvekili seçilmesinse rağmen greve devam etti. On direnişçi ile beraber ölümsüzleşti. Açlık grevleri İrlanda davasını uluslararası alanda daha görünür hale getirdi. Öncüsü ise Sands’dı.
Sands ilk yazılarını kızkardeşinin adı ‘Marcella’ ile yayımladı. Daha sonra şiir kitapları, anı ve hikayeleri yayınlandı. Ünlü şiiri ‘Back Home İn Derry’ direniş ve vatan hasretinin sembolü oldu. Bestelendi, marş olarak okunuyor.
Asıl tarihteki yerini 1981 İRA tek tip elbise direnişine karşı ölüm oruçlarından alıyor. Efsane savaşcısı Bobby Sands 66. gününde açlığa ve işgale karşı emsalsiz direnişin öncü kahramanı. İzi 1900’lerde Dublin’de sürülmeye başlanabilir. Bağımsızlık savaşı böyle başlıyor. Yol, Maze ve Milton mezarlığına düştüğünde; 1700’lerden bu yana direnişçilerin son dinlenme yeri. Anıt mezar ve masalımsı diziliş.
Bütün Milli Kurtuluş savaşlarının kaderi aynı: ‘infaz edildi, gözaltında kayboldu, kurşuna dizildi, açlık grevinde öldü’. Anıtlardaki isimlerin karşısında böyle yazıyor. Çeşitli tarihlerde İngiliz işgali ve savaşları sonunda 1922 de 26 bölge bağımsızlığına kavuştu fakat 6 bölge ayrılarak İngiltere’nin işgali altında kaldı. Barıştan sonra Birleşik İrlanda savaşında ısrarlı olan bir grup kendilerini 32 County olarak adlandırdılar. İrlanda ikiye bölünmüş oldu.
İlk antlaşmada Özgür İrlanda Devleti, 1935’de İrlanda ve 1949’da ise İrlanda Cumhuriyeti adını aldı. Cumhuryetçilerle kraliyet taraftarlarının arasındaki çekişmeler 1960’ta savaşa dönüştü. Bu 30 sene sonra Belfast antlaşmasına kadar sürdü. İRA’nın 1994’de ilan ettiği ateşkesin ardından sancılı süren bir dönemin ardından 1998 Good Friday Antlaşması ile savaş sona erdi.
Savaş çeşitli tanımlamalara rağmen bir İrlanda Birleşik Ulusal Kurtuluş savaşı idi. Bu döneme kadar kraliyet çeteleri sivil halka sladırdı. İRA ise başta Britanya toprakları olmak üzere İrlanda ve dünyanın çeşitli yerlerinde Britanya’yı hedefleyen eylemlerde bulundu. Bütün bu direnişin en önemli politik temeli 1980-1981 açlık grevleri ile atıldı. Bu tarihten sonra Sinn Fein, İRA’nın siyasi kanadı oldu. Yasal alanda direnişi sürdürdü.
Belfast savaşı ve sanatı hala yaşayan bir tarih. Northumberland Street, Shankill Road ile Falls Road haritada bir ‘H’ oluşturuyor. Falls Road ve çevresi direnişçilerin alanı. Birkaç ara sokak ve Shankill Road ise kraliyetçilerin alanı. İkisininde ortak özelliği duvar resimleri. Bütün bir tarihi bu resimlerden izleyebilirsiniz. Ara geçiş yolları sokak savaşlarının sembolü demir kapılarla ayrılmış sınır çizgileri. Şimdi açık herkes geçebilir. Zamanında ise geçilmez kapılar. Duvar resimleri çerçevesinde tarih şehir ve Bobby Sands.
Tam Falls’ın orta yerinde Kürdistan Bayrağı. Öcalan’a Özgürlük resmi. Shankill bakımsız, çeteler bölgesi. Şehir her savaş sonrası pratik ve psikolojisini yaşıyor. Yoksulluk her yerde hissediliyor. Tedirginlik gözlemlenebilir düzeyde. Batı Belfast Kraliyetcilerin denetiminde. Bunlar kendilerin 12 Temmuz 1690 Kral 3.William’ın İrlanda yı işgalini temel alıyorlar. Buradaki duvar resimleri işgalci korucular gibi siyah ve anlamsız karamsar. Direnişcilerin sanatı ise çevre sorunlarından enternasyonal direniş temsiline kadar rengarenk. Birisi yaşamı öbürü ölümü temsil ediyor.
Her kuşaktan halk direniş tarihinden haberdar ve bir biçimde içinde olmuşlar. Ayrı ayrı konuşulanlardan bu sonuç çıkıyor. Direnişçilerin alanlarından gezerken bir rahatlık, kraliyet yanlılarının hakim olduğu bölgelerde ise harekette bir tedirginlik vardı.
Martin Mcguiness’in ölümü ve Brexitten sonra Birleşik İrlanda düşünün olabilirliği tartışılıyor. Sin Fein Kuzey merkezli örgütleniyor ve sadece ‘İrlandalıların’ hakkı için politika yapıyor. Son seçimlerde neredeyse birinci parti oldu. Bir sonraki seçimde öyle görünüyor. Sonrası Birleşik İrlanda. Doğru ve Milli politika sonuç alıyor.
Gezinin başladığı yerde; Uzun bir bekleyişten sonra Dublin Trinity College eşsiz kütüphanesindeki kitap şenliği ve korunması, İskenderiye kitaplığının yakılması hüznü ile karşılaştırıldığında,medeniyetin kitapla temsil edildiği bir kez daha anlaşılmış oldu. Tarihe toplumla birlikte sahiplendiği tanıklığı, ‘devlet ve millet’ olmanın güzelliği ile geleceğe emin refah adımlarla yürünebiliceğini gösterdi.
İRLANDA ŞARKISI
‘Oo Bobby duvarları yıkmış
Sen mi dönüştürdün çok eskiden
kalmış zamanı
Sen mi yıktın çığlıklarınla duvarları
Oo Bobby kimin oğlusun
Oo Sands herkesin oğlusun onurusun
Toprağını senden çalamazlar
Ruhuna dokunamazlar direncini
kıramazlar
Oo Sands annene dönebilseydin
özgür ülkende yaşayabilseydin’
Not: Şiirler Canan Aktaş’a, ingilizce dize Bobby Sands’a ait. Katkılarından dolayı Memhet Ali Kaplan’a teşekürler...
(Yazılar, yazarların görüşlerini yansıtmaktadır. Rûdaw Medya Grubu'nun kurumsal bakış açısıyla örtüşebilir ya da örtüşmeyebilir.)
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın