پێشەكی
پاش چل ساڵا لە شەهیدبوونی عەلی عەسكەری (1935 ــ 1978) و هەڤاڵەكانی، هێشتا هەڵسەنگاندنێكی بابەتی بۆ كەسایەتی و دەوری بەرچاوی ئەو لە رووداوە سیاسییەكانی شەستەكان و حەفتاكانی سەدەی بیستەمدا نەكراوە. نە هەڤاڵ و دۆست و لایەنگرانی بایەخیان بە نووسینی بیۆگرافی و رۆڵی سیاسی ئەو داوە، نە بیرەوەری و نامەكانی بڵاوكراونەتەوە. من دەیان جار لەگەڵا شاڵاوی عەلی عەسكەری دانیشتووم و شەنوكەوی لاپەڕەكانی مێژوومان كردووە و چاك دەزانم ئەو زۆری لە دڵدایە و نایەوێت پەپوولە و وشەكان لاپەڕەی كتێبێك بنەخشێنن و، ناشیەوێت لە بەرنامەیەكی تەلەفزیۆنیدا رەشەبا و باوبۆران هەڵبكات. كتێبی (دیداری تەمەن) بڵاوكرایەوە، كە بەڕاستی زیانێكی زۆری لە ناووناوبانگی مام جەلال دا.. شاڵاو لە فەیسبووك چەند رستەیەكی تەلیسماوی بڵاوكردەوە و راستییەكانی روونكردەوە، دەربارەی (هەڵوێستی عەلی عەسكەری) كە بەرپرسیارێتی شكان و لەناوچوونی (حەملەی هەكاری) لەو كتێبەدا بە ناڕاستەوخۆ دەستۆی ئەم سەركردەیە خراوە.
كەسایەتی و هەڵوێست
عەلی عەسكەری ناوێكی گەورەیە و هەر بە گەورەییش دەمێنێتەوە! سەرەڕای تێپەڕبوونی چل ساڵ بەسەر شەهیدكردنی ئەم كەسایەتییە سیاسی و عەسكەریە مەزنە، هێشتا ناوی بەجوانی ماوەتەوە و بە ئەوپەڕی رێز و حورمەتەوە یاد دەكرێتەوە.
ئەو، لەو سەركردە بچووك و گومناو و بێناونیشانانە نەبوو كە پاش شەهیدكردنی، شەپۆلەكانی دەریای بیرچوونەوە هیچ ناو و شوێنەوارێكی لەسەر لمی كەنار ئاو نەهێڵێتەوە. سەركردەیەكی كاریزمای دینامیكی چالاك و هەڵكەوتوو، لەناو سەنگەرەكانەوە، ئەستێرەی توانای سەركردایەتی درەوشایەوە و بەجوامێری و ئازایی و بوێری ناوی رۆیشت. ئەو، لەو سەركردانە نەبوو كە لەپشت بەرەكانی شەڕەوە، بەدووربین و هۆكی تۆكی، سەرپەرشتی شەڕ و ئاگرباران بكات. هەمیشە سەركردە و پێشمەرگەی ریزی یەكەم و ناو دڵی پێشمەرگەكان بوو. خۆی لە هاوسەنگەرەكانی جیانەدەكردەوە و نانەڕەقە و لێفە شڕەو شەونخونی و برسێتی لەگەڵیاندا بەش كردووە.
سەركردەی ئەفسانەیی، لە تاراوگە و ساڵۆنی پڕ گڵۆپ و سورەییا و بریق و باق، لەدایك نابێت.
تەنگی مادێنە و ئەشكەوتی زۆنگ و دارودەوەنەكانی بناری ئاسۆس و قەندیل خەرمانەی فروسمان و سەرسوڕمانی بەدەوری ئەودا كێشا. ئەو، لەو سەركردانە نەبوو، لەناو كەژاوەی زەردوسووری چاوەڕوانیدا، سەیری دەست و بازووی ئەم و ئەو بكات، شۆڕشی بۆ هەڵگیرسێنن و هەموو شتێكی بۆ ئامادە بكەن و ئەو لەدوا چركەكانی سەركەوتندا، فریای ئاهەنگ و جەژنی ئازادی بكەوێت و گەورەترین پۆست و پلەو پایە بۆ خۆی بپچڕێت.
عەلی عەسكەری، ئەگەر یەكەم پێشمەرگە نەبووبێت كە چەكی كردبێتە شان و مژدەی دەستپێكردنەوەی شۆڕشی بەخەڵك دابێت، ئەوە گومانی تێدا نییە كە لە پێكەوەنان و دامەزراندنی بەشێكی زۆری مەفرەزە سەرەتاییەكاندا، دەوری بنەڕەتی و سەرەكی هەبووە. شانبەشانی سەركردە و كادر و ئەندامانی كۆمەڵەی رەنجدەرانی كوردستان، ئەركێكی یەكجار گەورەی خستووەتە ئەستۆی خۆی، هەر لە كۆكردنەوە و چەكداركردنی پێشمەرگە تا دەگاتە رێكخستن و پلاندانان و سەركردایەتی هێزی پێشمەرگە.
ئەو، بەئەزموونترین و شارەزاترین و ناسراوترین كەسایەتی ناو هێزی پێشمەرگە بووە و هیچ كەسێكی تر، لەو سەردەمەدا، هاوشانی ئەو نەبووە و نەیتوانیوە چاو ببڕێتە شوێنەكەی و بتوانێت پاش ئەو جێگەكەی پڕبكاتەوە. وێڕای ئەوەش، عەلی عەسكەری، سەركردەیەكی سەربازیی رووت نەبووە، كە تەنیا بیری لای لوولەی تفەنگ و هێزی ئاگر و هێرش و پەلامار بێت، بەڵكوو سەركردەیەكی سیاسی خاوەن بیروباوەڕ و هەڵوێست و پرۆژە و كۆنسێپتی سیاسی بوو.
كەس ئەوەندەی عەلی عەسكەری لە شەڕی براكوژی نەپرینگاوەتەوە و نەسڵەمیوەتەوە. لەماوەی هەڵگیرسانەوەی شۆڕش ــ حوزەیرانی 1976 ــ تا بەدیلگرتن و شەهیدكردنی لە ـ حوزەیرانی 1978 ــ ئەو، ئاڵاهەڵگری تەبایی و ئاشتی بووە لەگەڵا هێزە كوردستانییە چەكدارەكاندا. لەهەر كوێ لەگەڵا دەستەیەكی چەكدار بە یەك گەیشتبایە، لەگەڵیاندا دادەنیشت و گفتوگۆی دەكرد و رێككەوتننامەی لەگەڵ ئیمزا دەكرد. هەر بۆ نموونە: بەشێك لە كادرە سەربازی و سیاسییەكانی كۆمەڵە كە سەرمەستی فەنتازیای ئایدیۆلۆجیا و خەیاڵا و ئەندێشەی رۆمانتیكی بوون، بڕوایان بە شێوەی بیركردنەوەی كەسانی وەكو عەلی عەسكەری نەبوو. بەڵام ئەو توانی بەسەبر و دڵفراوانی، شێوەی كاری بەرەیی و هاریكاری و هاوسەنگەری فراوان بكات و هەموو لوولەی تفەنگەكان ئاڕاستەی یەك دوژمن بكرێت.
ئەو هەمیشە تفەنگی بەشانەوە بووە، چڵە زەیتوونێكیشی بەدەستەوە بووە: تفەنگ و گوللە، دژی داگیركەران، چڵە زەیتوون و پەپوولە و كۆتر بۆ هێزە كوردستانییەكان.
كاتێك هێزی پێشمەرگە لە نۆكانەوە ــ بەهاری 1978 ــ بەرەو ناوچەی سێسنوور بەڕێدەكەوێ، جووڵەی ئەو هێزە، بڕیاری كۆبوونەوەی سەركردایەتی بووە. پاش ئەوەی ئێران و عێراق، بە دووقۆڵی و بە هاریكاریی یەكتر و ئاگاداربوون لەپلان و نیازی یەكتر، گوشاری توند دەخەنە سەر هێزەكانی (ی.ن.ك) بەنیازی تەنگپێهەڵەچنین و دەرپەڕاندن و جێ پێ چۆڵكردن... خەباتی چەكداری، بەبێ پەیداكردنی چەك و تەقەمەنی و یارمەتی و پەیوەندی و رایەڵ لەگەڵ جیهاندا، لەجێگەی خۆیدا قەتیس دەبێت. ئەم هەلومەرجە نالەبارە لەسەر سنووری ئێران و نەبوونی هیچ دەروازەیەك بۆ هەناسەدان، ناچاریان دەكات، بیر لەوە بكەنەوە، بەرەو سنووری توركیا بگەڕێنەوە، بەهیوای ئەوەی دەروازەیەك بەرەو سووریا، یان نزیك لە سنوورەكانی سووریا بكرێتەوە و هەلی "هەناسەدان" فەراهەم بكرێت.
سەركردەیەكی ئاشتیخواز لەناو دارستانی شەڕوشۆڕدا
من ئەوكاتە چەندین جار پرسیارم لە بەڕێز مام جەلال كردووە: ئایا لە كۆبوونەوەكانی نۆكاندا، بڕیاری شەڕ و پەلاماری هێزەكانی (ق. م)ی سەركردایەتی (پ.د.ك) درا؟ ئەو، هەمیشە جەختی لەسەر ئەوە دەكردەوە كە بەهیچ شێوەیەك بڕیاری شەڕ و پێكدادان لەئارادا نەبووە و یەكێتی ویستوویەتی بارەگاكانی پار (1977) لە دۆڵە گۆستە ئاوەدان بكاتەوە. بڕیاری ئەوەش نەدراوە، سنووری توركیا بشكێنن و بچنە خاكی ئەوانەوە، بەقووڵایی دەیان كیلۆمەتر!
عەلی عەسكەری، هەر لە یەكەم رۆژی هاتنە دەرەوەی، ئاڵای دژایەتیكردن و چارەسەركردنی كێشە نیشتمانییەكانی لەگەڵ هێزە كوردستانییەكان، لە رێگەی زەبروزەنگ و چەكەوە، بەرز نەكردووەتەوە. تا ئەو رۆژەی بەدیل دەگیرێت، رەنگە تەنیا بایی داكۆكی لەخۆكردن، رێگەی بەهێزی پێشمەرگە دابێت بچنە سەنگەرەوە و داكۆكی لە خۆیان بكەن و نەهێڵن بێنە سەریان.
عەلی عەسكەری، وەكو سەركردەیەكی دووربین و بە ئەزموون، هەر پێش ئەوەی بەرەو (دۆڵە گۆستە)* بكەوێتە رێ، ئەو مەترسیە پێشبینی دەكات كە هێزەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان، لەسەر رێگاكانی ئەو ناوچەیە بنەو بارەگایان هەیە و ئەگەری شەڕ و پێكدادانی چەكدارانە لەبەرچاوە. ئەو، هەر بۆ ئەوەی پێشەكی تەمومژی گومان و دوودڵی بڕەوێنێتەوە، نامەیەك لە نۆكانەوە رەوانەی ئیدریس بارزانی دەكات و دڵنیای دەكاتەوە، ئەوان تەنیا بۆ چەكهێنان بەرەو (دۆڵە گۆستە) بەڕێ دەكەون و نایانەوێت كێشە و سەرئێشە لەگەڵا (پ. د.ك) ــ سەركردایەتی كاتی ــ دروست بێت. بەڵێنیشی دەداتێ كە هەرچی چەك و تەقەمەنی لە سووریاوە بۆیان دێت، لەگەڵیاندا برابەشی بكەن.
عەلی عەسكەری، بەگوێرەی گێڕانەوەی هاوڕێ و هاوسەنگەرەكانی بێت: كەسایەتییەكی ئەفسانەیی، كاریزمایی، پڕ لە سیحر و فروسمان بوو. ئەو هێشتا لەدڵی خەڵكدا دەژێت و گەورەیی و باڵادەستیی ئەو، پاش (40) ساڵا كەمی نەكردووە. بەڵام ئەم كەسایەتییە، ئەگەر لە ئاوێنەی مێژوودا سەیر بكرێت، بەرامبەر ئەو فیداكاری و خۆبەختكردن و تێكۆشانەی بۆ ئازادیی گەلەكەی كردوویەتی، مافی خۆی نەدراوەتێ! ئەوەی بۆ نەكراوە كە دەبوو بۆی بكرێت!
ئەو، كەسایەتییەكی لاوەكی نەبوو رێكەوت دروستی كردبێت، دەستكردی هەلومەرجێكی پڕ نیشانەی پرسیار بووبێت: ئەو خۆی خۆیی دروستكرد و پێگەیاند و جێگە پەنجەی بە لاپەڕەكانی مێژوومانەوە دیارە: فەرماندەی گشتیی هێزی پێشمەرگەی كوردستان بووە و ئەندامی مەكتەبی سیاسی (ی.ن.ك) بووە و یەكێك بووە لە هەڵگیرسێنەرانی شۆڕش و دینەمۆی كاروچالاكی پێشمەرگانە. ئەم كەسایەتییە، سەرەڕای سێبەر و دیوارێك لە تەمومژ، بەڵام هێشتا لە ویژدانی خەڵكی كوردستاندا دەژێت. كاروچالاكی و قسەكانی فێرگەن و لەناو لاپەڕەی بیرەوەریی ئەو خەڵكەدا بە زیندوویی دەمێنێتەوە. وێڕای پەڵە هەورەكان كە بەری راستی دەشارنەوە، هێشتا ناوەندە سیاسی و ئەكادیمییەكان لەبەر چەند هۆیەك، نایانەوێت هەڵسەنگاندنێكی بابەتی و زانستی بۆ رۆڵی عەلی عەسكەری بكەن.
لە وڵاتە پێشكەوتووەكاندا كولتووری سیاسی ئەوەندە گەشەی كردووە، هەر رووداوێك لە مێژووی كۆن و نوێدا روویدابێت، بەشێوەیەكی راشكاوانە تیشكی دەخرێتە سەر. هەر كەسایەتییەك دەورێكی بەرچاوی لە مێژووی ئەو وڵاتەدا گێڕابێت، بەگوێرەی رۆڵا و قورسایی و كاریگەری و جێ پەنجەی، هەڵدەسنگێنرێت و یادی بەرز دەنرخێنرێت. ناپلیۆن و كرۆمۆیل و بسمارك و... هتد. دەوریان لە مێژوودا هەرچییەك بووبێت، مافی خۆیان دراوەتێ و سەدان كاری گەورەیان لەسەر نووسراوە.
ئەگەر ئەو كەسایەتییانە، لە كارو بیركردنەوەدا، هەڵەیەكیشیان كردبێت، ئەوە بەشێكی دەخرێتە بری لاپەڕە گەش و پرشنگدارەكانی. هەر بۆ نموونە: ئەمڕۆ چینی رووناكبیر و سیاسی لە چین، ئەو راستییە دەزانن كە ماوزەتۆن (بە هەڵە دەگوترێت: ماوتسی تۆنگ) لەكاتی ئەو بزاڤەی ناوی لێنراوە "شۆڕشی روناكبیری" ، گەورەترین هەڵەی كردووە، ئەگەر نەڵێن: گەورەترین تاوانی كردووە و زیانی زۆری بە گەلی چین گەیاندووە، بەڵام ئەوان ئەوەشیان بیرناچێتەوە كە ماوزەتۆن گەلی چینی تا رۆژی سەركەوتن، سەركردایەتی كرد و چوارسەد ملیۆن ئینسانی لە ژیانی داگیركراوی و ژێردەستەیی ئازاد كرد.
كارەكانی ناپلیۆن و كرۆموێل و بسمارك و.. هتد. هەر هەمووی گوڵا و گوڵزار نەبوون، هەریەكەیان دەیان هەڵەیان كردووە و زیانیان بە مێژووی وڵاتەكەیان گەیاندووە. وێڕای ئەوەش هەڵسەنگاندنی مێژوویی، هەڵسەنگاندنی مێژووییە! دەبـێ مێژوونووس هەموو لایەنەكان لەبەرچاو بگرێت.
پاش یەكەمین جەنگی جیهانی، دەوڵەتی ئەڵمانیای قەیسەری هەرەسی هێنا، سۆسیال دیموكراتەكان دەسەڵاتیان گرتەدەست، رۆزا لوكسمبوورگ و كارل لیبكنێشت بوونە پێشەنگی خەبات لەپێناوی دامەزراندنی كۆماری شوورایی. بە فەرمانی وەزیری ناوخۆی ئەوكاتەی ئەڵمانیا كە سۆسیال دیموكرات بوو، هەردووكیان گیران و گوللەباران كران و لاشەكەیان خرایە رووبارێكەوە. بێگومان سۆسیال دیموكراتەكانی ئەمڕۆ، ئیدانەی ئەم تاوانەی سۆسیال دیموكراتەكانی دوێنێ دەكەن! پێیانوایە ئەوە تاوانێكە كە نەدەبوو بكرێت! ئەمانە كەسایەتی سیاسی گەورە بوون و شایانی ئەو چارەنووسە نەبوون!
سۆسیال دیموكرات
زۆربەی سەركردەكانی شۆڕش، دوای نەورۆزی (1975) بە نیمچە دەستبەسەری رەوانەی خوارووی عێراق كران و رژێم هەموویانی لەبن چاودێریی ورد دانابوو. وێڕای ئەو هەلومەرجە نالەبارە، عەلی عەسكەری و هەڤاڵەكانی (بزووتنەوەی سۆسیال ــ دیموكراتی كوردستان)یان دامەزراند. رۆژی (1/3/1977) عەلی عەسكەری و هەڤاڵەكانی بەیانێكیان بڵاوكردەوە و لەدایكبوونی رێكخراوێكی نوێیان راگەیاند. تەنیا لەم بەیانەدا ناوی ئەم هێزە سیاسییە (بزووتنەوەی سۆسیال ــ دیموكراتی كوردستان)ـە*. لە بڵاوكراوە و نامە و نووسراوەكانی تردا وشەی (دیموكرات) سڕاوەتەوە. من لە دكتۆر مەحموود عوسمانم پرسی: بۆچی بزووتنەوە ناوەكەی خۆیان گۆڕی: لە سۆسیال ــ دیموكراتەوە، ناوەكەیان بۆ بزووتنەوەی سۆسیالیستی كوردستان كورتكرایەوە؟
دكتۆر مەحموود گوتی: "عومەر مستەفا (عومەر دەبابە) هات بۆ شام و بەیانە زەردەكەی پێبوو. ئێمە تێبینی ئەوەمان كرد كە ناوی رێكخراوەكەیان: سۆسیال ــ دیموكراتە! بە كاك عومەرمان گوت: ئەم ناوەتان چۆن هەڵبژاردووە؟ گوتی: ئێمە كەسانێكی پێشكەوتنخواز و شۆڕشگێڕین و بڕوامان بە (سۆسیالیزم) و (دیموكراسی) هەیە، ئیدی گوتمان با ناوی رێكخراوەكەمان بزووتنەوەی سۆسیال ــ دیموكرات بێت! ئێمەش لەوێ خەڵكێكی زۆر بووین و پێمانگوت: سۆسیال دیموكراتەكانی جیهان، هەر لە سەردەمی ئینتەرناسیۆنالی دووەمەوە بڕوایان بە شۆڕش و راپەڕین و خەباتی چەكداری نەماوە.
ئێوە ئەگەر بڕواتان بە شۆڕش و شەڕی پارتیزانی هەبێت، دەبێت ناوەكەی خۆتان بگۆڕن.. كاك عومەر گوتی: ئەی چار چییە؟ ئێمەش گوتمان (دیموكرات)ەكەی لێبكەنەوە كێشەیەكی تیۆریی قورستان لەكۆڵا دەبێتەوە. كاك عومەر گوتی: ئاسانە با (دیموكرات)ـەكە بۆ ئێوە بێت و ئەوە ناوەكەمان گۆڕی و ناوەكەی دەكەینە (بزووتنەوەی سۆسیالیستی كوردستان)...".
هاوینی 1976 بەشێك لە سەركردە و كادرە سەربازی و سیاسییەكانی (بسك) بە سەركردایەتی عەلی عەسكەری روویان كردە شاخ و ژمارەیەك پێشمەرگەی دێرینیان لێ كۆبووەوە و دەستیان كرد بە خۆڕێكخستن و پەیداكردنی چەك و چالاكیی پێشمەرگانە.
خەبات كەریمی حاجی مارف ساڵی 1976 ئەندامی كۆمەڵە بووە و یەكێك بووە لە پێشمەرگە سەرەتاییەكان، گوتی: "سەعات چوار- پێنجی بەیانی لە دێ دەرچووین و بەشاخێكدا هەڵگەڕاین. كاتێك گەیشتینە شوێنی یەكتر بینین، دەبینین كاك عەلی لە سەرەوەیە و دەستی راستی بەدار بەڕوویەكی بەساڵاچوووە ناوە و سەیری هەڵكشانی ئێمە دەكات. پاك ریشی تاشیوە و بەرچایی كردووە و چاوەڕوانی ئێمەیە. كراسەكەی سپی سپی بوو، پاك و خاوێن. ئەو كڵاوجامانە بەستنە هەر لەخۆی دەهات، بەڕاستی سەركردەیەكی كەم وێنە بوو.."
كۆمەڵە و بزووتنەوە
20 ی تەمووزی 1977 مام جەلال دەگەڕێتەوە. مەكتەبی سیاسی بەم شێوەیە پێكدەهێنرێت، هەر باڵێك دوو ئەندام لە (م. س) نوێنەرایەتی دەكات:
سكرتێری گشتی: مام جەلال
كۆمەڵە (كملك): شاسوار جەلال (ئارام) و سالار عەزیز
بزووتنەوە (بسك): عەلی عەسكەری و رەسوڵا مەمەند
هێڵی گشتی: تەنیا نەوشیروان و شێخ حسێنی بابە شێخ لە وڵات دەبن و ئەوەكانی تر لە دەرەوەی وڵات دەبن.
عەلی عەسكەری دەبێتە (فەرماندەی گشتیی هێزی پێشمەرگەی كوردستان) و هەر خۆیشی كەسایەتی ژمارە یەكی بزووتنەوە بووە. خەبات پێیگوتم: "عەلی عەسكەری لە كاروباری پێشمەرگایەتیدا، ئیدارەی شەڕ و كاری لۆجستی دەكرد. لە بواری كۆمەڵایەتیدا مرۆڤێكی نەرمونیان و قسەزان و زۆر رێزی لە خەڵك دەگرت و كێشەكانی بە نوكتە و قسەی خۆش چارەسەر دەكرد. لەڕووی تەمەنەوە من و ئەو وەكو باوك و كوڕ بووین، كەچی هەر لە رۆژی یەكەمی یەكترناسینەوە هەستكردن بە هاوڕێیەتی زۆر قووڵا یەكێك بوو.."
لە نێوان (بزووتنەوە) و (كۆمەڵە)دا، دیوار و شوورە و خەرەند هەبوو، یان هاوسەنگەرایەتی و دۆستایەتی و هاوپەیمانی؟ سێ رێكخراوی چەكدار، لەناو چوارچێوەیەكی نیمچە بەرەیی، دەڵەمەیی، پێكەوە كاریان دەكرد. هەڵەكە لەوەدا بوو كە دەبووایە یەك هێزی پێشمەرگە هەبێت و هێزە سیاسییەكان كاری سیاسی و رێكخراوەیی سەربەخۆی خۆیان بكەن. هەر هێزێك، یان دەستەیەك لەلایەن لێپرسراوێكەوە یان رێكخراوێكی سیاسییەوە سەركردایەتی بكرایە، ئەوە ئیدی مۆركی ئەو لایەنەی لێدەدرا. ئیدی رێگە بەهێز و لایەنی تر نەدەدرا، پێ بخەنە سنووری ئەو ناوچەیەوە. كەم كەس دەیتوانی بەمیوانی سەردانی ئەوێندەرێ بكات!
لە سەرەوە دۆستایەتی و سەردان و میوانداری، لە خوارەوەش هەریەكە خۆی (حاكم)ی رەها و دەسەڵاتی ژمارە یەك بوو: ناكۆكی و پێكهەڵپژان و دەستبادان و چاوسووركردنەوە و مۆڕەكردن هەبوو. هەریەكە خۆی بەخاوەن دەزگای ئایدیۆلۆژی و جیهانبینی تایبەت و پڕۆژەی سیاسی و سەربازی دەزانی.
كۆمەڵە مەست و حەیرانی ئایدیۆلۆژیا و ئەندێشەی (ماوزەتۆن) بوو. دەیانویست شۆڕشەكەیان شۆڕشێكی (سوور) و (سۆسیالیستی) و (ڤێتنامی دووەم) بێت. بەشێك لە رۆشنبیرانی كۆمەڵە، بە خەونی دامەزراندنی (سوپای سوور) و (كۆموونە) و (كۆڵخۆز و سۆڵخۆز)ـەوە هاتنە ریزی شۆڕشەوە.
عەلی عەسكەری، شارەزا لە گەمە سیاسییەكانی رۆژهەڵات و هونەری مناوەرات و (مفاوەزات) و راكێشانی دڵی كۆمەڵانی خەڵك، دەیزانی (هێز) لە یاریە سیاسی و سەربازیەكاندا كلیلی چارەسەرە.
كێ هێزی هەبێت، كەواتە كلیلی زێڕینی چارەسەرەكانی بەدەستەوەیە. ئەو كەسەی هێزی نەبێت، (ئیفلاتۆن) بێت، یان (هابەرماس) پوولێكی قەڵپ ناهێنێت، كەس ئاردەوا بە كڵاوی ناپێوێت و بە گورگان خواردوو دەچێت!
لە رۆژهەڵاتدا (هێز)ی سەربازی و سیاسی گرنگ و كاریگەرە و هەر كەس هێزی هەبوو، لافاوی دڵان روودەكەنە ئەوێ. بیروباوەڕ، بەتەنیا و بەبێ هێز و دەسەڵات وەكو تیرێكە لەناو تیراندا ژەنگی هێنابێت. ئەو دەیزانی تا كورد هێزی چەكداری خۆی نەبێت، دەسەڵاتی خۆی بەسەر رووبەرێكی فراوانی كوردستاندا نەسەپێنێ، رژێم بەهیچی نازانێت و لەناخەوە حیسابی ئەوەی بۆ دەكات: ژیلەمۆ بە پووش و پەڵاش بگات، مەترسی بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی و بەرژەوەندیە بنچینەییەكانی دروست بكات.
كۆمەڵە بە گوێرەی سیستێمی ئایدیۆلۆژی خۆی بڕوای بە شەڕی پارتیزانی و شەڕی درێژخایەن و رووخاندنی رژێم و دامەزراندنی دەوڵەتێكی سۆسیالیستی و دیموكراسی هەبوو. عەلی عەسكەری لە گۆشەنیگای خۆیەوە بڕوای بە خەباتی چەكدار هەبوو بۆ بەدیهێنانی یەك ئامانجی بەرچاوی دیاریكراو، بڕوای بە شەڕی درێژخایەن و رووخاندنی رژێم نەبوو.
دروشمی سەرەكیی ئەو لەو قۆناغەدا ئەم رستەیە بوو: "دەبێ خۆپیشاندانێكی چەكدار بكەین بۆ ئەوەی رژێم بۆ داواكارییە رەواكانمان مل بدات.."
عەلی عەسكەری بەگوێرەی ئەم تێزەیە كاری دەكرد و هێزی پێكەوە دەناو پشتیوان و خەڵكی بۆ شۆڕش و بەرەنگاری كۆدەكردەوە. واتە: بایەخ بە چۆنێتی و رێكخستن و بیروباوەڕ نەدەدرا. تەنیا بایەخ بە چەندایەتی و ژمارەی چەكدار و شەڕكەر دەدرا. كەسانی ناودار و خاوەن هۆز و عەشیرەت و رابردوو، رێبازەكەی عەلی عەسكەرییان پەسەند دەكرد. ئەوەی راستی بێت، مام جەلال و نەوشیروان و زۆربەی فەرماندەی هەرێم و كادرە عەسكەرییەكان پەیڕەوی ئەم رێبازەیان دەكرد، ئەگەر بە نووسین و بە سەرزارەكیش بەشێوەیەكی جیاواز قسەیان كردبێت.
عەلی عەسكەری سەركردەیەك بوو دەیزانی چی دەڵێت و چۆن ئیدارەی هێزی پێشمەرگە دەدات و ئامانجی چییە؟
من رۆژێك لە رۆژان نەوشیروانم نەبینیوە لە كۆبوونەوەی سەركردایەتی یان مەكتەبی سیاسی پێداگری لەسەر كردنەوەی دەورەی مەشق و راهێنانی هێزی پێشمەرگە بكات. رۆژێك رێسا و رێنوێنی بۆ شێوەی كاری هێزی پێشمەرگە دەرنەكرد، كەچی ئاڵای دژایەتی (بزووتنەوە)ی بەرز كردبووەوە و شەو و رۆژ نەفرەت و تاڵاوی بەسەریاندا دەباراند!
ئەوكاتەی لە دۆڵا بلوێر و دۆڵەنێ بووین، نەوشیروان شانازی بەوەوە دەكرد كە گوایە: ئەو كەسێكی ئەوەندە بوێر و ئازایە، رووبەڕووی عەلی عەسكەری وەستاوە و (چەق بەردۆكێ) ی لەگەڵدا كردووە! رەخنەی توندی لە بزووتنەوە گرتووە: ((كاك عەلی! تۆ هێزێكی هەرچی و پەرچی و دز و جەردە و جاسووس و خەڵكی هیچ و پووچ لەخۆت كۆدەكەیتەوە...)) ئەم شێوەیە لە تاوانباركردن و پەلاماری ناڕەوا و هێرشی بێ بنەما زۆر تووڕەی كردووە، ئەویش خراپ هەڵچووە و بەڕەقی وەڵامی داوەتەوە:
((نەوشیروان گوێ بگرە! ئێمە ئازادین كێ كۆدەكەینەوە و كێ كۆناكەینەوە! ئەمە هیچ پەیوەندی بەتۆوە نییە! تۆ بڕۆ هێزێك بۆ خۆت كۆبكەرەوە، هەر هەمووی قارەمان و ئازا و نموونەیی و پاك و خاوێن بن.. من دەچم جاسووس و گەواد و قەحپە كۆدەكەمەوە.. ئەمە كێشەی تۆ نییە..))
نەوشیروان دەیگوت: منیش پێمگوت:
((فیعلەن تۆ حیز و گەواد و جاسووس كۆدەكەیتەوە..))
لە چركەی دەمەقاڵێ و مشتومڕ و لێكهەڵبەزینەوەدا من لەوێندەرێ نەبووم. قسەكانیشم بەلاوە وەكو بەڕووی كوڵاو بوو، ئیدی نە ئەوكاتە و نە دواتر تاقەتی لێپێچانەوە و بەدواداچوونم نەبوو.
بڕواناكەم عەلی عەسكەری خۆی لەو ئاستەدا دانابێت، بایەخ بە قسەی ئەم و ئەو بدات و لە شوێنێكدا یادداشتی بكات. رەنگە (دانوستاندن) لە چوارچێوە و هەلومەرج و بە ئاواز و مۆسیقایەكی جیاواز بووبێت. ئیدی مرۆڤ هەندێ جار حەزی لە هەڵشلینگانەوە هەیە و جاری واش هەیە لە خەونیشدا رووداوەكەی نەبینیوە، رۆڵی سەرەكی بۆ خۆی قۆرخ دەكات و هۆڵیودیش لەو نزیكانە نەبووە بۆ فیلمێكی (ساینفیكشن) سوودی لێوەربگرێت.
سالار عەزیز ئەم سەربردەیەی بۆ گێڕامەوە كە مێژووەكەی بۆ سەرەتای شۆڕش دەگەڕێتەوە:
"من و كاك ئارام سەردانی كاك عەلیمان كرد. ئێمە دە دوانزە پێشمەرگە بووین و كاك عەلی و ئەوانیش سەد و پەنجا كەس دەبوون.
كاك عەلی گوتی: من لێپرسراوی هەموو هێزی پێشمەرگەم و لێپرسراوی ئێوەشم!
كاك ئارام: كاك عەلی ئێمە رێزی تۆ دەگرین، بەڵام ئێمە تۆ بە لێپرسراوی خۆمان نازانین!
كاك عەلی دەستی بە بەرباخەڵیا كرد و نامەیەكی مام جەلالی دەركرد كە لە شامەوە رەوانە كرابوو:
- فەرموون ئەوە نامەی مام جەلالە، ئەو منی بە لێپرسراوی هەموو هێزی پێشمەرگە داناوە..
كاك ئارام: ئێمە كۆمەڵەین و تۆ مەسئوولی ئێمە نیت و تۆمان بە مەسئوولی خۆمان قبووڵ نییە!
كاك عەلی تۆزێك بە تووڕەییەوە گوتی: ئارام من ئەم قسانەی تۆم قبووڵ نییە!
كاك ئارام: عەلی من ئەم قسانەی تۆم قبووڵ نییە!
بەڵام كاك عەلی هەر خۆی بە نوكتە و قسەی خۆش هەوری تاڵا و گرژی ئاسمانی دانیشتنەكەی رەواندەوە.."
من لە چەند پێشمەرگە و كادری شۆڕشی ئەیلوولم پرسیوە، هەر زۆر بە ستایشەوە ناوی عەلی عەسكەرییان هێناوە وەكو سەركردەیەكی راستگۆ، بە ئەمەك، سادە، زمان شیرین و ئازا و دلێر...
لە كوردەواریدا جوانیان گوتووە:
"پیاوی ئازا و ژنی زۆر جوان دوژمنیان زۆرە"
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ