Firotina Qeşayê û Çend Fîçerên Din di Çavê Rûdawê de

Bav û kurek bi hespan qeşayê difiroşin
Li bajarê Amedê yê Bakurê Kurdistanê, Ehmed Akdemîr ê bi navê "Bavo Qeşefiroş" tê naskirin û kurê wî Mihemed, dîmeneke balkêş û kevn zindî kirine. Ew bi cil û bergên kurdî û li ser du hespên bi navê "Berf" û "Bager", qeşayê li ser dikan û kedkarên (esnafên) nav Sûra Amedê ya dîrokî û li gund û zeviyan belav dikin.
Ehmed Akdemîr ku ji sala 1980î ve karê qeşafiroşiyê dike û xwediyê kargeheke biçûk e, ev 5 sal in ku vî şêwazê cuda ji bo firotina qeşayê bi kar tîne. Ew dibêje, "Ez wek zarokên xwe ji qeşayê hez dikim... Ev hezkirin jî ji bapîrên me ji me re maye." Kurê wî Mihemed jî alîkariya bavê xwe dike.
Di demekê de ku pileya germê di havînê de digihîje 45-50 pileyî, ev xizmetguzarî ji bo dikandar, cotkar û wan cihên ku elektrîka wan tune ye, gelekî girîng e. Nanpêjek dibêje: "Eger hesp nebin, ji ber qerebalix û trafîkê kes qeşayê ji me re nayne." Ehmed Akdemîr rojane nêzîkî ton û nîvekê qeşayê difiroşe.
Vê dîmena bêhempa, bala geştyar û xelkê bajêr kişandiye û bûye semboleke balkêş a Amedê.

Goristana Leşkerên Polonî li Xaneqînê
Bajarê Xaneqînê, ku wek yek ji kevintirîn bajarên Kurdistanê tê dîtin û dîroka wî vedigere 3500 sal berî zayînê, xwediyê xezîneyeke dîrokî ya bêhejmar e. Lê mixabin, wek ku dîroknasê herêmê Mihemed Ehmed amaje pê dike, gelek ji wan şûnwarên dîrokî hatine paşguhxistin, bi taybetî goristana leşkerên Polonî ya li ser Çiyayê Kelatê.
Di dema Şerê Cîhanê yê Duyem de, sê hêzên sereke (Polonî, Brîtanî û Hindî) li Xaneqînê hatin bicihkirin û li ser sînorê Îranê hatin belavkirin da ku rûbirûyî egera şerekî li dijî Hêzên Mihwerê bibin.
Di wê demê de, nexweşiya taûnê bi awayekî berfireh belav bû, ku bû sedema mirina 438 leşkerên Polonî, 98 leşkerên Hindî û 2 leşkerên Brîtanî. Gorên van leşkeran heta niha jî li ser Çiyayê Kelatê mane.
Yek ji leşkerên Polonî, ku dixuye peykersaz bûye, ala welatê xwe li ser çiyê kolaye wek belgeyeke dîrokî ji bo hebûna artêşa Polonyayê li Xaneqînê di wê demê de.
Dîroknas Mihemed Ehmed nîgeraniya xwe derbarê paşguhxistina vê şûnwara girîng ji aliyê herdu hikûmetên navendî û herêmê ve anî ziman.
Ew daxwaz dike ku girîngî bi goristana Poloniyan û bi dehan şûnwarên din were dayîn, ji ber ku ji ber keşûhewayê ber bi tinebûn û wêranbûnê ve diçin û wî hinek perçe ji bo parastinê veguhestine. Ev goristan ne tenê dîroka Xaneqînê, belkî dîroka tevahiya Îraq û Kurdistanê ye û divê were parastin.

Ezîz Nîmetî Çiraya Edebiyata Nû ya Kurmancî li Rojhilatê Kurdistanê bû
Ezîz Nîmetî, yê ku bi navê Avaşîn dihat naskirin, di sala 1959an de li herêma Deştebêl a Urmiyê ji dayik bû. Ew wek çirayeke geş ji bo nûjenkirina edebiyata Kurdî, nemaze ji bo Kurdên Kurmanc ên Rojhilatê Kurdistanê, tê dîtin.
Avaşîn, ku nivîskar, wergêr û mamosteyê zimanê Îngilîzî bû, roleke dîrokî di modernîzekirina wêjeya Kurdî de lîst. Wî hest bi valahiyeke mezin di edebiyata Kurmancî de dikir, lewma bi armanca dagirtina wê valahiyê, hewl da ku helbesta azad û rexneya edebî ya modern bîne nav vî warî.
Bi bandora helbestvanên Faris, Nîmetî bû yek ji pêşengên helbesta nû di nav Kurdên Kurmanc ên Îranê de.
Karên wî tenê di çarçoveya helbestê de neman, belkî wî şiroveyeke kûr ji şahesera Ehmedê Xanî, "Mem û Zîn"î re kiriye. Herwiha, wî 19 salan di kovara "Sirwe"yê de kar kir.
Berhemên wî yên berbiçav, dîwana helbestan "Gavek Heta Baranê" û pirtûka "Gotarên Rexneyî" ne. Avaşîn 66 salan jiyan kir û di meha Nîsana 2025an de koça dawî kir. Lê wî bi karên xwe rêyeke nû ji bo nifşên piştî xwe vekir û bû çavkaniya îlhamê ji bo hejmareke mezin a ciwanan.