Trawmayek bi guleya dawî bi dawî nabe. Bêdengiya piştî şer ti carî ne bêdeng e, ew bi dengvedanan tije ye. Şerê rastîn li cihê ku deng kêm dibe didome: di xewnên kesên rizgarbûyî de, di laşên wan ên dilerizin de, di têkiliyên nazik ên malbatan de, di siyên bîra kolektîf de.
Şer, koçberî, zilm - ew ji kavilan wêdetir tiştan li pey xwe dihêlin. Ew şopên ku nifşan nîşan dikin, birînên nedîtbar lê şewitî li pey xwe dihêlin. Ew di rehik, bîr û nifşan de bi cih dibin. Êşa îro dibe tirsa sibê, heta ku em newêribin rûbirûyê wê bibin.
Lê em ne bêhêz in. Başbûn pêkan e. Mirovahî ne mehkûmî dubarekirina bêdawî ye. Em dikarin fêm bikin. Em dikarin veguherînin.
Jiyana min bi xwe şahidiya vê rastiyê dike. Tirsa bapîrên min, nediyariya dê û bavê min, ti carî bi peyvan nehatiye gotin, lê her tim wekî atmosferake li odeyê hebû: nearamî, biyanîbûn, bêdengî. Lêbelê, ji vê bêdengiyê têgihiştinek derket holê. Mirovek ti carî tenê bi tiştên ku lê hatine kirin nayê pênasekirin. Ne bi tirsê, ne bi eslê xwe, ne jî bi windahiyê.
Mirov ne rabirdûya xwe ye. Ew her tim zêdetir e. Ew îhtimal, pêwendî, hêvî ye.
Lêbelê, başbûn ti carî bi tenê nabe. Derman rihet dike, lê têrê nake. Pêdiviya başbûnê bi hebûna mirovan heye. Pêdiviya wê bi ewlehiyê heye. Pêdiviya wê bi civakê heye. Ez bi jinên ku rastî tundiya zayendî hatine, bi mêrên ku şkence dîtine, bi zarokên ku tenê tundî nas kirine ji ber ku wan qet nermî nedîtiye re rûniştime.
Û min her carê ne tenê êş dît. Min berxwedan dît, biryara nazik lê serhişk a ku bi hovîtiyê neyê pênasekirin. Daxwaza wan hêsan e. Ew tiştê ku divê li derveyî nîqaşê be dixwazin: rûmet, parastin, cihek li cîhanê.
Dîrok dersa xwe ya hovane dubare dike. Her carê mirov tên çewisandin, ji mafan bêpar dimînin, tên derxistin, tên kuştin. Ne ji ber tiştê ku kirine, lê ji ber ku ew kî bûn. Komkujî ne tesaduf e. Ew li gorî senaryoyekê dimeşe: yê din bike obje da ku mirina wî rewa were dîtin. Di bingeha wê de kuştina empatiyê heye.
Divê mirov fêr bibe ku yê din wekî mirov nebîne da ku karibe wî tune bike. Bêmirovkirin ne tenê îdeolojî ye, di heman demê de mertalê sûcdar e jî. Ji ber ku eger me bi rastî di yê din de tiştê ku em di xwe de hîs dikin hîs bikira, me nedikarî bikujin. Em dê mirov bimana, bi dilovanî, poşmanî, berpirsyarî.
Lê komkujî ne tenê canan distîne. Ew civakan ji qumaşê dîrokê diçirîne. Ew li pey xwe tunebûn, bêdengî, felcbûnê dihêle. Kesên rizgarbûyî tiştê nayê gotin di laş, nêrîn û tirsa xwe de hildigirin.
Ji bo rûbirûbûna vê yekê, ji jestan zêdetir tişt hewce ne. Pêdivî bi bîranîneke çalak heye. Naskirina siyasî. Parastina civakî. Bêyî wan, êş taybet dimîne û civak ber bi hundirê xwe ve hildiweşin.
Û hingê aştî çi ye?
Gelek caran em wê di peyman, herêm û danûstandinan de kurt dikin. Lê aştiya rastîn gelekî berê dest pê dike - dema ku em wekî mirovan rastî hev tên. Dema ku ne pasaport, ne ol, ne jî devok biryarê nade ka kî ser bi ku ve ye.
Dema ku yê din ne gef lê îhtimala pêwendiyekê be. Ev aştî yan global e yan jî qet nîne. Li Tirkiyeyê, kêmîne ji bo ziman û bîranînê têdikoşin. Li Sûriyeyê, civakên ku ji ber şer perçe bûne hîn jî di jiyana rojane de dikarin bi hev re bijîn.
Li Afrîkayê, ruhên kolonyalîzmê hîn jî li ser wan digerin. Li Amerîkaya Başûr, çandên xwecihî ji hêla qezenc û hêzê ve tên bêdengkirin.
Û li Rojavayê? Helbûneke hêdî ya empatiyê. Neteweperestî wekî tayê bilind dibe. Guman li şûna hevgirtinê cih digire. Peyvên ku cîhanê dikin "em" û "ew". Retorîka ku xemsariyê wekî hêzê vedişêre.
Lê bedela wê giran e. Kî xwe bigire, vebûnê winda dike. Kî ji cudahiyê bitirse, dewlemendiyê winda dike. Kî empatiyê binax bike, mirovahiya xwe winda dike. Aştî di her yekî ji me de dest pê dike, bi biryara ku ne di tirsê de, lê di berpirsyariyê de bijîn. Ne di neyartiyê de, lê di pêwendiyê de. Ne di sinîzmê de, lê di hêviyê de.
Li herêmên şer, li klînîkan, di danûstandinên bi kesên rizgarbûyî re, min tiştê nayê gotin dît. Lêbelê her tim ez vedigerim heman heyirînê: ewên ku tevî her tiştî jiyanê hildibijêrin, ewên ku hîn jî destê xwe dirêjî kesên din dikin, ewên ku dilovaniyê zindî dihêlin.
Jineke ku leşkeran zaroka wê di bin tavê de şkence kiribû tê bîra min. Wê ji min pirsî: “Çima mirov tiştên wiha dikin?” Bersiva min tunebû. Tenê pirseke din di bêdengiyê de: “Çima kesên din tevî her tiştî alîkariyê dikin?” Her du jî rast in. Mirov wêran dikin û mirov baş dikin. Ew ji bîr dikin û ew bi bîr tînin.
Tolstoy carekê nivîsîbû: “Yê ku êşê dahên dike, zindî ye. Yê ku êşa kesên din hîs dike, mirov e.” Vê hevokê rastiyeke tevahî kurt dike: êş dikare me îzole bike, lê dilovanî me bi hev ve girê dide. Bûna mirov ne tenê saxbûna ji birînên xwe ye, lê vekirina xwe ji birînên kesên din re ye.
Mirovahî ne îdealeke bilind e. Ew berxwedan e. Berxwedana li dijî xemsariyê, li dijî bêdengiyê, li dijî bêhestiyê. Ew biryara bêdeng e ku mirov berê xwe li yê din bihêle, heta ku biêşe jî. Başbûn bi bîr anîn e. Bi bîr anîn mirovmayîn e. Û mirovmayîn ew e ku mirov alîkariya kesên din jî bike da ku ew jî wisa bin.
(Nivîs bi tevahî ji fikr û ramanên nivîskar pêk tê. Tora Medyayî ya Rûdawê tenê nivîsê diweşîne.)
Şîrove
Bi mêvanî şîroveyekê binivîse an jî têkeve hesabê xwe da ku malperê bi awayekî yeksertir û berfirehtir bi kar bînî
Şîroveyekê binivîse