پانێلی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان و چوارساڵی ئایندە
رووداو-هەولێر
ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو پانێلێکی رێکخست لەبارەی پەیوەندییەکانی سەرۆکی نوێی هەرێمی کوردستان لە چوار ساڵی داهاتوو، بە ئامادەبوونی کۆمەڵێک شارەزا لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و هەرێمی و عێراقی و ناوخۆی کوردستان. لە پانێلەکەدا بەشداربووان باسیان لە رۆڵی نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی نوێی هەرێمی کوردستان کرد، کە لە چەند رۆژی داهاتوو لە پەرلەمانی کوردستان دەنگی لەسەر دەدرێت، بۆ پتەوکردنی پەیوەندییەکانی هەرێمی کوردستان لەڕووی نێودەوڵەتی و نێوخۆییەوە.
پاول لێندری: گەورەترین تەحەدای بەردەم سەرۆکی هەرێمی کوردستان پێشخستن و پاراستنی یەکێتی کوردستانە
پاول لێندری، سەرۆکی ئەنیستیۆتی رۆشنبیری فەرەنسا رایگەیاند: "تەحەدای هەرە گەورە کە دێتە بەردەم سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان لە ساڵانی داهاتوودا، پێشخستن و پاراستنی یەکێتی کوردستانە، لە هەمانکاتدا رێزگرتنە لە هەموو پێکهاتەکان و بەشدارییە لە دووبارە بونیاتنانەوەی یەکێتی عێراق".
سەرۆکی ئەنیستیۆتی رۆشنبیری فەرەنسا گوتی: "سەرەڕای ئەوەی زۆرینەی خەڵکی کوردستان کوردن، بەڵام سەختیی میژوو و ئەو ئێش و ئازارەی کورد بینیویەتی، وایکردووە لە دەستپێکی دامەزراندنی ئەو ئۆتۆنۆمیە راستەقینەیە خۆی وا پیشان بدات خەمخۆری پاراستنی ئەو کەمینەیەن کە لە کوردستاندا هەن".
هەروەها گوتی: "سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەرفەتەکانی لێکنزیککردنەوەو چارەسەری کێشە زۆر و زەوەندەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغدای لەبەردەمدایە بۆ باشکردنی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوولا".
نەدیم جابری: هەولێر و بەغدا نازانن چییان لە یەکدی دەوێت
نەدیم جابری، سیاسەتمەدار و سەرۆکی پێشووی حیزی فەزیڵە لە پانێڵەکەدا گوتی: "یەکێک لە گرنگترین گرێبەستەکانی سەرکەوتن بۆ حکومەت یان سەرۆکایەتی داهاتووی هەرێمی کوردستان، بریتییە لە چارەسەرکردنی پەیوەندییەکان لە نێوان ناوەند و هەرێم، مانەوەی ئەو کێشانە بوونەتە رێگر لەبەردەم چارەسەر، ئەگەر تێبینی بکەین دەبینین هەردوولایەنە ناکۆکەکە لە سرووشتی کێشەکە تێدەگەن، کەواتە بۆچی ئەو دوولایەنە ناگەنە چارەسەرێکی کۆتایی؟ بۆچی پەیوەندییەکانی نێوان ناوەند و هەرێم، هەندێکجار سڕ ببێت یان دابەزێت، هەندێکجاریش سەربکێشێت بۆ ناکۆکی چەکداری؟ لەڕاستیدا نەگەیشتوونەتە ناوەڕۆکێکی روون کە تێیدا چۆنیەتی مامەڵەی هەردوولا دیاری بکات، بەڵکو دەتوانم بڵێم ئەو پەیوەندییە تاوەکو ئێستاش بە شاراوەیی ماوەتەوە، واتا دیار نییە بەغدا چی لە کوردستان دەوێت، دیاریش نییە کوردستان چی لە بەغدا دەوێت، تەنانەت لێدوانەکان و دانوستاندنەکان هەندێکجار شاراوەیە و مانای دیکە دەدات".
نەدیم جابری گوتی: "لەڕاستیدا ناوەند نەک هەر لە جیابوونەوەی دەوڵەتی کوردی دەترسا، بەڵکو لە ئەزموونی فیدراڵی کوردی دەترسا، ئەگەر بهاتبا ئەو ئەزموونە بە دەستوەردانی نێودەوڵەتی نەڕۆیشتبا، بەتایبەت لەکاتی رووخانی رژێم ئەو ئەزموونە لە رابردوودا نەدەبوو".
سیاسەتمەدار و سەرۆکی پێشووی حیزی فەزیڵە دەڵێت: "ترسی ناوەند لە ئەزموونی فیدراڵی کوردی، لە خودی ئەزموونەکە نەبوو بەڵکو ترسیان لەوە هەبوو ئەو ئەزموونە پەل بهاوێت بۆ پارێزگاکانی دیکەش، ئێستا پارێزگاکانی دیکە کاریگەری ئەو ئەزموونەی هەرێمی کوردستانیان بەسەرەوەیە، چونکە باشترە لە ئەزموونی پارێزگاکان بە دیاریکراویش ئەو ئاراستەیە ئێستا لە بەسرە سەریهەڵداوە، ئێستا رێککارەکان دەگیرێنەبەر بۆ دروستکردنی هەرێمێک".
نەدیم جابری لەبارەی کێشەکانی نێوان هەولێر و بەغدا گوتی: "بە بڕوای من کێشەی سەرەکی نێوان هەرێم و ناوەند، گەشەی پرۆژەی نەتەوەیی کوردییە بەرەو سەربەخۆیی، ئەو گەشەیەش تەنها لە چینە سیاسییە کوردییەکە وردنەبووەتەوە، بەڵکو بۆ شەقامیش شۆڕ بووەتەوە، ئێمە لە گشتپرسییەکە بینیمان کە زۆرینەی خەڵک پاڵپشتییان لە دامەزراندنی دەوڵەت کرد، ئەمە کێشە سەرەکییەکەیە، واپێویست دەکات پەیامی دڵنیاکەرەوە بۆ بەغدا بنێردرێت کە ئەو بژاردەیە گونجاو نابێت، دەزانن ئەمە بژاردەیەکی سەختە. بارودۆخی نێودەوڵەتی و ژینگەی نێودەوڵەتی و هەرێمی قبووڵی لەدایکبوونی ئەو پرۆژەیە ناکەن، ئێوە دەزانن کوردستان هەرێمێکە لەسەر دەریا نییە، بۆیە دەکرێت بخنکێندرێت هەروەک چۆن لەکاتی ئەزموونی گشتپرسی شکستی پێهێندرا، لەوکاتەی هەموو دەوڵەتەکان شکستیان بە ئەنجامی گشتپرسییەکە هێنا".
نەدیم جابری سەبارەی بە هەڵوێستی ئەمریکا لەبارەی کوردەوە گوتی: "زۆر کەس دەپرسن ئەمریکا هاوهەڵوێست بووە لەگەڵ هەرێم، بۆچی لە دژی وەستایەوە، بە بڕوای من هەڵوێستی ئەمریکا لە هەڵوێستی وڵاتانی دیکە جیایە، هەڵوێستی ئەمریکا بەرەو ئەوەیە دەوڵەتێکی کوردی دابمەزرێت، بەڵام دوو پرسی لە سەرکردایەتی کورد دەوێت، ئەویش ئەوەیە کاتی راگەیاندنی دەوڵەتەکەو سنوورەکەی بە دەستی ئەوان بێت، ئەمریکییەکان لە ساڵی 2003 رەسمی سنووری ئەو دەوڵەتەیان کرد، ئەگەر ئەمریکا ویستبای کەرکووکیش ببێتە بەشێک لەو دەوڵەتە ئەو لە 2003 و 2004 دەیکرد و کەسیش ناڕازی نەبوو، بەڵام بە بڕوای من پرۆژەی ئەمریکی بەو ئاراستەیە دەڕوات. گشتپرسی لەدوای ئەو دوو خاڵە ناکۆکە ئەنجامدرا، بۆیە ئەمریکا لەگەڵ وڵاتانی هەرێمی کاریان بۆ لەباربردنی ئەو گشتپرسییە کرد".
محەممەد ئەمین پینجوێنی: نێچیرڤان بارزانی گرێکوێرەکانی باکووری کوردستانی کردەوە
محەممەد ئەمین پینجوێنی، کەسایەتی سیاسی ناسراوی کوردستان لە پانێلەکەدا و لە وەڵامی ئەو دەرفەتانەی لە پێش نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەبن بۆ ئەوەی هاوکاربێت لە چارەسەرکردنی کێشەی کورد لە پارچەکانی کوردستان و ئەو سەختیانەی رووبەڕووی دەبنەوە گوتی: "هیوام وایە سەرۆکی هەرێم پێش هەموو شتێک لەباتی حیزبایەتی، کوردایەتی بکات و واز لە کاروباری پارتی دیموکراتی کوردستان بهێنێت و هەمووی تەرخان بکات بۆ کاروباری کوردایەتی، یەکەم لە باشوورەوە دەست پێبکات، لە خانەقین، هەڵەبجە، پێنجوێن، تاوەکو دەگاتە ئاکرێ، دیوانی سەرۆکایەتی دیوانێکی کراوەبێت بۆ هەموو کوردێک، لەمسەری باشوور بۆ ئەمسەری باشوور، دەستەی سەرۆکایەتی بەدەم هەموو کێشە و گرفتەکانی خەڵکی باشووری کوردستانەوە بچن، پرۆگرام و کاریان ئەوەبێت چۆن چارەسەری کێشەی سیاسی و بژێوی و کۆمەڵایەتی باشووری کوردستان بکەن، من ئەوە لە جەنابی کاک نێچیرڤان بارزانی پێشبینی دەکەم، چونکە ماوەیەکی زۆرە لەگەڵ جەنابیان پەیوەندیم هەبووە بۆ مەسەلەی باکووری کوردستان و پرۆسەی ئاشتی.
محەممەد ئەمین پێنجوێنی هەروەها گوتی: "ئەو پرۆسە سیاسییەی لە باشووری کوردستان هەیە، بووە بە قیبلەیەک بۆ هەموو پارچەکانی دیکەی کوردستان، بووە بە داڵدەیەک بۆ هەموو لێقەوماوان و سیاسەتمەدار و کەسایەتی رۆشنبیری پارچەکانی دیکەی کوردستان، زۆربەیان لەژێر سایەی ئەو پرۆسە سیاسییەی باشوور بە هەموو ئەو کەموکوڕیانەی کە میدیا و حیزبەکان رۆژانە باسی دەکەن، ئێرە بووەتە مەشخەڵێک بۆ رووناککردنەوەو رۆشنکردنی پارچەکانی دیکەی کوردستان، هەموو هێز و پارچە و کەسایەتی و خەڵکی پارچەکانی دیکەی کوردستان سوودمەند و قازانجیان کردووە لەو پرۆسەیەی لە باشووری کوردستان هەیە".
ئەو کەسایەتییە سیاسییەی کوردستان بەپێویستی دەزانێت "هەموو هێزە سیاسییەکان، هەموو کەسایەتییەکانی کورد، هەموو ئەقڵی سیاسی لە هەر پارچەیەکی کوردستان هەوڵی پاراستن و پێشخستنی ئەو پرۆسەیە بدەن کە هەیە، ئەمە دەستکەوتی سەتان ساڵی نەتەوەی کوردە".
لەبارەی پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا و رۆڵی نێچیرڤان بارزانی لەوبارەوە، محەممەد ئەمین پێنجوێنی گوتی: "بەنیسبەت پرۆسەی ئاشتی باکووری کوردستان کاک نێچیرڤان رۆڵێکی سەرەکی هەبوو لە کردنەوەی هەندێ گرێکوێرە کە لەنێوان شۆڕشی باکوور و حکومەتی تورکیا هەبوو، لە ئەنجامدا بە جوهدی هەموو لایەک ئەو پرۆسەیە هاتە پێش، مەسەلەی کوردی نەک هەر لە باکوور، بەڵکو لەسەر شانۆی جیهانی چەند هەنگاوێکی گەورەی پێشخست، ئەو پرۆسە سیاسییەی کە لە ماوەی چەند ساڵێکی کەمدا لە باکووری کوردستان هاتە وجود، بەقەدەر خەباتی چەندەها ساڵەی شۆڕشی خەڵکی کوردستان مەسەلەی کوردی هێنایە سەر شانۆی جیهانی، ئەوەبوو بینیمان لە یەک هەڵبژاردندا 80 ئەندام پەرلەمانتاری کورد چوونە پەرلەمانی تورکیا، 80 ئەندام لە پەرلەمانی تورکیا، کە تورکیایەک لە ناوچەکە بە هەرە زلهێزی ناوچەکە دەناسرێت کەم نییە بۆ پرسی کورد و دۆزی کورد، هەتا ئەوەبوو میدیاکانی جیهانی، ئەمریکا، فەرەنسا و بەریتانیا لە میدیاکانەوە سیاسەتمەدارەکانیان باسیان لەوە دەکرد کە ئیتر کێشەی کورد لە تورکیا کە گەورەترین پارچەی کوردستان و گەورەترین بەشی خەڵکی کوردستان لەوێ دەژین، بەرەو چارەسەری دەڕوات بوو بە ئومێدێک".
محەممەد ئەمین پێنجوێنی لەبارەی رۆژئاوای کوردستانەوە لە درێژەی قسەکانیدا گوتی: "هێزی سووریای دیموکراتی لە رۆژئاوای کوردستان هەموو کاتێک ئامادەبوون کە لەگەڵ حکومەتی ناوەند دیالۆگ بکەن و، لە چوارچێوەی سووریا فیدراڵییەک، ئۆتۆنۆمییەک، ستاتۆیەکی سیاسی بۆ کورد بەدیبێت، بەڵام وەکو باسیشکرا دەوڵەتانی ئیقلیمی و هەندێک لە دەوڵەتە زلهێزەکان، هەندێکجار دێنە سەر خەت و لە ئاستێکدا پرسی کورد دەوەستینن، لە باشووری کوردستانیش بە چاوی خۆمان بینیمان.
د. تونج تاش دەمیر: تورکیا هیچ کێشەیەکی لەگەڵ کورد نییە
د. تونج تاش دەمیر، مامۆستای لە زانکۆی پۆلۆداخی تورکیا لە پانێلێکدا لەبارەی چانسەکانی نێچیرڤان بارزانی بۆ باشترکردنی پەیوەندییەکانی نێوان هەولێر و ئەنقەرە، پرسی کورد لە تورکیا و گرنگی کوردستان بۆ تورکیا گوتی: "تورکیا رێز لە دەستوور و یەکپارچەیی خاکی عێراق دەگرێت، بەردەوامیش دەبێت لەو رێزگرتنە، هیوادارین پەیوەندییەکانی تورکیا هەم لەگەڵ باکووری عێراق و هەم لەگەڵ بەغدا بەشێوەیەکی باش بڕوات، تورکیا هیواخواز بووە پەیوەندییەکانی لەگەڵ هەرێمی باکووری عێراق و لەگەڵ بەغدا شەفاف بێت، تورکیا نە هەولێر لە شوێنی بەغدا دادەنێت و نە بەغداش لە شوێنی هەولێر دادەنێت، بێگومان هەولێر گرنگییەکی خۆی هەیە لای ئێمە".
د. تونج تاش دەمیر دەڵێت: "لە نێوان تورکیا و عێراق، چ هەرێم چ بەغدا پەیوەندییەکی باش هەیە، بەم دواییەش وەزیری دەرەوەمان لە ناوچەکە بوو، ئێمە ئارەزوومان ئەوەیە پەیوەندییەکان بە تایبەتی لە بواری ئابووری زۆر باشتر ببێت، دەمانەوێت خاڵی سنووری دیکە بکەینەوە، کە پێمانوایە هەم سوودی بۆ هەرێم و هەم بۆ بەغدا دەبێت، هاوکات پشتیوانییەکی زۆر باشی بازرگانانمان دەکەین لە هەردوولا''.
ئەو مامۆستایەی زانکۆی پۆلۆداخی تورکیا ئاماژە بەوەش دەکات "تورکیا هیچ کێشەیەکی لەگەڵ کورد نییە، بەڵکو کێشەی لەگەڵ تیرۆر هەیە، کێشە سەرەکییەکە پەکەکەیە، هەروەها داعش و گولەنییەکان رێکخراوی تیرۆریستین، لە قۆناخی نوێدا لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی پێویست دەکات لە بابەتی تیرۆر هاوئاهەنگی زیاترمان هەبێت، هەردوولا زۆر گرنگی بە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر دەدەن، پەکەکە ناو بەناو کێشە بۆ پەیوەندییە دوو لایەنەکان دروست دەکات، پێویستە پەکەکە لە عێراق بکرێتە دەرەوە، بێگومان هەرێمی کوردی باکووری عێراق پێویستە لێرە لە بەرژەوەندی هاوبەش و خۆشی جووڵە بکات، چونکە ئێمە چەند بەهایەکی هاوبەشمان هەیە، کە ئەمە هەم لە بەرژەوەندی هەرێمی کوردی باکووری عێراقە، هەم لە بەرژەوەندی تورکیاشە. پێویستە ئەمە هەڵوەستەی لەسەر بکرێت، لەم نێوەندەشدا ئێمە بڕوامانوایە نێچیرڤان بارزانی کاری زۆر باش بکات، لەو بڕوایەدام پەیوەندییەکانیشمان بەرەو باشتر بڕوات''.
د.محەممەد عەسکەری: شانشینی عەرەبستانی سعودیە رێزێکی زۆری بۆ بەڕێز بارزانی و بەڕێز تاڵەبانی هەبووە
د.محەممەد عەسکەری، پسپۆری سیاسیی سعودی لە پانێلەکەدا لەبارەی گرنگی هەرێمی کوردستان بۆ سعودیە چییە، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە چوار ساڵی داهاتوو دەتوانێت چی بکات لەگەڵ سعودیە و هاوپەیمانەکانی لە ناوچەکەدا، بۆ ئەوەی پەیوەندییەکی باشی هەبێت و ئەو باڵانسەش رابگرێت نە تورکیا زویر بکات و نە ئێران و سعودیەش دۆست بێت گوتی: "شانشینی عەرەبستانی سعودیە رێزێکی زۆری بۆ مێژووی کورد هەیە، رێزی بۆ هەموو بەرپرسە باڵاکانیش هەبووە لەوانە بەڕێز بارزانی و بەڕێز تاڵەبانی، ئێمە دەزانین کە شانشینی عەرەبستانی سعودیە یەکێکە لە وڵاتە گەورەکان لە رووی ئابوورییەوە، هاوکات دەوڵەتێکە کە کاریگەری هەرێمی هەیە، هاوکات لەگەڵ عێراق دەبێت ئەگەر هاتوو لە داهاتوودا بووە گۆڕەپانی شەڕ لەنێوان ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و کۆماری ئیسلامی ئێران، ئێمە بەدوای ئاشتی پێکەوەژیان دەگەڕێین بۆ هەمووان، بەڵام بەداخەوە راستییەکان دژی ئەوەن".
د.محەممەد عەسکەری دەڵێت: "لە رابردوودا جۆرە خۆ پارێزییەک هەبوو لە مامەڵەکردن لەگەڵ عێراق لەلایەن سعودیەوە، بۆ ئەوەی سعودیە خۆی لە دەستوەردان لەکاروباری نێوخۆی عێراق بەدوور بگرێت، هەموو لایەکیش ئەوە دەزانێت کە ئێران کاریگەری لەسەر عێراق هەبووە، ئەوە ئەو راستییە بووە کە لێی ترساوین کە رووبەڕووبوونەوەی سعودیە و ئێران لە عێراق رووبدات.
ئێمە ئەوە دەزانین و دەرکیشی پێدەکەین ئەوەی لە عێراق روودەدات بەرەو ناوخۆی سعودیەش دەڕوات، سعودیە لە چەند ساڵی کەمی رابردوودا بە ئاراستەیەکی بەهێزەوە رووە و عێراق هات لەسایەی ئەوەی حکومەتێکی پراگماتیکی هەیە و پێیوابووە عێراق کاریگەری نابێت بەبێ وڵاتە عەرەبییەکانی دەوروبەری، هەروەک چۆن ئەو وڵاتە عەرەبییانە بەبێ عێراق لاوازن''.
ئەو پسپۆرە سیاسییەی سعودیە دەشڵێت: "حکومەتی سعودیە لەگەڵ بەغدا لە پەیوەندیدایە، هەردوولا دیداریان لەگەڵ یەک هەیە، بە دیداری ئابووری و پاشان سیاسی دەستیپێکرد، هاوکات بازرگانیش لەگەڵ هەرێمی کوردستان. شانشینی عەرەبستانی سعودیە پێش دووساڵ کونسوڵیەی خۆی لە هەرێمی کوردستان کردەوە، گەشتە ئاسمانییەکان لەنێوان هەولێر و جەدە دەستیان پێکرد، چەندین شاندی بازرگانیش هاتوونەتە هەرێمی کوردستان، پێشوازییەکی لەلایەن کۆمپانیاکانی وەبەرهێنانی سعودیە بۆ هەرێمی کوردستان هەبووە، بەو پێیەی هەرێمی کوردستان ئاستێکی بەرز لە سەقامگیری سیاسی هەیە، هاوکات رێکارەکانیش لە رووی ئابووری بازرگانییەوە لیبراڵی و ئاسان بووە''.
د.محەممەد عەسکەری ئاماژە بەوەش دەکات: "وا چاوەڕوان دەکرێت سەرۆکی داهاتوو بەڕێز بارزانی ئەرکی زۆر سەخت بێت، یەکەمیان ئاشتبوونەوە لەگەڵ عێراق بە گشتی، دووەمیان نزیکبوونەوە لە پێکهاتە نێوخۆییەکان لە هەرێمی کوردستان، سێیەمیان گرێدانی پەیوەندی لەگەڵ رەوەندی کوردی لەسەرجەم دونیا و بە تایبەتیش لەگەڵ کوردی هەرسێ وڵاتەکانی ئێران و تورکیا و سووریا، لەراستیدا ئەمە ئەرکێکی سەخت دەبێت، بەڵام هیچ بەربەستێکی نایەتە پێش ئەگەر بێت و بەشداری بە سەرجەم پێکهاتەکان و تواناکان بکات کە لێرە هەن".
v
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ