تاوانی کوشتنی ژن بەبیانووی شەرەف

بەشداربووانی ئەم بەرنامەیە: 

د. محێدین محەممەد خانی، پسپۆڕی دەروونناسیی پەروەردەیی
د. مورشید مەعشووق خەزنەوی، دکتۆرا لە فیقهی ئیسلامی
د. عیماد ستار  - دکتۆرا لە سیاسەتی شەرعی
د. هەڵاڵە محەممەد ئەڵماس، ئەندامی پەرلەمانی کوردستان

بەرنامەکە بە پرسیارێک دەست پێدەکات سەبارەت بە هۆکاری کوشتنی ژنان و پەیوەندی ئەو تاوانە بە "شەرەف"ەوە، کە زۆرجار وەکو بیانوویەک بەکاردێت. دەروون گێژەن ئاماژە بەوە دەکات کە زۆرجار میدیا و بەشێک لە وتارەکانی مامۆستایانی ئایینی رۆڵیان هەیە لە پەردەپۆشکردنی ئەو تاوانانە و، هاندانی پیاوان بۆ کوشتنی ژنەکانیان لەبری جیابوونەوە.

د. محێدین محەممەد خانی ریشەی ئەم کێشەیە دەگەڕێنێتەوە بۆ مێژووی پیاوسالاری، کە تێیدا ژن وەکو موڵکی پیاو سەیر کراوە و سزادانی ژن ئاسانترین رێگە بووە بۆ پاراستنی "نامووس". ئەو دەڵێت: "لە مێژوودا تاوەکو ئەمڕۆ، ژن موڵکی پیاوە بووە، پیاو دەبێت بەرگری لەم ژنە بکات." د. خانی جەخت دەکاتەوە کە نابێ "نامووس" بە ژنەوە گرێ بدرێت.

د. مورشید مەعشووق خەزنەوی رەخنە لەو بۆچوونە دەگرێت کە ئایینی ئیسلام هاندەرە بۆ کوشتنی ژنان. ئەو ئاماژە بەوە دەکات کە لە ماوەی 33 ساڵی حوکمڕانی کوردیدا، یەک نموونە نییە کە پیاوێکی ئایینی ژنەکەی خۆی کوشتبێت. هەروەها ئەو دەڵێت کە ئیسلام بە هەموو شێوەیەک دژی کوشتنی هەر کەسێکە و، ئاماژە بە ئایەتەکانی قورئان و فەرموودەکان دەکات کە کوشتنی کەسێک بە ناڕەوا بە تاوانێکی گەورە دادەنێن. د. خەزنەوی دەڵێت: "ئایینی پیرۆزی ئیسلام بە هەموو شێوازێک پێچەوانەی ئەوەیە کە ئێستا لەناو کولتووری کوردی ئێمە هەیە. ئیسلام بە هیچ شێوازێک فەرمان ناکات بە کوشتنی هیچ کەس." ئەو جەخت دەکاتەوە کە کوشتنی ژنان پەیوەندی بە کولتوورەوە هەیە، نەک بە ئایینەوە.

د. هەڵاڵە محەممەد ئەڵماس جەخت دەکاتەوە لەسەر ئەوەی کە کوشتنی ژنان بە بیانووی "شەرەف" لە کوردستان سزای هەیە، بەڵام بەداخەوە سزاکان زۆر سووکە و ئەمەش هۆکارێکە بۆ بەردەوامی ئەم دیاردەیە. ئەو دەڵێت: "یەکێک لە هۆکارەکان کارا نەبوونی یاسایە" د. هەڵاڵە پێشنیاز دەکات کە پێویستە یاساکان توندتر بکرێن و میدیاکان بەرپرسیارانەتر مامەڵە بکەن لەگەڵ ئەم بابەتە.

هەروەها لە بەشێکی تری بەرنامەکەدا، بەشداربووان باسیان لەوە کرد کە کوشتنی ژنان تەنیا کێشەی کۆمەڵگەی موسڵمانان نییە، بەڵکو کێشەیەکی جیهانییە. هەروەها جەختیان لەوە کردەوە کە پێویستە هۆکارەکانی ئەم تاوانانە بە وردی لێکۆڵینەوەیان بۆ بکرێت و، رێوشوێنی گونجاو بگیرێنەبەر بۆ رێگریکردن لێیان.

لە کۆتایی بەرنامەکەدا، بەشداربووان گەیشتنە ئەو ئەنجامەی کە کوشتنی ژنان بە هیچ شێوەیەک پاساوی نییە و پێویستە هەموو هەوڵێک بدرێت بۆ بنبڕکردنی ئەو دیاردەیە. هەروەها جەختیان لەوە کردەوە کە پێویستە کۆمەڵگە، میدیا و دەزگا ئایینییەکان پێکەوە کاربکەن بۆ هۆشیارکردنەوەی خەڵک و گۆڕینی ئەو بیروباوەڕە هەڵانەی کە هاندەرن بۆ ئەو تاوانانە.