كۆچ لەڕووی مێژووییەوە خاڵی وەرچەرخانە بۆ ئیسلام، سەرەتای گەشەكردن و سەركەوتنی ئاینی تازە و بونیادی دامەزراندن و فراوانبوونی دەوڵەتی ئیسلامە. لە رووی ئاینی و روحیشەوە رزگاربوونە لە جەهالەت و باوەڕهێنانە بە ئیسلام و پێغەمبەرەكەی. بەدرێژایی قۆناغەكانی دواییش، كۆچكردن لەپاڵ جیهاددا، یەكێك بووە لە كۆڵەكە سەرەكییەكانی فراوانبوونی دەوڵەت و بەردەوامیی فتوحاتی ئیسلامی و بڵاوبوونەوە بە جیهاندا. لە ئەدەبیاتی ئیسلامیدا كۆچ و جیهاد زۆریان لەبارەوە باسكراوە و زۆریش جێگای بایەخ و تێڕامانن، بەڵام بۆ ئێمە ئەوەندە گرنگە كە بڵێین: ئیسلام بەبێ ئەم دووانە مەحاڵ بوو لە جەزیرەی عەرەبی بەولاوە زیاتر بتوانێت گەشە بكات.
ئەمڕۆ مێژووی مرۆڤایەتی لە هەزارەی سێیەمی خۆیدایە، گەلێك كێشە و گرفت هەن كە شایەنی ئەوەن ببنە ناونیشانی سەدە و هەزارەی سێیەم، لەناویاندا ئیسلام و توندوتیژیی ئیسلامی بێگومان لە ریزی پێشەوەدایە. جیهاد لە دژی دوژمنانی ئیسلام و كۆچكردنی جیهادییەكان بۆ خۆرئاوا و كوشتنی خەڵكی بێتاوان لە ناوەڕاستی شارەكانی بەرلین و پاریس و لەندەن، پرسیاری ئەم وتارەیە لە مەفهومی كۆچ و جیهادی ئیسلامی وەك دوو دیاردە كە رەگوڕیشەیان دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتای سەرهەڵدان و بڵاوبوونەوەی ئیسلام بە جیهاندا و بەردەوامی و كاریگەرییان لە ئێستادا. پرسیارەكەش ئەوەیە، ئایا ئەگەر جیهاد و كۆچكردن لە پێناوی بڵاوكردنەوەی ئاینی ئیسلام، بەشێكی گرنگ و دانەبڕاو بێت لە عەقیدە و باوەڕی ئیسلام، دەتوانین بڵێین ئیسلام ئاینی ئاشتییە؟.. ئایا ئەگەر بێت و فیكری جیهادی لەوەی كە ئێستا هەیە زیاتر گەشە بكات و سەربكەوێت، جیهان و مرۆڤایەتی دەبێت چ باجێكی تر بدەن؟.. ئایا جیهانی ئیسلامی و زانایانی ئیسلام تا كەی دەتوانن خۆیان بەو وڵامە قایل بكەن كە تیرۆری ئیسلامی و كردەوەكانی هاوشێوەی داعش و قاعیدە هیچ پەیوەندییان بە ئیسلامەوە نییە؟.. وڵاتانی رۆژئاوا بۆچی لەدوای هەر كردەوەیەكی تیرۆریستی لەناو شارەكانیاندا و بە دژی هاووڵاتییەكانیان، هەمان ئەو وەڵامە دووپات دەكەنەوە: ئەوەی روودەدات تیرۆرە و هیچ پەیوەندی بە ئاینی ئیسلامەوە نییە. ئەگەر جیهانی ئیسلامی و وڵاتانی رۆژئاوا تەنها بەو وڵامە قایل بن، چی روودەدات و كێ دەبێت باجەكەی بدات؟
سەرەتا بەر لە هەموو شتێك، جیهانی ئیسلامی دەبێت بگات بەو باوەڕەی كە ریفۆرم لە ئایندا پێویستە، ریفۆرمی ئاینیش دەبێت لەسەر دەستی ئیسلام خۆی و زاناكانی ئیسلام و رۆشنبیرانی وڵاتانی ئیسلامی ئەنجام بدرێت، لە بەرامبەر هەر كردەوەیەكی توندوتیژیدا، بە جێگای پاكانە بۆ بێ گوناهیی ئیسلام، دەبێت هەوڵێكی جددی بۆ ریفۆرمی ئاینی بێتە ئاراوە.
لەم پرۆسەی ریفۆرمەشدا دەبێت پیاوانی ئاینی و رۆشنبیرانی ئیسلامی و غەیرە ئیسلامیش بەشدار بن، پێداگیریی لەسەر ریفۆرم و چاكسازی لە ئایندا نەك بە تەنیا بۆ جیهانی ئیسلامی، بەڵكو دەبێت جیهانی رۆژئاواش بگرێتەوە و پرۆسەی چاكسازی ببێتە ئامانج نەك پاكانەكردن بۆ ئیسلام و سەلماندنی ئەوەی كە ئایا داعش ئیسلامە یان بێبەرییە لە ئیسلام؟! ئەوەی ئێستا روودەدات، ئیسلام لێی بێبەری نییە و ئیسلامیش ئاینی ئاشتی نییە، ئەوە بەو مانایە نییە كە ئیسلام خوازیارە بە تەنیا مرۆڤی توندوتیژ دروست بكات، چونكە بە ملیۆنان مرۆڤی موسڵمانی ئاشتیخوازیش لەم جیهانەدا هەن، لەگەڵ ئەوەشدا شاراوە نییە كە دەقی پیرۆزی قورئانیی هەیە بە ئاشكرا باسی توندوتیژی دەكات و داوەری بۆ توندوتیژی دەكات، بێگومان دەق قابیلی دەستكاریكردن نییە، بەڵام چۆنیەتی راڤەی ئەو دەقانە توانیویەتی رێخۆشكەر بێت بۆ توندوتیژی، بۆیە ریفۆرم لە ئیسلامدا پێویستە، بۆ ئەوەی بتوانرێت راڤەی ئاشتیانە بۆ دەقە پیرۆزەكان زاڵ بكرێن بەسەر راڤەی توندوتیژیدا.
سەبارەت بە رۆژئاواش، ئیشكردن بە گوتاری "جیاكردنەوەی داعش لە ئیسلام" بە تەنیا بەس نییە بۆ پاراستنی موسوڵمانەكانی ئەوروپا یان پاراستنی پەیوەندیی ئاشتیانەی نێوان جیهانی ئیسلامی و كریستیانێتی، ئەو گوتارە نەك هەر ناتوانێت ئاشتی كۆمەڵگاكانی خۆرئاوا بپارێزێت، بەڵكو زیاتر هانی توندوتیژیی رەگەزپەرستەكان دەدات و رێگا بۆ پارتە نەژادپەرست و راستڕەو و پۆپۆلیستەكانیش خۆش دەكات بۆ ئەوەی زیاتر بەهێز بن و جڵەوی دەسەڵات بگرنە دەست، وەك ئەوەی ئێستا لە وڵاتانی هەنگاریا و پۆڵەندا روودەدات. بە جێگای ئەوە، ناوەندەكانی ئەكادیمی و رۆشنگەری لە خۆرئاوا، هەروەها ناوەندە سیاسییەكانیش پێویستە پشتگیری لەو رەوتە ریفۆرمخوازییانە بكەن كە لە ناوەوەی جیهانی ئیسلامیدا هەن، پێویستە مامەڵە لەگەڵ كەسایەتییە ریفۆرمیستە ئاینی و غەیرە ئاینییەكانی جیهانی ئیسلامی بكەن و لە ناوەندە ئەكادیمی و رۆشنبیری و سیاسییەكانی خۆیاندا تریبۆن و دەرفەتی دەركەوتن و گوتار و دیالۆگیان بۆ بڕەخسێنن.
پرسی توندوتیژیی ئیسلامی و تیرۆر، دەركەوتنی دیاردەكانی وەك داعش و قاعیدە كە هەڕەشەن بۆ سەر ناوەوە و دەرەوەی ئیسلامیش، تەنها بە رەتكردنەوەی ئەو تۆمەتانە چارەسەر ناكرێت كە ئیسلام بە توندوتیژی تۆمەتبار دەكەن، بەڵكو پێویستی بە هەڵوێستێكی لۆژیكی هەیە لە ئاست ئەو پرسەدا، ئەگەر ئیسلام ئاینی ئاشتییە، بۆچی كەرەستەی زۆرتیرین گرووپە توندوتیژییەكانی جیهان پێكدەهێنێت؟ پێویستە چی بكەین بۆ ئەوەی لە توندوتیژی رزگارمان بێت، نەك بەتەنیا توندوتیژی رەت بكەینەوە؟
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ