ئەگەر دیموكراسی بە دیوە مێژوویی و سیاسییەكەیدا دەسەڵاتی خەڵك بووبێت بۆ خەڵك، ئەوا ئەو چەمكە جگە لە وڵاتە پێشكەوتووەكان لە مێژووی سیستەمی سیاسی چەند دەوڵەتێكدا شێوازی زۆر جیاوازتری تۆمار كردووە. وەك ئەوەی دەسەڵاتی حیزبی باڵادەست بووە بەسەر خەڵكدا! یان دەسەڵاتی ئاینی بووە بەسەر دەسەڵاتی سیاسیدا! یان لە هەندێك وڵاتدا دیموكراسی تەنیا رووكەش و بۆ میدیا و راگەیاندنەكان بووە! لای هەندێك دەوڵەت و هەرێمیش مانای بەرەڵایی بەخشیوە و سیستەمەكە سنوورە ئاساییەكانی تێپەڕاندووە!
لە دیدێكی دیكەوە دیموكراسی لای بەشێكی زۆر لە وڵاتانی جیهانی سێیەم و ئیسلامی و هەروەها عەرەبی بە سیستەمی بنەماڵەیی پشتاوپشت یان تا مردنی دەسەڵاتداری یەكەمی وڵات ناسراوە! لای بەشێكی دیكەشیان سیستەمی دیموكراسی مانای هەڵبژاردنێكی نیمچە ئازادی بەخشیوە.
مەبەست لە هەڵبژاردنی نیمچە ئازاد، ئەنجامدانی هەڵبژاردن بوو بە شێوازێكی نهێنی راستەوخۆ، بەڵام جیاوازییەكە ئەوە بووە كە دەبووا پاڵێوراوەكان متمانەی گەورە بەرپرسانی وڵات یان حیزبی باڵادەست بەدەستبهێنن! واتا بۆ هیچ كەسێك نەبوو وەك پاڵێوراو دەربچێت، تا لەلایەن ئەنجوومەنی دادوەری یان حیزبی باڵادەستی وڵات یان هێزی دەسەڵاتدارەوە متمانەی پێنەدرێت! لە هەندێك وڵاتی دیكەدا چەمك و واتای دیموكراتی پێچەوانەی ئاین و شەریعەتی ئیسلام و پابەندبوون پێوەی، دژایەتی شەریعەتی خودا و پەیامی پیرۆز بووە! لە كۆی هەموو ئەوانەش دیموكراسی لەو وڵاتانەدا كراوەتە پارچە قوماشێك و هەر دەوڵەتە بە شێوازێك بۆ خۆی بڕیوە و ناوی لێناوە!
لە هەرێمی كوردستانیش كە لە ساڵی 1992ەوە خاوەنی حكومەتی خۆیەتی، سیستەمی دیموكراسی وەك وڵاتانی جیهانی سێیەم و ئیسلامی و عەرەبی نەك هەر ساوا و كەم ئەزموونە، بەڵكو وەك ئەو وڵاتانە شێوازێكی تایبەتی بەخۆی بەخشیوە. ئەو شێوازەش گەیشتووەتە ئاستێك كە هەندێك كەس و ناوەندی سیاسی و رێكخراوەیی بە "دیموكراسی كوردی" ناوی ببەن.
دیارە لەكاتێكدا ئەو حاڵەتە بۆ هەرێمی كوردستان ئاسایی بووە، بەڵام جێگای قبووڵی خودی ئەو هێز و لایەنە سیاسی و رێكخراوە ناحكومی و ناوەندە ئاكادیمی و میدیاكارانە نەبووە كە بانگەشەیان بۆ ئەو سیستەمە كردووە. پرسیارەكەش ئەوە بووە كە ئەگەر ناو و دروشم و بانگەشەی سەرەكی زۆربەی هەرە زۆری هێز و لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان "دیموكراسی" بووبێت، بۆ لە پیادەكردنیدا كەمدەست و بێ ورە و بێ ئیرادە بوون؟ یان بۆ بانگەشەیان بۆ كردووە و جێبەجێیان نەكردووە؟
ئەی ئەگەر كاری پیادەكردنی لە نێو كۆمەڵگای كوردی سەخت و قورس بووە، بۆچی وەك ناسنامە دراوە لە بەشێكی پارتە سیاسییەكانی كوردستان و وتەی رۆژانەی رێكخراوە ناحكومی و میدیاكان؟ خۆ ئەگەر بابەتەكەش ئەوە نەبووبێت، بەڵكو لە پەرۆشی ئەو هێز و ناوەندانەوە بووبێت بۆ ئەم هەرێمە، تا بە سیستەمی دیموكراتی بگەن، یان هەوڵی ئەوان بووبێت بۆ گەیشتنی هەرێمەكەیان بە لێواری ئارامی، ئەی ئەوان لە كام كۆمەڵگا و زەمینەی سیاسیدا ئەو بانگەشەیەیان كردووە؟ وەك ئەوەی ئایا مرۆڤ لە بیاباندا بۆ ماسی گەڕاوە؟ یان ماسی لە دەریادا مامەڵە كراوە؟ بەهەر حاڵ ئەوە ناحاڵیبوونێك بووە لەو واقیعەی كۆمەڵگای كوردی تێكەوتووە و ئەو دۆخەی مێژووی سیستەمی سیاسی كوردی و كوردستانی پێدا تێپەڕیوە.
بەدەریش لەوانە نابێت ئەو راستییەش نادیدە بگیرێت كە چۆن هەرێمێك دەبێتە دیموكراسی و ئەو سیستەمە پاشەكشەی تێدا ناكات، لەكاتێكدا وڵاتانی هاوسێی بە مانا زانستە سیاسییەكەی دیموكراسی نەبووبن؟ یان چۆن دەبێت هەرێمێك بكرێتە دیموكراسی خودی ناوەندە ئەكادیمی و حیزبییەكانی لەو چەمكەدا ناكامڵ بووبن؟ ئەی چۆن دەبێت لە هەرێمێكدا باس لە دیموكراسی كرابێت، لەكاتێكدا تەنیا لایەنی براوەی هەڵبژاردنەكان ئەو چەمكەیان قبووڵ كردبێت؟ هەربۆیە ناوهێنان و باسكردن و قسەكردن لەسەر چەمكی دیموكراسی و لای ئەوانەی لە بنەڕەتەوە بەو چەمكە نامۆ بوون، ناوهێنان و باسكردن و قسەكردن بووە لە شتێك كە لە بوونەوە دوور بووە، چونكە ئەگەر دوور نەبووایە، بە چ پێوەرێكی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابووری رەوا بووە، مرۆڤ و كۆمەڵ و كۆمەڵگا چەمكێك فەرامۆش بكات كە ئازادی و بەختەوەری و ئاڵوگۆڕی بۆ بهێنێت؟
لێرەوە دەگەینە ئەوەی كە كاتێك هەرێمێك لە ناو دەوڵەتێكی بەناو دیموكراتی و لە واقیع دیكتاتۆریدا دەربكەوێت و هەر چواردەوری نادیموكراسی بووبن، چۆن دەبێت لای هەموو پێكهاتە سیاسییەكان ئەنجامی هەڵبژاردنەكان قبووڵ بكرێت و پێكهێنانی كابینەیەكی حكومەت بە چەند رۆژێك كۆتایی بێت؟ بۆیە بە بڕوای ئێمە ئاساییە ئەو حكومەتە لە وەها واقیع و كۆمەڵگا و پێگەیەكی سیاسیدا بۆ چەند مانگێك دوابكەوێت، تا دەگاتە ئەوەی هەر پێكنەیەت، چونكە تۆمار و ئەزموونەكانی مێژوو سەلماندوویانە.
ئەوەی هۆكاری شكستی كورد بووە لە مێژوودا، ناتەبایی ناوخۆیی و سازشی هێزەكانی ناوخۆی كوردستان بووە بۆ داگیركەرانی خاكەكەی! هەر ئەوەش هۆكاری شكستی سەرجەم راپەڕین و شۆڕشەكانی بووە لە مێژوودا، بۆیە تا كورد لە ناوخۆی خۆیدا چارەسەری ئەو گرفتە گەورەیە نەكات كە یەكتری قبووڵكردن و نەگەڕانەوەیەتی بۆ لای وڵاتانی دراوسێ، ئەوا ئاسایی دەبێت هەر عەوداڵی ماددەی (140) و بودجەی هێزی پێشمەرگە و مووچەی مانگەكانی شوبات و ئازار و دواتری بێت كە هیودارم نەگاتە ئەو ئاستە. داهاتووش ڕاستیی وتەكانمان دەسەلمێنن.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ