ئێمەی كورد لە باكوورەوە تا باشوور، هێشتا لەو قۆناغەداین كە دەوڵەتی كوردی وەك "خەونێكی رەوا" تەماشا دەكەین، بەڵام كاتێكیش تاڵەبانی لەتوركیا گوتی دەوڵەتی كوردی خەونی شاعیرانەیە، زۆر پێی قەڵس بووین، ئەمەش هۆكاری زۆری هەیە، یەك لەوانە تێنەگەیشتنی ئێمەیە لەزمانەكەی خۆمان، یان تێنەگەیشتنی ئێمەیە لەزمانی سیاسیەكانمان. یانیش بێ متمانەیی نێوانمانە.
تێنەگەیشتن لەزمان ئەوەیە جیاوازی نەكەیت لەنێوان "خەون" و "خەو"دا.
خەون ئەو ئایدیایەیە كە هەوڵی بۆ دەدەیت و شیاوی ئەوەیە پێی بگەیت، خەویش ئەو وەهمە تەمبەڵەیە كە هەموو ساتێك شیاوی پووچەڵبوونەوەیە.
تۆ دەڵێی خەوم بینی و دەشڵێی خەونەكانم ئەوە و ئەمەیە. دەڵێی لەخەو راچڵەكیم و دەشڵێی بە یەكێك لەخەونەكانی ژیانم گەیشتم.
سەیربوو "خەونەكەی تاڵەبانی" هەموو لایەكی بێتاقەت كرد، جا یان تاڵەبانی وەك عادەتە سیاسییەكەی خۆی هەر بەتەنیا مەبەستی موجامەلەكردنی سیاسیەكانی توركیا بوو، بەبێ موراعاتكردنی رای گشتیی كوردی. یان هەر لەبنەڕەتەوە باوەڕی بەدەوڵەتی كوردی نییە كە ئەمەیان شایانی باوەڕكردن نییە بۆ هەر سیاسییەكی كورد.
بۆیە دەبێت شرۆڤەیەكی ئەدەبی و سیاسی بۆ وتەكەی تاڵەبانی بكەین و بڵێین تاڵەبانی دەوڵەتی كوردی بەو شێوەیەی لە ئەدەبیاتی سیاسی كلاسیكی كوردیدا هەیە وەك خەونێكی شاعیرانە كە زیاتر لەخەودەچێت، دەزانێت.
ئەگەر تاڵەبانی مەبەستی بووبێت دەوڵەتی كوردی بەخەوێكی پووچ بزانێت غەدرێكی گەورەی كردووە و هەموو مێژووی خۆشی سفر كردووە و پێشموایە لەسەر ئەو وتەیە شایانی دادگایی كردنە.
خۆ ئەگەر مەبەستی ئەوە بووبێت دەوڵەتی كوردی خەونە و خەونیش لە ئەدەبیاتدا مەشروعە و رۆژێكیش دێت بەو خەونە دەگەین، ئەوە دەكرێت وەك دیبلۆماسیەتێك لێكبدرێتەوە كە پێموایە لەو دیبلۆماسیەتە سەركێشە سەرشكێنانەیە كە بێ هۆ زۆر جار تاڵەبانی كردوونی.
بەڵام من بۆخۆم شتێك لەو وتەیەی تاڵەبانی دەخوێنمەوە كە پێموایە بەتەواوی واقیعی و راست و دروستە، جا تاڵەبانی مەبەستی بووبێت یان نا.
ئەویش ئەوەیە كە دەشێت وتەكەی تاڵەبانی وا شرۆڤە بكەین ئەوەی لە ئەدەبیاتی سیاسی كوردیدا تائێستا هەیە و ستراتیژەكەی "دەوڵەتێكی كوردی سەرتاسەری یەكپارچەیە" و لەهەر چوار پارچەكەی كوردستان پێكدێت "خەونە"و خەونی شاعیرانیشە.
من پێموایە ئەو ستراتیژە واتە دەوڵەتی سەرتاسەریی كورد، ئەوەی پێیدەگوترێ دەوڵەتی كوردستانی گەورە و یەك رێبەری و یەك سەرۆكی نەك هەر خەونە، بەڵكو لەتاڵەبانی زیاتر دەڕۆم و پێموایە خەوەو خەوێكی بەتاڵیشە و لەباربەری خەونی راستەقینەی كوردانیشە.
لەماوەكانی رابردووی كۆن و نزیكیشدا شاهێدی ئەوە بووین كە چۆن ئەو خەوە بەتاڵە هەوڵی هەبوو بۆ لەناوبردنی خەونە راستەقینەكان.
بە بۆچوونی من، هەموو هەوڵێك بۆ هێنانەدی خەوی یەكدەوڵەتی و یەك رێبەری بۆ كوردستانی گەورە لەباربەری خەونی راستەقینەی دەوڵەتی كوردی و پرۆسەی بە دەوڵەتبوونی كوردە لە هەریەك لەو پارچانەدا.
بەبۆچوونی من خەونی واقیعیی كورد بۆ پێكهێنانی دەوڵەت، چوار خەونە و چوار پرۆسەیە كە دەرئەنجامەكەی چوار دەوڵەتە بۆ چوار پارچەكە و چوار رێبەرە نەك یەك رێبەر یان یەك سەرۆك.
بۆ ئەوەی باشتر لە فرەدەوڵەتیی بۆ كورد تێبگەین، دەكرێت نەتەوەی عەرەبی نزیك لەخۆمان بە نموونە وەربگرین.
هەموو پێمانوایە نەتەوەی عەرەب خاوەنی دەوڵەتن، بەڵام هەمووشمان دەزانین عەرەب خاوەنی یەك دەوڵەت نین، بەڵكو خاوەنی نزیكەی 22 دەوڵەتن. تەنانەت هەرگیزیش جیهانی عەرەب سەقامگیری و ئارامی بەخۆوە نەبینی تا ئەو 22 دەوڵەتەی لێ دروست نەبوو.
هەمیشەش لەناو عەرەبدا هەروەك ئێستای كورد وڕاوەی دەم خەوی ئەو یەكدەوڵەتییە هەبووەو یەكێكیش بووە لەهەڕەشەكانی سەر بوونی عەرەب، نەك فاكتەرێك بۆ بەهێزبوونی.
بەڵام دواجار ئەو خەوە پووچەی عەرەب كۆتایی هات و عەرەب وازیان لەو خەوە هێنا، راچڵەكین و ئێستا واقیعیانە لەبوونی فرەجەمسەرییانەی خۆیان دەڕوانن.
خەوی بە یەك دەوڵەتكردنی ئەو 22 دەوڵەتەی ئێستای عەرەب چەندێك لە واقیعەوە نزیك بوو، پێموایە خەوی یەكدەوڵەتیی بۆ هەموو كوردی دونیا و چوار پارچەكەش هەر ئەوەندە لە واقیعەوە نزیكە.
رێگەدان بەوەی هەر پارچەیەك لەپارچەكانی كوردستان خەونی تایبەت بەخۆی و دواتر پرۆسەی بەدەوڵەتبوونی تایبەت بەخۆی هەبێت، هەر ئەمە ئەو رێگا واقیعیەیە كە خەونەكانی بەدەوڵەتبوونی كوردستان لە جیهانی نوێدا دێنێتە دی.
كرۆكی تیۆرەی چوار دەوڵەتی كوردی لەلای من پەیوەستە بە خوێندنەوەی كورد بۆ فرەجەمسەرییەكانی خۆی و دیفاكتۆكانی خۆی لە هەر پارچەیەكدا.
هەر پارچەیەك خاوەنی سیاسەت و رێبەر و پرۆسەی تایبەت بەخۆیەتی و هیچ پێویست نییە ئێمە لە پارچەیەكەوە خۆمان بە تەواوكەری پارچەیەكی دیكە بزانین و ببین بە بەشێك لە سیاسەت و لەپرۆسەكانی و خۆمان بەچارەنووسیەوە ببەستینەوە.
بەمشێوەیەش دەشێت لە دواڕۆژدا شاهێدی چوار دەوڵەتی كوردی لە باشوور و باكوور و رۆژهەڵات و رۆژئاوای كوردستان بین.
تێنەگەیشتن لەزمان ئەوەیە جیاوازی نەكەیت لەنێوان "خەون" و "خەو"دا.
خەون ئەو ئایدیایەیە كە هەوڵی بۆ دەدەیت و شیاوی ئەوەیە پێی بگەیت، خەویش ئەو وەهمە تەمبەڵەیە كە هەموو ساتێك شیاوی پووچەڵبوونەوەیە.
تۆ دەڵێی خەوم بینی و دەشڵێی خەونەكانم ئەوە و ئەمەیە. دەڵێی لەخەو راچڵەكیم و دەشڵێی بە یەكێك لەخەونەكانی ژیانم گەیشتم.
سەیربوو "خەونەكەی تاڵەبانی" هەموو لایەكی بێتاقەت كرد، جا یان تاڵەبانی وەك عادەتە سیاسییەكەی خۆی هەر بەتەنیا مەبەستی موجامەلەكردنی سیاسیەكانی توركیا بوو، بەبێ موراعاتكردنی رای گشتیی كوردی. یان هەر لەبنەڕەتەوە باوەڕی بەدەوڵەتی كوردی نییە كە ئەمەیان شایانی باوەڕكردن نییە بۆ هەر سیاسییەكی كورد.
بۆیە دەبێت شرۆڤەیەكی ئەدەبی و سیاسی بۆ وتەكەی تاڵەبانی بكەین و بڵێین تاڵەبانی دەوڵەتی كوردی بەو شێوەیەی لە ئەدەبیاتی سیاسی كلاسیكی كوردیدا هەیە وەك خەونێكی شاعیرانە كە زیاتر لەخەودەچێت، دەزانێت.
ئەگەر تاڵەبانی مەبەستی بووبێت دەوڵەتی كوردی بەخەوێكی پووچ بزانێت غەدرێكی گەورەی كردووە و هەموو مێژووی خۆشی سفر كردووە و پێشموایە لەسەر ئەو وتەیە شایانی دادگایی كردنە.
خۆ ئەگەر مەبەستی ئەوە بووبێت دەوڵەتی كوردی خەونە و خەونیش لە ئەدەبیاتدا مەشروعە و رۆژێكیش دێت بەو خەونە دەگەین، ئەوە دەكرێت وەك دیبلۆماسیەتێك لێكبدرێتەوە كە پێموایە لەو دیبلۆماسیەتە سەركێشە سەرشكێنانەیە كە بێ هۆ زۆر جار تاڵەبانی كردوونی.
بەڵام من بۆخۆم شتێك لەو وتەیەی تاڵەبانی دەخوێنمەوە كە پێموایە بەتەواوی واقیعی و راست و دروستە، جا تاڵەبانی مەبەستی بووبێت یان نا.
ئەویش ئەوەیە كە دەشێت وتەكەی تاڵەبانی وا شرۆڤە بكەین ئەوەی لە ئەدەبیاتی سیاسی كوردیدا تائێستا هەیە و ستراتیژەكەی "دەوڵەتێكی كوردی سەرتاسەری یەكپارچەیە" و لەهەر چوار پارچەكەی كوردستان پێكدێت "خەونە"و خەونی شاعیرانیشە.
من پێموایە ئەو ستراتیژە واتە دەوڵەتی سەرتاسەریی كورد، ئەوەی پێیدەگوترێ دەوڵەتی كوردستانی گەورە و یەك رێبەری و یەك سەرۆكی نەك هەر خەونە، بەڵكو لەتاڵەبانی زیاتر دەڕۆم و پێموایە خەوەو خەوێكی بەتاڵیشە و لەباربەری خەونی راستەقینەی كوردانیشە.
لەماوەكانی رابردووی كۆن و نزیكیشدا شاهێدی ئەوە بووین كە چۆن ئەو خەوە بەتاڵە هەوڵی هەبوو بۆ لەناوبردنی خەونە راستەقینەكان.
بە بۆچوونی من، هەموو هەوڵێك بۆ هێنانەدی خەوی یەكدەوڵەتی و یەك رێبەری بۆ كوردستانی گەورە لەباربەری خەونی راستەقینەی دەوڵەتی كوردی و پرۆسەی بە دەوڵەتبوونی كوردە لە هەریەك لەو پارچانەدا.
بەبۆچوونی من خەونی واقیعیی كورد بۆ پێكهێنانی دەوڵەت، چوار خەونە و چوار پرۆسەیە كە دەرئەنجامەكەی چوار دەوڵەتە بۆ چوار پارچەكە و چوار رێبەرە نەك یەك رێبەر یان یەك سەرۆك.
بۆ ئەوەی باشتر لە فرەدەوڵەتیی بۆ كورد تێبگەین، دەكرێت نەتەوەی عەرەبی نزیك لەخۆمان بە نموونە وەربگرین.
هەموو پێمانوایە نەتەوەی عەرەب خاوەنی دەوڵەتن، بەڵام هەمووشمان دەزانین عەرەب خاوەنی یەك دەوڵەت نین، بەڵكو خاوەنی نزیكەی 22 دەوڵەتن. تەنانەت هەرگیزیش جیهانی عەرەب سەقامگیری و ئارامی بەخۆوە نەبینی تا ئەو 22 دەوڵەتەی لێ دروست نەبوو.
هەمیشەش لەناو عەرەبدا هەروەك ئێستای كورد وڕاوەی دەم خەوی ئەو یەكدەوڵەتییە هەبووەو یەكێكیش بووە لەهەڕەشەكانی سەر بوونی عەرەب، نەك فاكتەرێك بۆ بەهێزبوونی.
بەڵام دواجار ئەو خەوە پووچەی عەرەب كۆتایی هات و عەرەب وازیان لەو خەوە هێنا، راچڵەكین و ئێستا واقیعیانە لەبوونی فرەجەمسەرییانەی خۆیان دەڕوانن.
خەوی بە یەك دەوڵەتكردنی ئەو 22 دەوڵەتەی ئێستای عەرەب چەندێك لە واقیعەوە نزیك بوو، پێموایە خەوی یەكدەوڵەتیی بۆ هەموو كوردی دونیا و چوار پارچەكەش هەر ئەوەندە لە واقیعەوە نزیكە.
رێگەدان بەوەی هەر پارچەیەك لەپارچەكانی كوردستان خەونی تایبەت بەخۆی و دواتر پرۆسەی بەدەوڵەتبوونی تایبەت بەخۆی هەبێت، هەر ئەمە ئەو رێگا واقیعیەیە كە خەونەكانی بەدەوڵەتبوونی كوردستان لە جیهانی نوێدا دێنێتە دی.
كرۆكی تیۆرەی چوار دەوڵەتی كوردی لەلای من پەیوەستە بە خوێندنەوەی كورد بۆ فرەجەمسەرییەكانی خۆی و دیفاكتۆكانی خۆی لە هەر پارچەیەكدا.
هەر پارچەیەك خاوەنی سیاسەت و رێبەر و پرۆسەی تایبەت بەخۆیەتی و هیچ پێویست نییە ئێمە لە پارچەیەكەوە خۆمان بە تەواوكەری پارچەیەكی دیكە بزانین و ببین بە بەشێك لە سیاسەت و لەپرۆسەكانی و خۆمان بەچارەنووسیەوە ببەستینەوە.
بەمشێوەیەش دەشێت لە دواڕۆژدا شاهێدی چوار دەوڵەتی كوردی لە باشوور و باكوور و رۆژهەڵات و رۆژئاوای كوردستان بین.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ