(عەرزی حورمەت و ئیخڵاسم هەیە و هەمیشە تەمەننای سیحەت و سەعادەت ئەكەم. بەڵێ بە پرسینەوەتان لەم نەخۆشییەمدا زۆر مەسرور بووم و بە دیارییە موبارەكەكەتان دڵخۆش بووم. ئومێدەوارم كە خوا هەمو لایەكتان مسعود و بەرقەرار كات. ئەلحەمدولیلا ئێستا سیحەتم بە ئارەزووی هەمو دۆستێكە و جارێ وام لە بەغداد، بەینێ ئیسراحەت ئەكەم پێش گەڕانەوەم بۆ سلێمانی...)
ئەمە یەكێكە لە نامەكانی كۆتایی تەمەنی (نوور بەخشی) كە لە 26/1/1956 لە بەغداوە بۆ (سەید عەبدولقادری دۆزەخدەرە)ی ناردووە لە سەقز. نوور بەخشی، ئەو سەركردە كوردەیە كە لە مێژووی نزیكەی یەك سەدەی خەباتی رزگاریخوازیی باشووری كوردستاندا، زۆرترین قسە لەسەر ژیان و بیركردنەوە و حوكمڕانیی كراوە. لەكاتی فەرمانڕەوایی ئەودا باس لە تیرۆری نووسەر و رۆشنبیر دەكرێت لەسەر ئازادیی رادەربڕین! بە دیوەكەی دیكەشدا، لەسەردەمی ئەودا نووسەران و شاعیرانی وەك (زێوەر و حەمدی ساحێبقڕان و ناری و شێخ نوری شێخ ساڵح و شوكری فەزڵی و رەفیق حیلمی و تۆفیق وەهبی) و چەندانی دی هاوەڵ و هاوكار و دۆستی نزیكی بوون. ئەمە جگە لەوەی بەهاوكاری و پشتیوانیی ئەو، چوار رۆژنامەی بەناوبانگ، لە مێژووی رۆژنامەگەریی كوردیدا دەرچوون، ئەوانیش (بانگی كوردستان 1922- رۆژی كوردستان 1922- بانگی حەق 1923 و ئومێدی ئیستقلال 1924) بوون. ئەوەی ئێمە لەم نووسینەدا هەڵوێستەی لەسەر دەكەین، نووربەخشیی دوور لە سیاسەتە و تەنیا لایەنی شیعر و دەستنووس و جوامێرییەكەیەتی!
نووربەخشی، نازناوی شیعریی (شێخ مەحموودی كوڕی شێخ سەعیدی كوڕی شێخ محەممەدی كوڕی كاك ئەحمەدی شێخی كوڕی شێخ مارفی نۆدێ)یە كە لەناو خەڵكدا بە (مەلیك مەحموودی نەمر) ناسراوە و بنەچە و بنەماڵەكەیان لە پەیڕەوانی رێبازی قادرین.
نۆ مانگ دوای نووسینی ئەم نامەیە، شێخ مەحموودی حەفید كۆچی دوایی دەكات، بەپێی وتەی مامۆستا گیو موكریانی بێت، شێخ لەدوای ئەم نامەیەوە چەند نامەیەكی كەمی تری نووسیوە و نەخۆشیی رێگەی نووسینی نەداوە. پەیوەندیی نێوان شێخ مەحموود و سەید عەبدولقادر مێژوویەكی كۆنی هەیە و دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی هەڵاتنی شێخ مەحموود و چەكدارەكانی بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان. زێوەری شاعیریش لە یاداشتەكانیدا ئاماژەی بەو پەیوەندییە و ئەو قۆناغەی سەردەمی شێخ داوە.
تەنانەت دوای هەواڵی كۆچی دوایی مەلیكی كوردستان، لە سوێو خەفەتی ئەو مردنە، بە ماوەیەكی زۆر كەم سەید قادری دۆزەخدەرە نەخۆش دەكەوێت و كۆچی دوایی دەكات. شاعیرێكی میللی وەك حاجی باقی (بەنگینە) كە دۆستی نزیكی هەردووكیان بووە، چوارینەیەك لەسەر مردنەكەی شێخ دەنووسێت، سەرەتا بەم چوارینەیە دەست پێدەكات:
ئەی دڵ كۆستی وا هەر نەبینراوە
بۆ هەڵناقرچێ بەدەم جەفاوە!
هاوار بەندی دڵ، بڕا بە جارێ
قەڵای قەومی كورد، ڕوخایە خوارێ
ئەو لایەنەی شێخ مەحموود كە لای زۆر كەس دیار نییە، لایەنی رۆژنامەوانی و شیعرنووسین و دەستنووسەكانی خۆی و بنەماڵەكەیەتی. بەتایبەتیش كاك ئەحمەدی شێخ و شێخ مارفی نۆدێ كە لە سەردەمی دەربەدەریی شێخ مەحموود لە بەغدا و خوارووی عێراق، چەندین بەرهەمی گرنگی (كاك ئەحمەدی شێخ و شێخ مارفی نۆدێ)ی چاپ كردووە. بەتایبەتیش هەندێ لە شیعر و ژیاننامەی شێخ مارفی نۆدێ لەساڵی 1933 لە بەغدا بەناوی (كتاب تخمیس القصیدە البردیە مع ترجمە حال المولف) بەدەر لە چاپكردنی ئەم كتێبانە لە دەربەدەریدا، یەكێك لە تایبەتمەندییە دیارەكانی شێخ مەحموودی حەفید، نووسینی ژمارەیەكی یەكجار زۆر نامەیە بۆ كەسایەتی جۆراوجۆر، من بۆخۆم سەدان نامەی گرنگ و پڕ بایەخی شێخ مەحموودم بینیوە كە بۆ كەسایەتیی دیار و سەركردە و نووسەر و شاعیر و بەرپرسانی دونیای نووسیون. هەر یەك لەو نامانەش تایبەتمەندی و گرنگیی خۆیان هەیە و شایانی لەسەر وەستانن بۆ خوێندنەوەی بارودۆخی ئەو كاتانەی كە نامەكانیان تێدا نووسراوە.
كۆكردنەوەی چەپكێ نامەی شێخ مەحموودی نەمر لەلایەن مامۆستا محەممەدی حەمە باقی كە زۆربەیانی بۆ سەید عەبدولقادری دۆزەخدەرە نووسیوە، بەشێكن لەو نامە گرنگانەی شێخ كە پێویستە هەڵوێستەیان لەسەر بكرێت.
یەكێكی دیكە لەو سەرچاوە گرنگانەی كە من بینیومە و تا ئێستا لای لێ نەكراوەتەوەو بەبێ نازی لە كتێبخانەی كوردیدا كەوتووە، كۆكردنەوەی شیعرەكانی شێخ مەحموودە لە دیوانێكدا بەناوی (نوور بەخشی.. شیعرەكانی مەلیكی كوردستان شێخ مەحمودی بەرزنجی) كە لەلایەن نووسەر و توێژەر عومەر مارف بەرزنجی لەساڵی 2006 لە پەنجاهەمین ساڵیادی كۆچی دوایی یەكەم مەلیكی كوردستاندا چاپكراوە. ئەم دیوانە كۆكراوەی بەشی هەرە زۆری شیعرەكانی شێخ مەحموودە لەگەڵ ساغكردنەوە و پەراوێز بۆ نووسینێكی پڕ لە زانیاری. پێموایە پەراوێزی نامە و وێنە و دەستنووسەكانی شێخ، هێندەی كۆكردنەوەی ئەو شیعرانە لەو دیوانەدا بایەخ و كاریگەریی هەیە، چونكە زۆریان زانیاریی نەبیستراون.
ئەمە جگە لەوەی لە پاشكۆی ئەو دیوانەی شێخدا، نووسەر كۆمەڵێك نامەی دانسقە و وێنەی شێخ مەحموودی بڵاوكردووەتەوە، لەگەڵ هەر وێنەیەكیشدا، دێڕە شیعرێكی شاعیرانی ئەو سەردەمەی داناوە كە بۆ شێخیان نووسیوە. ئەم كتێبە دەبێتە یەكێك لە هەوڵە دانسقەكانی ناسینی نووربەخشی دوور لە سیاسەت و خوێندنەوەی ژیان و بەرهەمە ئەدەبی و رۆژنامەوانییەكانی.
یەكەم شیعری دیوانەكە و یەكەم شیعری بڵاوكراوەی نووربەخشی، شیعرێكی تاڕادەیەك درێژە بەناوی (شەڕی سورداش) كە لەساڵی 1919 پێش شەڕی دەربەندی بازیان، بۆ شەڕی سورداش نووسیویەتی، شیعرەكە درێژە و لەم دیوانەدا پەراوێزێكی زۆر دەوڵەمەندی پڕ لە زانیاریی بۆ نووسراوە:
شەڕی سورداش
دڵ لە بەندی سینەدا دووبارە واوەیلا ئەكا
نوور بەخشی، ناسرەوێ مەیلی شەڕ و غەوغا ئەكا
ئینتیقامی قەومی لێقەوماو بەحەق داوا ئەكا
ڕۆژ و شەو فیكرم لە دنیادا عیلم بەرپا ئەكا
تیغی شیرم ئارەزووی سەیدی شكاری شا ئەكا
سەیری دووژمن كەن بە فیكری خامەوە بۆتە تەرەف
بۆ شكاری شێری شەرزە پیرە ڕێوی هاتە سەف
نیشتمانی پاكی بێكەس دیوە، بۆیە كەوتوەتە گەف
وام لە مەیدانی شەجاعەتدا، موباریز كوا ئەسەف
لە شیعرێكی دیكەیدا بەناوی (شكار) كە بۆ مستەفا پاشای یاموڵكی گوتووە، هەستی نەتەوایەتی و كوردبوونی خۆی دەردەخات و دەڵێت گەر عەرەب مانعی مافی كورد ببن، من نوێژەكانم بە كوردی دەكەم!
كاتی شكارە دڵ بە موحیبەت كە برسییە
من بازم و شكاری وەتەن، بێ ڕییا ئەكەم
پارێز ئەكەم بە هیمەتی حەیدەر حقوقی كورد
یا ڕۆحی خۆم و ئالی پەیامبەر فیدا ئەكەم
گەر مانیعی حەققی میللەتی كورد ببن عەرەب
بێشك نوێژەكانم بە كوردی قەزا ئەكەم
لە كۆتایی شیعرەكەشدا، دەچێتە سەر شیكاریی رێباز و جیاوازیی پەیڕەوكارانی ئیسلام و ناوی دوو كەسایەتی ناسراوی ئەوكاتی سلێمانی دێنێ كە (مەلا عەزیزی موفتی و شێخ بابا عەلی)ن.
نەقشی و سورەوەردی و چەشتی و قادری
ئەمریان بە فەرزی عەین ئەزانم وەك یەك ئەدا ئەكەم
مەلا عەزیزی موفتی و بابا عەلی بم لە وەرعدا
بۆ ئەو غەزالە دڵفڕێنە لەسەر سەر هەرا ئەكەم
فەرقی بەینی قادری و نەقشی هێندەیە
سۆفی لە ورگی ئەدا منیش زەرگی پیا ئەكەم.
لە شیعری (فەرهادی كورد)دا كە زۆر لەسەر ئەم شیعرە هەڵوێستە كراوە و د.مارف خەزنەدار لە مێژووی ئەدەبی كوردیدا پێیوایە ناوەڕۆكی ئەم شیعرە و زۆرێك لە شیعرەكانی دیكەی هەمووی دانایی و كوردایەتییە و ئازایەتی كوردی لە پەیكەری كچی جواندا داتاشیوە.
لە دێڕەكانی ئەم شیعرەدا نووربەخشی دەڵێت:
یا كەشتی كورد ئەبەمە ساحیلی نەجات
یا ڕۆحی خۆم و ئالی پەیامبەر بە پرد ئەكەم
مەحمودی فیكرەتم ئەخەمە دووی ئەیازی كورد
یا كەسبی وەسڵی میللییەت و نەیلی كورد ئەكەم
من كوردم و بە كوردی ئەڵێم و بڕایەوە
زیللەت نەما سەعادەتی كوردان گەڕایەوە
یەكێك لەو نامە گرنگانەی شێخ مەحموودی حەفید نووسیویەتی، وەڵامی نامەیەكی (حاجی بابە شێخ)ی سەرۆك وەزیرانی كۆماری كوردستانە كە لەو كاتەدا كەسایەتییەكی دیاری ناوچەكە بووەو هێشتا نەبووەتە سەرۆك وەزیران. لە وەڵامی نامەكەدا دیارە كە دەوڵەتی شاهەنشایی ئێران داوا لە حاجی بابە شێخ دەكەن، بەهۆی دۆستایەتییەوە لەگەڵ شێخ مەحموود، داوای گرتن، یان بەدەستەوەدانی حەمەڕەشید خانی بانە بكات كە لەو كاتەدا لەدەستی دەسەڵاتدارانی ئێران هەڵاتووە، هەرچەندە لەو ساتەدا شێخ دەسەڵاتی نەماوە و لەناوچەی پێنجوێن و شارباژێڕ دەژی، بەڵام وەڵامێكی زۆر ورد و دیبلۆماتی دەداتەوە، ئەم نامەیە بە یەكێك لە درێژترین نامەكانی شێخ دادەنرێت. لە بەشێكیدا دەنووسێت: (سەبارەت بە بابەتی نامەكە و محەمەد ڕەشیدخانی وێنەیی و سەر لەبەری بەگزادەی بانەش، وردەكاریی واتان فەرمو، كە بە گوێرەی بۆچوونی هێژاتان، ناوبراو لە عومرو نۆی منی خزمەتگوزارتاندا هەڵسوكەوت دەكات. هەر لەبەر ئەوەشە هۆی نەوازشی ئەوتان لە من داوا فەرموە. پەنا بەخوا لەم بوختانە گەورەیە، دەبێ لای ئەم دڵسۆزەی خۆتانەوە ڕاستی ببیستن و بە دڵسۆزییەوە عەرزتان بكەم..... كە هەرچییان عەرز كردوون، هەمووی دەست هەڵبەستی ناحەزان و ناپاكان بووە و هەرگیز بۆ هیچ كارێكیش ڕووی لە ئێمە نەناوە....هتد)
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ