Haber Merkezi – DNA’nın çift sarmal yapısının keşfini Francis Crick ile birlikte gerçekleştiren Amerikalı bilim insanı James Watson, 97 yaşında yaşamını yitirdi. Watson, yalnızca 20’li yaşlarının başında yaptığı bu buluşla biyolojiyi kökten değiştirmiş, DNA’yı bilim ve toplumun simgesi haline getirmişti.
Ancak bilim tarihinin en parlak isimlerinden biri olarak anılan Watson’ın itibarı, son yıllarda yaptığı ırkçı ve cinsiyetçi açıklamalar nedeniyle ciddi biçimde zedelenmişti. 2019 yılında uzun yıllar yöneticiliğini yaptığı Cold Spring Harbor Laboratuvarı, bu açıklamalar sonrası Watson ile tüm bağlarını koparmıştı.
“Yaşamın Sırrı”nı keşfeden genç bilim insanı
1928 yılında Chicago’da doğan James Watson, küçük yaşlarda doğa ve kuş gözlemine ilgi duydu. 15 yaşında Chicago Üniversitesi’ne girerek zooloji eğitimi aldı, ardından Indiana Üniversitesi’nde zooloji doktorasını tamamladı. Genetiğe duyduğu ilgi, onu İngiltere’deki ünlü Cavendish Laboratuvarı’na götürdü.
Burada tanıştığı İngiliz araştırmacı Francis Crick ile birlikte, genlerin fiziksel yapısının çözülmesi gerektiğine inandı. İkili, diğer bilim insanlarının deneylerinden elde edilen verilerden yola çıkarak 1953 yılında DNA’nın çift sarmal (double helix) modelini geliştirdi.
Keşiflerini duyurdukları kısa bilimsel makalede yer alan şu ifade tarihe geçti:
“Bu yapı, önemli biyolojik özellikleriyle dikkate değerdir.”
Bu cümle, bilim dünyasının en büyük buluşlarından birini mütevazı biçimde tanımlıyordu. DNA’nın yapısının anlaşılması, yaşamın karmaşıklığını ve kalıtımın fiziksel mekanizmalarını açıklayan anahtar olmuştu.
Rosalind Franklin’in katkısı
Watson ve Crick’in çalışmaları, Rosalind Franklin ve Maurice Wilkins’in X-ışını kristalografisi verilerine dayanıyordu. Franklin’in “Fotoğraf 51” olarak bilinen görüntüsü, DNA’nın sarmal yapısını ortaya koymuştu. Ancak Franklin, erkek egemen bilim çevrelerinde büyük zorluklar yaşamış ve çalışmalarına hak ettiği değeri görememişti.
Franklin 1958 yılında kanserden yaşamını yitirdi. Watson, Crick ve Wilkins ise 1962’de DNA’nın yapısını keşiflerinden ötürü Nobel Tıp Ödülü’nü paylaştı. Franklin’in katkısı, ölümünden sonra ancak uzun yıllar içinde takdir edilmeye başlandı.
“The Double Helix” ve tartışmalar
Watson, 1968 yılında yayımladığı “The Double Helix” adlı kitabında DNA’nın keşfini anlattı.
Ancak kitap, Franklin’i küçümseyen ve cinsiyetçi bir dille resmeden bölümleri nedeniyle büyük tepki topladı.
Kitap, bilimin perde arkasını merak uyandırıcı biçimde anlatmasıyla popüler olsa da, meslektaşları tarafından etik dışı olarak değerlendirildi.
Genetik biliminin öncüsü
Watson, Harvard Üniversitesi’nde profesörlük yaptıktan sonra Cold Spring Harbor Laboratuvarı’nın başına geçti ve burayı moleküler biyolojinin en önemli merkezlerinden biri haline getirdi.
1980’lerde genetik biliminin hızla ilerlemesiyle birlikte, İnsan Genomu Projesi’nin (Human Genome Project) ilk direktörü oldu. Bu projede genetik araştırmaların etik boyutlarını da ele almak için bütçenin yüzde 3 ila 5’inin biyoetik çalışmalarına ayrılmasını önerdi.
Skandallar ve düşüş
Watson, kariyerinin ilerleyen dönemlerinde yaptığı açıklamalarla büyük tepki çekti. 2007 yılında bir İngiliz gazetesine verdiği demeçte, siyahilerin zeka düzeyiyle ilgili bilimsel temelden yoksun, ırkçı ifadeler kullandı. Tepkiler üzerine görevlerinden uzaklaştırıldı.
2019’da bir PBS belgeselinde benzer görüşleri yinelemesi üzerine, Cold Spring Harbor Laboratuvarı tüm unvanlarını iptal etti ve açıklamalarını “asılsız ve sorumsuz” olarak nitelendirdi.
Bilimin trajik figürü
Tıp tarihçisi Nathaniel Comfort, Watson’ın yaşamını “bilimsel bir trajedi” olarak nitelendirdi:
“DNA Watson’ı yükseltti, ama aynı zamanda onu düşürdü. Hayatını DNA üzerine kurdu; DNA onu var etti ve DNA onu yok etti.”
James Watson, bilim tarihinin en önemli keşiflerinden birine imza atan ancak kişisel görüşleriyle kendi mirasını gölgeleyen bir figür olarak hatırlanacak.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın