رووداو – هەولێر
وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان، چوارەم راپۆرتی مانگانەی خۆی بڵاوكردەوە، كە بریتییە لە چالاكییەكانی ئەو وەزارەتە لە مانگی كانوونی دووەمی 2014. بەپێی راپۆرتەكە كێڵگە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستان لە سەرەتای ئەمساڵەوە رۆژانە 236 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەمیان هەبووە.
راپۆرتەكە پێنج بەش لەخۆ دەگرێت، ئەوانیش: بەرهەمی نەوتی خاو و پاڵاوتن، تێكراكانی مانگانە بەرهەمهێنان و پاڵاوتن، گەشەی هێزی كاری ناوخۆ، گرێبەستەكانی بەرهەمهێنانی هاوبەش، ژمارە و چالاكی سەكۆی بیرهەڵكەندن، چالاكی هەڵكەندنی بیرە نەوت.
بلۆكی خورمەڵە زۆرترین بەرهەمی هەبووە
لە بەشی یەكەمی راپۆرتەكەی وەزارەتی سامانە سروشتییەكاندا، بڕی بەرهەمی نەوتی خاو، بڕی هەناردەكراو و پاڵێوراو خراوەتە روو. بەپێی خشتەی بەرهەم، كێڵگەی نەوتی خورمەڵە، كە لەلایەن كۆمپانیای كارەوە سەرپەرشتی دەكرێت، لە سەرەتای ئەمساڵ زۆرترین بڕی غاز و نەوتی بەرهەمهێناوە، كە 2,609,073 بەرمیل بووە. دوای ئەویش تی تی ئۆپكۆ بە 2,601,783 بەرمیل دێت، پاشانیش DNOی نەرویجی دێت، كە 1,175,237 بەرمیل نەوتی بەرهەم هێناوە.
بۆرییەكەی كوردستان نەوتی دوو كۆمپانیای پێدا تێپەڕیوە
بەپێی راپۆرتەكە لە مانگی یەكی ئەمساڵدا، تەنیا دوو كۆمپانیا نەوتیان لە رێگەی بۆری نەوتی هەرێمی كوردستان هەناردە كردووە، ئەوانیش كۆمپانیای DNOی نەرویجی 396,210 بەرمیل و، كۆمپانیای تی تی ئۆپكۆ 75,047 بەرمیل نەوتی لە رێگەی ئەو بۆرییەوە هەناردە كردووە.
بەڵام زۆر لە كۆمپانیاكانی دیكە لە رێگەی تانكەرەوە نەوتیان هەناردە كردووە لەوانەش گەلف كیستۆن 260,798 بەرمیل، دانا غاز 438,222 بەرمیل، تی تی ئۆپكۆ 737,445 بەرمیل.
جگە لەوەش زۆر لە كۆمپانیاكان هەر لە ناوخۆی هەرێمی كوردستان بەشێك لە بەرهەمەكانیان فرۆشتووەتەوە لەوانەش: دی ئێن ئۆ 665,567 بەرمیل. گەنەل ئێنێرجی 8,971 بەرمیل. گەلف كیستۆن 7,618 بەرمیل. ئەفرن 29,728 بەرمیل. تی تی ئۆپكۆ 745,564 بەرمیل و خورمەڵە 751,202 بەرمیل.
تاكە كۆمپانیایەك كە بەرهەمەكەی لە رێگەی كۆمپانیای سۆمۆە هەناردە كردبێت كۆمپانیای دانا غاز بووە، كە بڕی 961 بەرمیل بووە.
بەشێك لەو نەوتەی بەرهەمهاتووە نێردراوە بۆ پاڵاوگەكان، لەوانەش دی ئێن ئۆ 165,624 بەرمیلی ناردووە، خورمەڵە 1,852,082 بەرمیل و تی تی ئۆپكۆ 1,043,594 بەرمیلی ناردووە.
بەرهەمی مانگێك 7 ملیۆن و 300 هەزار بەرمیل بووە
دروشمی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان "بەرەو یەك ملیۆن بەرمیلە". بەپێی قسەی بەرپرسانی وەزیری سامانە سروشتییەكان، ئێستا هەرێمی كوردستان رۆژانە 250 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەم دەهێنێت و مانگی دادێ ئەو ژمارەیە دەگەیەنێتە 400 هەزار بەرمیل. ساڵی داهاتووش 1 ملیۆن بەرمیل لە رۆژێكدا. بەپێی پلانی وەزارەت ئەو ژمارەیە لە ساڵی 2018 دەگاتە 2 ملیۆن بەرمیل لە رۆژێكدا.
حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2003ەوە دەستی بە بەرهەمهێنانی نەوت كردووە، كە ئەوكات لە مانگێكدا تەنیا 32 هەزار و 995 بەرمیل نەوتی بەرهەم هێناوە. بەڵام بەپێی دوایین ئامار بەرهەمی نەوتی كوردستان لە مانگی یەكی 2014 گەیشتووەتە 7 ملیۆن و 316 هەزار و 850 بەرمیل لە مانگێكدا. ئەم بڕەش دەكاتە 236,028 بەرمیل لە رۆژێكدا.
وەزارەتی سامانە سروشتییەكان تاوەكو ئێستا 50 گرێبەستی لەگەڵ كۆمپانیا (ناوخۆ و بیانی)یەكان واژۆ كردووە، بەڵام تاوەكو مانگی یەكی ئەمساڵ تەنیا 26 كۆمپانیا گەیشتوونەتە قۆناخی دۆزینەوەی نەوت و بەرهەمهێنان، ئەوانی دیكەش خەریكی گەڕانن بە دوای نەوتدا.
بەپێی راپۆرتەكەی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان لە مانگی یەكدا تەنیا كۆمپانیاكانی وەك DNO، گەنەل ئێنێرجی، خورمەڵە، تی تی ئۆپكۆ، گەڵف كیستۆن، ئەفرن و دانا غاز بەرهەمیان هەبووە.
بۆرییەكەی كوردستان 471 هەزار بەرمیلی پێدا رۆیشتووە
ساڵی رابردوو وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەستی كرد بە دانانی بۆری گواستنەوەی نەوت بۆ توركیا، لە كۆتاییەكانی ساڵی رابردوو 40 هەزار و 927 بەرمیل نەوتی لە رێگەی ئەو بۆرییەوە نارد بۆ توركیا. بەڵام تەنیا لە مانگی یەكی ئەمساڵ 471 هەزار و 257 بەرمیلی لە رێگەی بۆری نەوتی كوردستان هەناردە كردووە.
وەزارەتی سامانە سروشتییەكان لە ساڵی 2012ەوە دەستی بەهەناردەكردنی نەوت لە رێگەی تەنكەرەوە كردووە. بەپێی ئاماری وەزارەت لە ساڵی 2012دا مانگانە 62.464 بەرمیل نەوت لەو رێگەیەوە هەناردە كراوە. هەروەها لە ساڵی 2013دا مانگانە 940.238 بەرمیل و لە مانگی یەكی 2014شدا 1,436,465 بەرمیل لە رێگەی تەنكەرەوە هەناردە كراوە. واتە رۆژانە زیاتر لە 46 هەزار بەرمیل نەوت لە رێگەی تەنكەرەوە هەناردە كراوە.
نەوتی كوردستان بۆرییەكانی عێراق تەڕ ناكات
كێشەكانی نێوان هەولێر و بەغدا لە مەسەلەی نەوت گەیشتنە لوتكە و حكومەتی بەغدا بڕیاری دا بودجەی هەرێمی كوردستان ببڕێت، كاتێك هەرێمی كوردستان بڕیاری فرۆشتنی نەوتەكەی خۆی دا لە رێگەی تەنكەر و بۆری كوردستان.
ئامارەكان دەریدەخەن كە پێدەچێت چیدی بۆرییەكانی عێراق بە نەوتی كوردستان تەڕ نەبن. بەپێی راپۆرتەكەی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2008دا بۆ یەكەمجار لە رێگەی كۆمپانیای سۆمۆ (somo) نەوتی خۆی هەناردە كردووە.
بەپێی راپۆرتەكەی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان لە ساڵی 2008 مانگانە 27.392 بەرمیل نەوتی لە رێگەی سۆمۆوە هەناردە كردووە، دواتر ئەو بڕە زیادی كردووە و لە ساڵی 2012 مانگانە گەیشتووەتە 2.042.268 بەرمیل، بەڵام لە ساڵی 2013 كە ساڵی چڕبوونەوەی ململانێی نێوان هەولێر و بەغدا بوو لەسەر دۆسیەی نەوت، هەناردەی نەوتی كوردستان لە رێگەی سۆمۆوە مانگانە تەنیا 717 بەرمیل نەوت بووە. لە مانگی یەكی ئەمساڵیش تەنیا 916 بەرمیل نەوت لە رێگەی سۆمۆوە هەناردە كراوە، ئەویش بەرهەمی كۆمپانیای دانا غاز بووە.
64%ی كرێكارانی كۆمپانیاكانی نەوت خۆماڵین
كۆمپانیاكانی نەوت لە هەرێمی كوردستان بە هەزاران دەرفەتی كاریان دابین كردووە، سوودمەندی یەكەمیش لەو دەرفەتانە هێزی كاری ناوخۆیە.
بەپێی ئاماری وەزارەتی سامانە سروشتییەكان، تاوەكو مانگی یەكی ئەمساڵ 4566 كرێكار لە كۆمپانیاكانی نەوت دامەزراون، لەوانەش 2872 یان كرێكاری خۆماڵین، كە دەكاتە 64%.
كێڵگەی نەوتی خورمەڵە، كە لەلایەن كۆمپانیای كار ئێنرجییەوە بەڕێوەدەبرێت، زۆرترین دەرفەتی كاری بە كارمەندی خۆماڵی داوە. لە كۆی 422 كارمەندی كێڵگەكە 418یان خۆماڵین، واتە بەرێژەی 99%. دوای ئەویش كۆمپانیای HKN دێت كە 213 كارمەندی كۆمپانیاكە 173یان خۆماڵین، واتە بەرێژەی 81%. كۆمپانیای دانا غازیش بە پلەی سێیەم دێت، كە لە كۆی 514 كارمەندی كۆمپانیاكە 399یان خۆماڵین، واتە بەرێژەی 78%.
بەڵام كۆمپانیای گازپڕۆم كەمترین دەرفەتی كاری بە كارمەندی ناوخۆیی داوە، لە كۆی 57 كارمەندی كۆمپانیاكە تەنیا 9 كارمەندیان ناوخۆیین، واتە بەرێژەی 16%. دوای ئەویش كۆمپانیای ئەفرن دێن، كە لە كۆی 56 كارمەندی كۆمپانیاكە 13یان خۆماڵین، واتە بەرێژەی 23%.
گرێبەستەكانی بەرهەمهێنانی هاوبەش
وەزارەتی سامانە سروشتییەكان لە ماوەی رابردوودا رووبەرووی زۆرترین گلەیی بووەتەوە لەسەر ئەو گرێبەستانەی لەگەڵ كۆمپانیاكانی بەرهەمهێنانی نەوت كردوونی، كە لە جۆری "گرێبەستەكانی بەرهەمهێنانی هاوبەش"ە (Production Sharing Contracts)، ئەمەش بە پێچەوانەی گرێبەستەكانی حكومەتی عێراقە، كە لە جۆری گرێبەستی خزمەتگوزارییە.
وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە راپۆرتی مانگەی خۆیدا (كانوونی دووەمی 2014) گرێبەستەكانی بەرهەمهێنانی هاوبەشی روونكردووەتەوە و دەڵێت "لە پیشەسازی نەوت و غازدا، گرێبەستەكانی بەرهەمهێنانی هاوبەش، جۆرێكی باوی گرێبەستن لە نێوان حكومەت و كۆمپانیاكانی گەڕان و بەرهەمهێناندا ئیمزا دەكرێن، بۆ دیاری كردنی ئەوەی چەند لە بەرهەم دەچێت بۆ هەر لایەك".
گرێبەستەكانی بەرهەمهێنانی هاوبەش بۆ یەكەمجار لە ساڵی 1950 لە بۆلیڤیا كاری پێكراوە، بەڵام تا راددەیەك جۆرێكی باو نەبوون تاوەكو ئەمدواییانە، ئێستا ئەمجۆرە گرێبەستە زاڵە بەسەر رێككەوتنەكانی نەوت و غاز، بە تایبەتی لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا.
وەك لە روونكردنەوەكەی وەزارەتی سامانە سروشتییەكاندا هاتووە "بەپێی رێوشوێنی گرێبەستەكانی بەرهەمهێنانی هاوبەش، كۆمپانیای گەڕان و بەرهەمهێنان ریسكێكی دارایی لە ئەستۆ دەگرێت، تا ئەو كاتەی دۆزینەوەی (نەوت و غاز) بەدیدەهێنێت. ئەگەر دۆزینەوە بەدی نەیەت، هیچ تێچوونێك نادرێتەوە بە كۆمپانیای گەڕان و بەرهەمهێنان، بەڵام ئەگەر كۆمپانیاكە نەوتی دۆزییەوە و دەستی كرد بە بەرهەمهێنان، كۆمپانیاكە رێی پێدەدرێت پارەی نەوتی بەرهەمهاتوو بەكاربهێنێت بۆ دانەوەی تێچوون و خەرجی چالاكییەكانی. بەمەش دەڵێن: "نەوتی دانەوەی تێچوون". ئەو پارەیەی دەمێنێتەوە پێیدەڵێن (نەوتی قازانجكردن" و دابەش دەكرێت لە نێوان حكومەت و كۆمپانیاكەدا، كە لەباری نموونەییدا رێژەی 80%ی بۆ حكومەتە و رێژەی 20% بۆ كۆمپانیاكەیە، بەڵام لە هەرێمی كوردستان لە باری نموونەییدا نزیكەی رێژەی 90%ی بۆ حكومەتە.
وەزارەتی سامانە سروشتییەكان تاوەكو ئێستا 50 گرێبەستی بەرهەمهێنانی هاوبەشی لەگەڵ كۆمپانیاكانی نەوت واژۆ كردووە. یەكەم گرێبەستی لەو جۆرەشی لە رۆژی 22/12/2006 لەگەڵ كۆمپانیای شیفرۆن بووە لە بلۆكی رۆڤی. دوایین گرێبەستیشی هەر لە گەڵ هەمان كۆمپانیا بووە لە 11/6/2013 لە بلۆكی قەرەداخ.
وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان، چوارەم راپۆرتی مانگانەی خۆی بڵاوكردەوە، كە بریتییە لە چالاكییەكانی ئەو وەزارەتە لە مانگی كانوونی دووەمی 2014. بەپێی راپۆرتەكە كێڵگە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستان لە سەرەتای ئەمساڵەوە رۆژانە 236 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەمیان هەبووە.
راپۆرتەكە پێنج بەش لەخۆ دەگرێت، ئەوانیش: بەرهەمی نەوتی خاو و پاڵاوتن، تێكراكانی مانگانە بەرهەمهێنان و پاڵاوتن، گەشەی هێزی كاری ناوخۆ، گرێبەستەكانی بەرهەمهێنانی هاوبەش، ژمارە و چالاكی سەكۆی بیرهەڵكەندن، چالاكی هەڵكەندنی بیرە نەوت.
بلۆكی خورمەڵە زۆرترین بەرهەمی هەبووە
لە بەشی یەكەمی راپۆرتەكەی وەزارەتی سامانە سروشتییەكاندا، بڕی بەرهەمی نەوتی خاو، بڕی هەناردەكراو و پاڵێوراو خراوەتە روو. بەپێی خشتەی بەرهەم، كێڵگەی نەوتی خورمەڵە، كە لەلایەن كۆمپانیای كارەوە سەرپەرشتی دەكرێت، لە سەرەتای ئەمساڵ زۆرترین بڕی غاز و نەوتی بەرهەمهێناوە، كە 2,609,073 بەرمیل بووە. دوای ئەویش تی تی ئۆپكۆ بە 2,601,783 بەرمیل دێت، پاشانیش DNOی نەرویجی دێت، كە 1,175,237 بەرمیل نەوتی بەرهەم هێناوە.
بۆرییەكەی كوردستان نەوتی دوو كۆمپانیای پێدا تێپەڕیوە
بەپێی راپۆرتەكە لە مانگی یەكی ئەمساڵدا، تەنیا دوو كۆمپانیا نەوتیان لە رێگەی بۆری نەوتی هەرێمی كوردستان هەناردە كردووە، ئەوانیش كۆمپانیای DNOی نەرویجی 396,210 بەرمیل و، كۆمپانیای تی تی ئۆپكۆ 75,047 بەرمیل نەوتی لە رێگەی ئەو بۆرییەوە هەناردە كردووە.
بەڵام زۆر لە كۆمپانیاكانی دیكە لە رێگەی تانكەرەوە نەوتیان هەناردە كردووە لەوانەش گەلف كیستۆن 260,798 بەرمیل، دانا غاز 438,222 بەرمیل، تی تی ئۆپكۆ 737,445 بەرمیل.
جگە لەوەش زۆر لە كۆمپانیاكان هەر لە ناوخۆی هەرێمی كوردستان بەشێك لە بەرهەمەكانیان فرۆشتووەتەوە لەوانەش: دی ئێن ئۆ 665,567 بەرمیل. گەنەل ئێنێرجی 8,971 بەرمیل. گەلف كیستۆن 7,618 بەرمیل. ئەفرن 29,728 بەرمیل. تی تی ئۆپكۆ 745,564 بەرمیل و خورمەڵە 751,202 بەرمیل.
تاكە كۆمپانیایەك كە بەرهەمەكەی لە رێگەی كۆمپانیای سۆمۆە هەناردە كردبێت كۆمپانیای دانا غاز بووە، كە بڕی 961 بەرمیل بووە.
بەشێك لەو نەوتەی بەرهەمهاتووە نێردراوە بۆ پاڵاوگەكان، لەوانەش دی ئێن ئۆ 165,624 بەرمیلی ناردووە، خورمەڵە 1,852,082 بەرمیل و تی تی ئۆپكۆ 1,043,594 بەرمیلی ناردووە.
بەرهەمی مانگێك 7 ملیۆن و 300 هەزار بەرمیل بووە
دروشمی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان "بەرەو یەك ملیۆن بەرمیلە". بەپێی قسەی بەرپرسانی وەزیری سامانە سروشتییەكان، ئێستا هەرێمی كوردستان رۆژانە 250 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەم دەهێنێت و مانگی دادێ ئەو ژمارەیە دەگەیەنێتە 400 هەزار بەرمیل. ساڵی داهاتووش 1 ملیۆن بەرمیل لە رۆژێكدا. بەپێی پلانی وەزارەت ئەو ژمارەیە لە ساڵی 2018 دەگاتە 2 ملیۆن بەرمیل لە رۆژێكدا.
حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2003ەوە دەستی بە بەرهەمهێنانی نەوت كردووە، كە ئەوكات لە مانگێكدا تەنیا 32 هەزار و 995 بەرمیل نەوتی بەرهەم هێناوە. بەڵام بەپێی دوایین ئامار بەرهەمی نەوتی كوردستان لە مانگی یەكی 2014 گەیشتووەتە 7 ملیۆن و 316 هەزار و 850 بەرمیل لە مانگێكدا. ئەم بڕەش دەكاتە 236,028 بەرمیل لە رۆژێكدا.
وەزارەتی سامانە سروشتییەكان تاوەكو ئێستا 50 گرێبەستی لەگەڵ كۆمپانیا (ناوخۆ و بیانی)یەكان واژۆ كردووە، بەڵام تاوەكو مانگی یەكی ئەمساڵ تەنیا 26 كۆمپانیا گەیشتوونەتە قۆناخی دۆزینەوەی نەوت و بەرهەمهێنان، ئەوانی دیكەش خەریكی گەڕانن بە دوای نەوتدا.
بەپێی راپۆرتەكەی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان لە مانگی یەكدا تەنیا كۆمپانیاكانی وەك DNO، گەنەل ئێنێرجی، خورمەڵە، تی تی ئۆپكۆ، گەڵف كیستۆن، ئەفرن و دانا غاز بەرهەمیان هەبووە.
بۆرییەكەی كوردستان 471 هەزار بەرمیلی پێدا رۆیشتووە
ساڵی رابردوو وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەستی كرد بە دانانی بۆری گواستنەوەی نەوت بۆ توركیا، لە كۆتاییەكانی ساڵی رابردوو 40 هەزار و 927 بەرمیل نەوتی لە رێگەی ئەو بۆرییەوە نارد بۆ توركیا. بەڵام تەنیا لە مانگی یەكی ئەمساڵ 471 هەزار و 257 بەرمیلی لە رێگەی بۆری نەوتی كوردستان هەناردە كردووە.
وەزارەتی سامانە سروشتییەكان لە ساڵی 2012ەوە دەستی بەهەناردەكردنی نەوت لە رێگەی تەنكەرەوە كردووە. بەپێی ئاماری وەزارەت لە ساڵی 2012دا مانگانە 62.464 بەرمیل نەوت لەو رێگەیەوە هەناردە كراوە. هەروەها لە ساڵی 2013دا مانگانە 940.238 بەرمیل و لە مانگی یەكی 2014شدا 1,436,465 بەرمیل لە رێگەی تەنكەرەوە هەناردە كراوە. واتە رۆژانە زیاتر لە 46 هەزار بەرمیل نەوت لە رێگەی تەنكەرەوە هەناردە كراوە.
نەوتی كوردستان بۆرییەكانی عێراق تەڕ ناكات
كێشەكانی نێوان هەولێر و بەغدا لە مەسەلەی نەوت گەیشتنە لوتكە و حكومەتی بەغدا بڕیاری دا بودجەی هەرێمی كوردستان ببڕێت، كاتێك هەرێمی كوردستان بڕیاری فرۆشتنی نەوتەكەی خۆی دا لە رێگەی تەنكەر و بۆری كوردستان.
ئامارەكان دەریدەخەن كە پێدەچێت چیدی بۆرییەكانی عێراق بە نەوتی كوردستان تەڕ نەبن. بەپێی راپۆرتەكەی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2008دا بۆ یەكەمجار لە رێگەی كۆمپانیای سۆمۆ (somo) نەوتی خۆی هەناردە كردووە.
بەپێی راپۆرتەكەی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان لە ساڵی 2008 مانگانە 27.392 بەرمیل نەوتی لە رێگەی سۆمۆوە هەناردە كردووە، دواتر ئەو بڕە زیادی كردووە و لە ساڵی 2012 مانگانە گەیشتووەتە 2.042.268 بەرمیل، بەڵام لە ساڵی 2013 كە ساڵی چڕبوونەوەی ململانێی نێوان هەولێر و بەغدا بوو لەسەر دۆسیەی نەوت، هەناردەی نەوتی كوردستان لە رێگەی سۆمۆوە مانگانە تەنیا 717 بەرمیل نەوت بووە. لە مانگی یەكی ئەمساڵیش تەنیا 916 بەرمیل نەوت لە رێگەی سۆمۆوە هەناردە كراوە، ئەویش بەرهەمی كۆمپانیای دانا غاز بووە.
64%ی كرێكارانی كۆمپانیاكانی نەوت خۆماڵین
كۆمپانیاكانی نەوت لە هەرێمی كوردستان بە هەزاران دەرفەتی كاریان دابین كردووە، سوودمەندی یەكەمیش لەو دەرفەتانە هێزی كاری ناوخۆیە.
بەپێی ئاماری وەزارەتی سامانە سروشتییەكان، تاوەكو مانگی یەكی ئەمساڵ 4566 كرێكار لە كۆمپانیاكانی نەوت دامەزراون، لەوانەش 2872 یان كرێكاری خۆماڵین، كە دەكاتە 64%.
كێڵگەی نەوتی خورمەڵە، كە لەلایەن كۆمپانیای كار ئێنرجییەوە بەڕێوەدەبرێت، زۆرترین دەرفەتی كاری بە كارمەندی خۆماڵی داوە. لە كۆی 422 كارمەندی كێڵگەكە 418یان خۆماڵین، واتە بەرێژەی 99%. دوای ئەویش كۆمپانیای HKN دێت كە 213 كارمەندی كۆمپانیاكە 173یان خۆماڵین، واتە بەرێژەی 81%. كۆمپانیای دانا غازیش بە پلەی سێیەم دێت، كە لە كۆی 514 كارمەندی كۆمپانیاكە 399یان خۆماڵین، واتە بەرێژەی 78%.
بەڵام كۆمپانیای گازپڕۆم كەمترین دەرفەتی كاری بە كارمەندی ناوخۆیی داوە، لە كۆی 57 كارمەندی كۆمپانیاكە تەنیا 9 كارمەندیان ناوخۆیین، واتە بەرێژەی 16%. دوای ئەویش كۆمپانیای ئەفرن دێن، كە لە كۆی 56 كارمەندی كۆمپانیاكە 13یان خۆماڵین، واتە بەرێژەی 23%.
گرێبەستەكانی بەرهەمهێنانی هاوبەش
وەزارەتی سامانە سروشتییەكان لە ماوەی رابردوودا رووبەرووی زۆرترین گلەیی بووەتەوە لەسەر ئەو گرێبەستانەی لەگەڵ كۆمپانیاكانی بەرهەمهێنانی نەوت كردوونی، كە لە جۆری "گرێبەستەكانی بەرهەمهێنانی هاوبەش"ە (Production Sharing Contracts)، ئەمەش بە پێچەوانەی گرێبەستەكانی حكومەتی عێراقە، كە لە جۆری گرێبەستی خزمەتگوزارییە.
وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە راپۆرتی مانگەی خۆیدا (كانوونی دووەمی 2014) گرێبەستەكانی بەرهەمهێنانی هاوبەشی روونكردووەتەوە و دەڵێت "لە پیشەسازی نەوت و غازدا، گرێبەستەكانی بەرهەمهێنانی هاوبەش، جۆرێكی باوی گرێبەستن لە نێوان حكومەت و كۆمپانیاكانی گەڕان و بەرهەمهێناندا ئیمزا دەكرێن، بۆ دیاری كردنی ئەوەی چەند لە بەرهەم دەچێت بۆ هەر لایەك".
گرێبەستەكانی بەرهەمهێنانی هاوبەش بۆ یەكەمجار لە ساڵی 1950 لە بۆلیڤیا كاری پێكراوە، بەڵام تا راددەیەك جۆرێكی باو نەبوون تاوەكو ئەمدواییانە، ئێستا ئەمجۆرە گرێبەستە زاڵە بەسەر رێككەوتنەكانی نەوت و غاز، بە تایبەتی لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا.
وەك لە روونكردنەوەكەی وەزارەتی سامانە سروشتییەكاندا هاتووە "بەپێی رێوشوێنی گرێبەستەكانی بەرهەمهێنانی هاوبەش، كۆمپانیای گەڕان و بەرهەمهێنان ریسكێكی دارایی لە ئەستۆ دەگرێت، تا ئەو كاتەی دۆزینەوەی (نەوت و غاز) بەدیدەهێنێت. ئەگەر دۆزینەوە بەدی نەیەت، هیچ تێچوونێك نادرێتەوە بە كۆمپانیای گەڕان و بەرهەمهێنان، بەڵام ئەگەر كۆمپانیاكە نەوتی دۆزییەوە و دەستی كرد بە بەرهەمهێنان، كۆمپانیاكە رێی پێدەدرێت پارەی نەوتی بەرهەمهاتوو بەكاربهێنێت بۆ دانەوەی تێچوون و خەرجی چالاكییەكانی. بەمەش دەڵێن: "نەوتی دانەوەی تێچوون". ئەو پارەیەی دەمێنێتەوە پێیدەڵێن (نەوتی قازانجكردن" و دابەش دەكرێت لە نێوان حكومەت و كۆمپانیاكەدا، كە لەباری نموونەییدا رێژەی 80%ی بۆ حكومەتە و رێژەی 20% بۆ كۆمپانیاكەیە، بەڵام لە هەرێمی كوردستان لە باری نموونەییدا نزیكەی رێژەی 90%ی بۆ حكومەتە.
وەزارەتی سامانە سروشتییەكان تاوەكو ئێستا 50 گرێبەستی بەرهەمهێنانی هاوبەشی لەگەڵ كۆمپانیاكانی نەوت واژۆ كردووە. یەكەم گرێبەستی لەو جۆرەشی لە رۆژی 22/12/2006 لەگەڵ كۆمپانیای شیفرۆن بووە لە بلۆكی رۆڤی. دوایین گرێبەستیشی هەر لە گەڵ هەمان كۆمپانیا بووە لە 11/6/2013 لە بلۆكی قەرەداخ.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ