حوسێن عەلیزادە بۆ رووداو: پێمخۆشە نەینەوا لە کوردستان پێشکەش بکەم

رووداو: جیا لە میوزیکی فیلم هیچ هاوکارییەکت لەگەڵ هونەرمەندانی کورد بووە، وەک ئەلبوومی میوزیک یان کۆنسێرت لەگەڵ گۆرانیبێژانی کورد؟

حوسێن عەلیزادە: پێش میوزیکی فیلمەکان، پێشتر کارم لەگەڵ بەڕێز شەهرام نازری کردووە، هەروەها دۆستایەتی نزیکم لەگەڵ کامکارەکان هەبووە، ئەگەرچی بەشێوەی تایبەتی کارێکمان پێکەوە نەکردووە، بەڵام ژیانێکمان هەبوو لە (چاوۆش)* کە بەشێکی زۆر لە ئەندامانی ئەو گرووپە کورد بوون. زۆرکات هەبوو لە پارچە میوزیکەکانی خۆمدا لە میلۆدی کوردی کەڵکم وەرگرتووە بۆ نموونە 34 ساڵ پێش ئێستا لە ئەلبوومی تۆرکەمەن لە بەشێکیدا لە گۆرانی ئەسمەر ئەسمەری کوردی کەڵکم وەرگرتووە. لە میوزیکی فیلەمەکاندا هەبووە و زۆرتریش پێمخۆش بووە کەڵک لە دەنگی ژن وەرگرم، هەروەها 18 ساڵ پێش ئێستا لە زنجیرە کۆنسێرتێکمدا لە دەرەوەی وڵات و لە فرانکفۆرتی ئەڵمانیا سێ فەرهەنگی مازەندەران و کوردستان و قەشقاییم پێکەوە گرێدا. بەو کارانەی کردوومە هەڵمداوە وەک میوزیکدانەرێکی ئێرانی بناسرێم نەک فارس. من لێرە دان بەوەدا دەنێم میوزیکی کوردی دەرگایەکی بۆ من کردەوە کە فەرهەنگەکانی دیکەش بناسم.

رووداو: ئێوە یەکێکن لە بەناوبانگترین میوزیسیانەکانی ئێران و لە رۆژهەڵاتی کوردستان ناسراون، بەڵام لە باشووری کوردستان بە پارچە میوزیکی نەینەوا دەناسرێن، چۆن بوو ئەو پارچە میوزیکەتان دروستکرد و ئایا دەزانن کە لێرە ئەو میوزیکە زۆر جێگەی خۆی لەنێو خەڵکدا کردووەتەوە بەهۆی ئەو مەینەتیانەی بەسەر خەڵک لەم بەشەی کوردستان هاتووە؟

حوسێن عەلیزادە: من نەینەوام 35 ساڵ پێش ئێستا نووسیوە. دوای نەینەواش بەرهەمی زۆرم هەبووە، بەڵام هەر لەو ساڵانەی سەرەتایی کە نەینەوا پەخشکرا، هەم لە ئەوروپا و هەمیش لەو وڵاتانەی کە نزیکایەتی فەرهەنگیمان پێکەوە هەیە، لە تورکیا و ئازەربایجان و کوردستانیش هۆگرێکی باشی هەبوو. من خەریکبوو بیرم بچێتەوە کە نەینەوام دروستکردووە، بەڵام لەو ماوەیەی لە هەولێرم دووبارە هەموو شتێک بۆم زیندوو بووەتەوە، دەکەومە بیری ئەو رۆژانەی کە نەینەوام دەنووسی. لەو رۆژانەدا هیچ رێگاچارەیەکی دیکەم نەبوو ئەوەندە پرسەکانی ئەو سەردەمەی نەینەوام تێدا نووسی بارقورسییان لەسەرم دروستکردبوو، یان دەبوو بچوومایەتە شوێنێک و هاوارم بکردایە، یانیش بەیەکجاری لەم جیهانە بڕۆشتمایە ئەوەندە رۆژانێکی سەخت و دژوار بوون. لەلایەکەوە شەڕی ئێران و عێراق بوو، هەروەها لەبەر پرسە سیاسییەکانی ئەو کاتە زۆربەی دۆستان و نزیکان و خوێندکارەکانم رۆیشتبوون، ئەو رۆژانە زۆربەی ئەو هونەرمەندانەی کە پەرێشان و نیگەران دەبوون و دڵیان پڕ دەبوو، دەبوو بەشێوەیەک خۆیان خاڵی بکەنەوە، لەو

کاتەدا پەیوەندییەکی زۆر نزیکم لەگەڵ هۆشەنگ ئیبتیهاج (سایە)، شاعیری بەناوبانگی ئێرانی هەبوو، کاتێک دادەنیشتین و دەردەدڵمان دەکرد، دەیگوت منیش خەریکی پارچە غەزەلێکم، ئەوەندە ئەو بەرهەمەی بەهێزە (غەزەلەکەی سایە) بیخەیتە سەر بەرد دەیکاتە ئاو. لەو رۆژانەدا زۆربەی کاتەکانم لە تەنیاییدا بەسەر دەبرد تاوەکو فۆکەس بکەمە سەر ئەو شتەی کە دەمەوێت بیخولقێنم. هەمیشە دەیڵێم کە نەینەوا وەک نووسراوی رۆژانەم بوو بۆ ماوەی چەند مانگێک، زۆربەی کاتەکان لە شەقام و کۆڵانەکان کە دەڕۆیشتم ئەو بەرهەمەم دەهێنایە پێش چاوی خۆم، ئێستا کە بیری لێدەکەمەوە زۆر بەبێ ئاستەنگ و رەوان تێپەڕی، ئەوە نەبوو کە من خەمی ئەوەم بێت و چاوەڕێی ئەوەبم چۆن تەواوی بکەم و چۆن درێژەی پێبدەم، چوون لەو کاتەدا پێویستیم پێبوو بەشێوەیەک ئەو ئازارانە بگەیێنم، نەینەوا زۆر بەباشی بەرهەمهات، کاتێک کە پەخشکرا یان کاتێک بۆ یەکەمجار تۆمار کرا و خۆم لە ستۆدیۆ گوێم لێبوو، دووەمین کەسێک کە گوێى لێگرت سایە بوو. ئیدی لەبیرم چووەوە چۆن و لە چ دۆخێکدا ئەوەم نووسیوە، بیرم لەوە دەکردەوە کە شتێکم خولقاندووە ئەگەر رۆژێک ستەمێک لە من و کەسانی وەک من کراوە، شتێک ماوەتەوە کە هەرکاتێک دەنگی ئەو پارچە میوزیکە بەرزبێتەوە، خەڵک ئەو رۆژانەیان بیر ناچێتەوە، من نامەوێت تاڵییەکانی خەڵک بدەمەوە بە ناوچاوانیاندا، بەڵکو دەمویست نەوازشێکم هەبێت بەو رۆژگارە تاڵانەی کە تێپەڕین.

رووداو: بۆ ئێمەی کورد رێکەوتێکی جێی سەرنج ئەوەیە کە ژەنیاری ئامێری نەی لە نەینەوا هونەرمەندێکی کوردە، ئەمە چۆن بوو، چۆن جەمشید عەندەلیبی هەڵبژێردرا بۆ ئەوەی ببێتە ژەنیاری نەی لە نەینەوا؟

حوسێن عەلیزادە: ئەوکاتەی کە لە (چاوۆش) بووین، ئەندامانی گرووپەکە زۆربەیان یان قوتابی من بوون یان محەممەد رەزا لوتفی. کاتێک پەیمانگای هونەریان داخست، ئەوان دەهاتن بۆ لای ئێمە و لەوێ درێژەیان بە فێربوونی هونەر و میوزیک دەدا. بۆ نەینەوا دەبووایە لەنێوان دوو ژەنیاری نەی، جەمشید عەندەلیبی و بێهروز ئەفشارنیا یەکێکیان هەڵبژێرم، جەمشید عەندەلیبی توانایەکی زۆر باشی هەبوو بۆ فێربوون، هەروەها خۆشەویستییەکی زۆری بۆ کارەکە نیشاندا و دەیتوانی ئەوکارە ببێتە هۆی پێگەیاندنی زیاتری، هەروەها ئەوم لێ نزیک بوو، لەبەردەستمدا بوو، هەر نۆتێکم کە بۆی زیاد دەکرد هەر ئەوکات لەگەڵ عەندەلیبی کارم دەکرد، نۆت بە نۆت کە پارچە میوزیکەکەمان دەنووسی ئەویش کاری لەگەڵ دەکرد، هەر ئەوەش هۆکار بوو بۆ ئەوەی کە بە چەند رۆژێکی کەم تۆمار کرا. دواتر کە نەینەوا لە ئێران و جیهانیش وەک کۆنسێرت پێشکەش کرا، کەسانێکی دیکەش وەک ژەنیاری نەی تامەزرۆ بوون کە ئەوانیش ئەو میوزیکە دووبارە بکەنەوە وەک پاشا هەنجنی کە بەڕاستی ئێستا ئیدی زۆر بەباشی دەیژەنێت و بە تەواوی لەبەریەتی و بەبێ نۆت لەسەر ستەیج دەتوانێ بیژەنێت. یان دوو مانگ پێش ئێستا سیامەک جەهانگیریش ئەو پارچە میوزیکەی ژەنی، ئەگەر کەسێک گوێی لەو پارچە میوزیکە بێت نازانێ ژەنیارەکەی خەڵکی کوێیە، بۆیە کوردبوونی ژەنیارەکەی کاریگەری لەسەر پارچە میوزیکەکە نەبوو، چونکە میلۆدییەکەی کوردی نییە و لە مەقامی نەوا کەڵکم وەرگرتووە بۆ ئەو پارچە میوزیکە. لەدوای تۆمارکردنی نەینەواش ئیدی جەمشید عەندەلیبی هیچ هاوکارییەکی لەگەڵ ئەو پارچە میوزیکە نەبوو (پێشکەشکردنی نەینەوا وەک کۆنسێرت)، چونکە دۆخی بەشێوەیەک نەبوو کە بتوانێ هاوکاری بکات، تاوەکو ئێستاش نزیکەی پێنج بۆ شەش ژەنیاری باشی نەی توانیویانە ئەو پارچە میوزیکە دووبارە بکەنەوە و سەرکەوتووش بوون.

رووداو: هیچ بەرنامەیەکتان هەیە بۆ ئەوەی کۆنسێرتێک لە باشووری کوردستان پیشکەش بکەن و نەینەوا لێرەش بچێتە سەر ستەیج بۆ هۆگرانی ئەو پارچە میوزیکە؟

حوسێن عەلیزادە: بە دڵنیاییەوە، من لەگەڵ بەڕێز حوسێن زەهاوی کە قسەمان دەکرد چاوەڕوان بووم ئەو پێشنیازی کارێکی وا بکات، بەڵام ئێستا ئەوە من پێشنیازی پێدەکەم (بە پێکەنینەوە)، پێموایە پێشکەشکردنی نەینەوا لێرە هەستێکی زۆر جوانی دەبێت، دەتوانین بەشێوەیەکی تایبەت بیر لەو کۆنسێرتە بکەینەوە، نەینەوا لێرە ببەینە سەر ستەیج یان بە ئۆرکێسترایەک لێرە لە کوردستان، یان لە ئێرانەوە ئۆرکێسترایەک بهێنین، لەبەر ئەوەی ئەو مەودایەی نێوانمان هەم لەلایەنی هەست و سۆز و دڵەوە و هەمیش لە مەودای نێوان ئێران و کوردستان ئەوەندە نزیکە کە بە ئاسانی دەکرێت. هەمیشە من خەم لەوە دەخۆم کە ئەو گەلانەی کە مەودای نێوانیان ئەوەندە نزیکە بۆ دڵیان ئەوەندە لێکدوورە، من پێموایە خەڵک دڵیان لەیەک دوور نییە، ئەوە سنوورە سیاسییەکانە ئەو دوورخستنەوەیەی دروستکردووە، هۆکارێکی دیکەش ئەو رۆژئاوایی بوونەوەیە کە ئەوەندە چاومان لە رۆژئاوایە ئەوەندە چاومان لە دراوسێکانی خۆمان نییە. بەبڕوای من دەبێ لەسەر ئەو پرسە کار بکرێت. من ئارەزوومە کە لە کوردستان کۆنسێرتێکی تایبەت بەڕێوەببەم، کە بە دڵنیاییەوە کاری لەسەر دەکەین.

رووداو: ئەوە بەو مانایەیە کە نەینەوا لە کوردستان پێشکەش دەکەیت؟

حوسێن عەلیزادە: 100% ئێستا نۆتی نەینەوا چاپ کراوە، لەهەر شوێنێکی جیهان بیانەوێت نەینەوا دووبارە بکەنەوە ئێمە دەینێرین و دووبارە ئەو پارچە میوزیکە دەژەننەوە. ئۆرکێسترایەکی باش دەتوانن ئەو پارچە میوزیکە بژەننەوە، بۆ ئەوەی هەستێکی باشی هەبێت ئەگەری هەیە رێبەری ئۆرکێسترایەک لە ئێرانەوە بهێنین و من خۆم سەرپەرشتی بکەم. نەینەوا ئەگەرچی لە رواڵەتدا سادەیە، بەڵام هەر ئۆرکێسترایەک ئەو پاڕچە میوزیکەیان پێشکەشکردبێت و دووبارەیان کردبێتەوە گوتوویانە کە ئەمە یەکێکە لە سەختترین و ئاڵۆزترین پارچە میوزیکێک کە کاریان تێدا کردبێت بۆ ئەوەی کە ژەنینی نەینەوا دەبێت لەسەر هەستیش بێت نەک تەنیا نۆتەکان، نەینەوا دیالۆگی نێوان ئامێرەکانی میوزیکە کە دەبێت ژەنیارەکان هەست بەوە بکەن، تەنیا ئەگەر هەرکەس بیەوێت نۆتەکەی خۆی بژەنێت بەجوانی دەرناچێت، بۆیە بەدڵنیاییەوە دەبێت خۆم لەسەر کارەکە بم بۆ ئەوەی ئەو پارچە میوزیکە بەباشی پێشکەش بکرێت.

* چاوۆش، ئەنجوومەنێکی میوزیک بوو کە لەساڵی 1971 بە هەوڵی محەممەد رەزا لوتفی، ژەنیاری بەناوبانگی تار لە ئێران و بە پشتیوانی هوشەنگ ئیبتیهاج (سایە) شاعیرێکی بەناوبانگی ئێرانی، دروستکرا کە لە باشترین ژەنیارەکانی ئێران پێکهاتبوون. محەممەد رەزا شەجەریان و شەهرام نازری دوو لەو گۆرانیبێژە بەناوبانگانەی ئێران بوون کە لەگەڵ چاوۆش لەو سەردەمەدا کاریان دەکرد. چاوۆش 12 ئەلبۆمی میوزیکی بەرهەمهێنا و دەیان کۆنسێرتی لە شارەکانی ئێران پێشکەشکرد کە کاریگەرییەکی گەورەی لەسەر میوزیکی کلاسیک و سوننەتی ئێران هەبوو.