راوێژکاری سەرۆککۆماری ئێران: داوا لە هەرێمی کوردستان دەکەین بازاڕی ئازادی هاوبەش بکەینەوە

26-08-2023
ئەرکان عەلی
ئەرکان عەلی
A+ A-

رووداو دیجیتاڵ 

راوێژکاری سەرۆککۆماری ئێران دەڵێت، ئێران 48 ناوچەی ئازاد و تایبەتیی ئابووری هەیە کە 1٪ـی خاکی ئێرانیان لەخۆگرتووە و ناوچەکان لێخۆشبوونی باج و گومرگیان بۆ کراوە. لەبارەی دەستبەکاربوونی سێ ناوچەی ئازاد لە سنووری باشوور و رۆژهەڵاتی کوردستانیش، ئەو راوێژکارەی سەرۆککۆماری ئێران گوتی، بەم نزیکانە بەڕێوەبەر و دەستەی بەڕێوەبەرایەتییان بۆ دەستنیشان دەکرێت و دەستبەکار دەبن. 
 
حوجەتوڵڵا عەبدولمەلیکی، راوێژکاری سەرۆککۆمار و سەرۆکی ئەنجوومەنی باڵای ناوچەی ئازادی بازرگانی - پیشەسازی و ئابووریی ئێران لە هەڤپەیڤینێکدا لەگەڵ تۆڕی میدیایی رووداو رایگەیاند: چوار ناوچەی ئازادی پەسندکراومان لە سنووری ئێران و عێراق هەیە کە یەکیان لە نزیک بەسرەی باشووری عێراقە و سێ ناوچە ئازادەکەی دیکە، کە ساڵی رابردوو رەزامەندییان بۆ دەرچووە، واتا میهران، قەسری شیرین و بانە - مەریوان، پەیوەندییان بە هەرێمی کوردستانی عێراقەوە هەیە. 
 
دەقی هەڤپەیڤینی رووداو لەگەڵ حوجەتوڵڵا عەبدولمەلیکی، راوێژکاری سەرۆککۆماری ئێران 
 
رووداو: بەڕێز عەبدولمەلیکی بەخێربێن. 
 
حوجەتوڵڵا عەبدولمەلیکی: بەناوی خوای بەخشندە و میهرەبان. سڵاوم هەیە بۆ ئێوە و هاوکارانت و سەرجەم بینەرانی ئازیزی هەرێمی کوردستانی عێراق و هەر کەسێک کە ئەو بەرنامەیە دەبینێت. سوپاسی ئەو میواندارییەی هەرێمی کوردستان دەکەم، هەم بەرپرسانی هەرێم و هەم خەڵکی شەریفی هەرێمی کوردستانی عێراق.
 
رووداو: لە ئێران چەند ناوچەی ئازاد هەیە و چەندیان لە رۆژهەڵاتی کوردستانن و چەند ناوچەی تایبەتی دیکە هەن، چەندە هەلی کار و داهاتیان هەیە بۆ ئێران؟ وابزانم ئەو ناوچە ئازادانە 1%ی خاکی ئێرانیان لەخۆگرتووە و کۆمەڵێک تایبەتمەندیی جیاوازیان هەیە، ئێوە لە پلەیەکی گرنگی ئابوورین و بەوە ناسراون کە یەک لە داڕێژەرانی ئابووریی ئێرانن، ئەگەر وردەکاریی کۆی ناوچە ئازادەکانی ئێرانمان بۆ باس بکەیت، هەم وەکو زەوی، ژمارەی دانیشتووان و ژمارەی هەلی کار و کۆی هەناردە و داهاتەکانیان؟
 
حوجەتوڵڵا عەبدولمەلیکی: ئێمە لە ئێران 15 ناوچەی ئازادی ئابووری و 33 ناوچەی تایبەتی ئابووریمان هەیە. بەسەریەکەوە 48 ناوچەی ئازاد و تایبەتی ئابوورین. ناوچە ئازادەکان ئەو ناوچانەن کە لێخۆشبوونی باج و داشکاندنی گومرگی دەیانگرێتەوە، ناوچە تایبەتە ئابوورییەکانیش هەر هەمان شتن، بەڵام هەندێک تایبەتمەندییان کەمترە، بۆ نموونە لێخۆشبوونی باج لە ناوچە ئازادەکانی ئێران بۆ 20 ساڵە، بەڵام لێخۆشبوونی باج لە ناوچە تایبەتەکان لەنێوان حەوت بۆ 13 ساڵە، بەڵام ئەوانە لە ناوەڕۆکدا یەک جۆرن و لە دنیادا بە هەموو ئەوانە دەڵێن ناوچەی ئازاد. ئێمە لە ئێران 48 ناوچەی ئازاد و ناوچەی تایبەتی ئابووریمان هەیە کە لەڕووی پانتاییەوە نزیکەی 1%ی کۆی خاکی ئێرانیان پێکهێناوە، بەڵام کاریگەریی یەکجار زۆریان لەسەر ئابووریی ئێران هەیە. بۆ نموونە، ئەو ناوچانە زیاتر لە 18 ملیار دۆلار هەناردەیان لە یەک ساڵدا هەیە، هەناردەی نانەوتی، ئەوەش واتای ئەوەیە کە نزیکەی یەک لەسەر سێی کۆی هەناردەی نانەوتیی ئێران پێکدەهێنن. یان ئەوەی کە زیاتر لە 80%ی ترانزێتی دەریایی ئێران لە رێگەی ئەو ناوچە ئازاد و تایبەتانە دەکرێن، نزیکەی 700 هەزار کەس لەو ناوچە ئازاد و تایبەتانە کار دەکەن، لە کاتێکدا رێژەی دانیشتووانی ئەو ناوچانە نزیکەی یەک ملیۆن و 200 هەزار کەسە. واتا ئەو ناوچانە دەرفەتی کاری یەکجار زۆریان دروستکردووە و هێزی کار لە ناوچە و پارێزگاکانی دیکەوە هاتوونەتە ئەو ناوچانە و لەوێ خەریکی کارکردنن. دوو هەزار و 500 کۆمپانیای مامناوەند و گەورە لەو ناوچانە چالاکی دەکەن و 100 هەزار یەکەی بچووکی ئابووری لەو ناوچانە چالاکن. ناوچە ئازاد و تایبەتە ئابوورییەکانی ئێران لە سەرەتا و کۆتایی سەرجەم کۆریدۆرەکانی ترانزێتیی ئێران لە باکوورەوە بۆ باشوورە، لە رۆژهەڵاتەوە بۆ رۆژئاوا، لە باکووری رۆژهەڵاتەوە بۆ باشووری رۆژئاوا، لە باکووری رۆژئاواوە بۆ باشووری رۆژهەڵات، لە هەموو ئەو شوێنانە ناوچەی ئازاد و تایبەتی ئابووریی ئێران هەیە. هەروەها بەشێکی زۆر لە هاوردە و هەناردەی ئێران کە تایبەت بە ناوچە ئازادەکان نین، یان تایبەت بە ناوچە تایبەتەکان نین، بەڵام لە کەناڵ و لە رێگەی ناوچە ئازاد و تایبەتە ئابوورییەکانەوە دێنە نێو وڵاتەوە. ناوچە ئازاد و تایبەتەکانی ئێمە تایبەتمەندیی زۆر باشیان هەیە و ژێرخانی زۆر باشیان هەیە، لەڕووی گواستنەوە و هێڵی شەمەندەفەر، فڕۆکەخانە، بەندەر و رێگەوبانی باشیان هەیە، تۆڕی ئاو و کارەبای یەکجار باشیان هەیە و تۆڕی وزەی وەکو بەرهەمە نەوتییەکان و تۆڕی گازیشیان هەیە، هەربۆیە بەهەشتی سەرمایەگوزاری ئێرانن، ئەوانە ئەو ناوچانەن کە سەرمایەگوزاری لێیان زۆر بەسوودە و هەڵسەنگاندنەکانی ئێمەش لەسەر بنەمای شێوازەکانی بانکی جیهانی پێماندەڵێت، ئاستی ئاسانکاری کار لە ناوچە ئازادەکانی ئێران چەندین جار لە ناوچەکانی دیکەی ئێران باشترە و ئەگەر هەریەک لە ناوچە ئازادەکانی ئێران وەکو وڵاتێک سەیر بکەین، دەچنە ریزی یەک لەسەر سێی وڵاتە هەرە باشەکانی دنیا لە روانگەی ئاسانکاری کارەوە.
 
رووداو: ئەو وڵاتانەی زۆرتر پەیوەندییان لەگەڵ ناوچە ئازادەکانی ئێوەدا هەیە کام وڵاتانەن، ئەو سزا و گەمارۆیانەی ئەمریکا خستوویەتیە سەر ئێران چەند قەبارەی بازرگانی ئەو ناوچە ئازادانەی کەم کردووەتەوە؟ هەوڵێک هەبوو بۆ دروستکردنی چەند ناوچەیەکی ئازادی دیکە کە یەک لەوانە لە سنووری بانە و مەریوانە، ئەمە چەند جارێکیش بڕیاری دروستکردنی دەرچوو، بەڵام نەکرایەوە، لەگەڵ عێراق ئەو ناوچە ئازادانە چەند گرنگن و لەگەڵ سووریاش پلانتان چییە، بەڵام سەرەتا پێم بڵێ کاریگەریی سزاکانی ئەمریکا و دۆستەکانی لەسەر ئەو ناوچە ئازادانە چی بووە و چەندە لە قەبارەی هەناردەکردن و بازرگانی تێیاندا کەمیکردووە و چ وڵاتێکیش زیاترین پەیوەندی و هەماهەنگیی لەگەڵ ناوچە ئازادەکانتان هەیە؟
 
حوجەتوڵڵا عەبدولمەلیکی: یەک لە پلانەکانی ئێمە لە ناوچە ئازاد و تایبەتە ئابوورییەکانی ئێران بەنێودەوڵەتیکردنی ئەو ناوچانەیە. ئەو ناوچانە ئێستاش سەرپەنجە ئابوورییەکانی کۆماری ئیسلامیی ئێرانن بۆ ئامادەبوون لە ئابووریی جیهانیدا، هەر ئەوەی کە گوتم، زیاتر لە یەک لەسەر سێی هەناردەی وڵات لە رێگەی ئەوانەوەیە و 80%ی ترانزێتی وڵات و زۆربەی هاوردە و هەناردەی وڵات لە رێگەی ئەوانەوە دەکرێن، تەنانەت دەتوانین بڵێین سەرپەنجە سەرەکییەکانی ئێران بۆ ئامادەبوون لە ئابووریی جیهانیدا، ناوچە ئازاد و تایبەتە ئابوورییەکانی ئێرانن. ئەو پرسیارە زۆرکات لە میدیا بیانییەکانی دیکەشەوە لە ئێمە کراوە کە کاریگەریی گەمارۆکانی ئەمریکا لەسەر کاری ناوچە ئازادەکانی ئێران چی بووە؟ ئێمە دەڵێین، یەکەم شت ئەوەیە کە هەرچۆنێک بێت کاریگەریی خۆی هەر بووە، ئەمریکا هەموو هەوڵی خۆی دا و وڵاتانی ئەوروپاش هاوکارییان کرد بۆئەوەی ئابووریی ئێران ئیفلیج بکەن، لەو رووەوە زیانەکان گەیشتوون، بەڵام خاڵی گرنگ ئەوەیە کە رێچکەی بەرەوپێشچوونی ئابووری وڵاتمان، هەروەها بەرەوپێشچوونی ئابووریی لە ناوچە ئازاد و تایبەتە ئابوورییەکان، سەرباری هەموو ئەو گەمارۆیانەی ئەمریکاییەکان خستوویاننەتە سەرمان، نەوەستاوە و تەنانەت خاویش نەبووەتەوە، ئێمە لەو کاتەی کە ئەوپەڕی گەمارۆکانی ئەمریکامان لەسەربوو، قەبارەی بازرگانیمان لە ناوچە ئازادەکان بەرەوپێش چوو، واتا قەبارەی هەناردەکردنی کاڵا لەو ناوچانەوە لە قەبارەی هاوردەکردنی کاڵا زیاتر بوو لە ساڵی رابردووی هەتاوی. بەگشتی ئەوە بزانین، هەموو خەڵکی ئێران و هەموو پسپۆڕان، هەموو خەڵکی دنیا و هەموو پسپۆڕانی دنیا ئەوە بزانن کە گەمارۆکانی ئەمریکا نەک ئابووری ئێرانی ئیفلیج نەکرد، بەڵکو نەیتوانی راشیبگرێت. ساڵی رابردووی زاینی ئابووریی ئێران زیاتر لە 200 ملیار دۆلار ئاڵوگۆڕی بیانی هەبووە، واتا کۆی ئەو هەناردە و هاوردانەی کردوویەتی، ئێمە ئێستا هەرچەندە نەوتێک کە بەرهەمی دەهێنین، دەتوانین بیفرۆشین و بۆ فرۆشتنی نەوت و بەرهەمە نەوتییەکان هیچ کێشەیەکمان نییە. هەروەها لە بابەتی هەناردەکردنیش. گەمارۆکانی ئەمریکا دەتوانین بڵێین کاریگەرییەکانی لەدەستداوە، وەبەرهێنەرێکی زۆر لە وڵاتانی جیاوازەوە دێن و پەیوەندی بە ناوچە ئازادەکانمانەوە دەکەن، لەوانە وەبەرهێنەرانی وڵاتانی دراوسێی وەکو ئیمارات، وەکو سلێمانی عێراق و وەکو عومان و وەکو وڵاتانی رووسیا و وڵاتانی باکووری ئێران، هەموو ئەوانە لەگەڵ ئەو راستییە رووبەڕووبوونەتەوە کە گەمارۆ لەسەر ئێران هەیە، بەڵام بەگشتی دنیا و وڵاتانێکی زۆر کە حەزیان لە هاوکاری لەگەڵ ئێران هەیە، گەیشتوونەتە ئەو ئەنجامەی کە ئەو گەمارۆیانە ئیتر وردە وردە کاریگەرییان کەمبووەتەوە یان هەر کاریگەرییان نەماوە. سەرباری ئەوەی کە ئەمریکاییەکان رکەبەرایەتی دەکەن و دەست لە گەمارۆکانیان هەڵناگرن، ئێمە رێچکەی بازرگانی و پەرەپێدانی ئابووری و سەرمایەگوزاریمان خەریکە شوکر بۆ خودا بەرەوپێش دەبەین. هەر لەو دۆخی گەمارۆ ئابوورییەدا ناوچە ئازاد و تایبەتە ئابوورییەکانی ئێران هاوکارییەکی زۆر گەورەی ئابووریی ئێرانیان کرد و لە رێچکەی بەرەوپێشچوونی ئابووری ئێراندا یەکجار کاریگەر بوون. لە چوارچێوەی پەرەپێدانی هاوکارییە بیانیی و نێودەوڵەتییەکانی ناوچە ئازاد و تایبەتە ئابوورییەکانی ئێراندا، ئێمە لەگەڵ 21 وڵات لە دانوستانداین بۆ دروستکردنی ناوچەی ئازادی هاوبەش، ئەو وڵاتانە زۆربەیان وڵاتانی دراوسێی ئێمەن، بەڵام وڵاتانی دوورتری وەکو چینیش لە بەریتانیا هەن، وڵاتانی وەکو عێراق، سووریا، عومان، قەتەر، پاکستان، ئەفغانستان، رووسیا و وڵاتانی دوورتری وەکو چین، ئەو بەرنامانەی کە ئێمە خەریکین لەگەڵ ئەو وڵاتانە بەرەوپێشیان دەبەین، ئەوەیە کە ناوچەی ئازادی هاوبەش لەنێو خاکی ئێران و لە خاکی ئەو وڵاتانە دروستبکەین، کە لەبارەی عێراقیشەوە، لە دەرەوەی هەرێم و لەنێو خاکی عێراق، بەڕێز سەرۆکوەزیران سوودانی کۆمەڵێک نووسراوی لەگەڵ ئێمە گۆڕیوەتەوە و هەندێک ناوچەی راگەیاندووە وەکو ناوچە پێشنیازکراوەکانی خۆیان بۆ ئەوەی ناوچە ئازادە هاوبەشەکانی ئێران و عێراق لەو شوێنانە دروستبکرێن و ئێمەش خەریکی هەڵسەنگاندنین بۆ ئەوەی لە کۆتاییدا ناوچەیەک هەڵبژێرین. لە سووریاش بە هەمان شێوە، وڵاتی سووریاش سێ خاڵی بۆ ئێمە پێشنیاز کردووە بۆ ئەوەی ناوچەی ئازادی هاوبەشیان لێ دروستبکەین، بۆ ئەوانیش خەریکی هەڵسەنگاندنین و پێموایە هەر ئەمساڵ ئێمە ناوچەکانمان لە عێراق و سووریا دەستنیشان دەکەین. لەگەڵ عومان و ئۆزباکستانیش لێکتێگەیشتنمان واژووکردووە و پشت بە خودا ناوچەکانی ئەوێش دەستنیشان دەکەین. رووسیاش زۆر حەزدەکات و هەر ئێستاش رووسەکان لە ناوچە ئازادە جیاوازەکانی ئێران چالاکن.
 
رووداو: پرسیارم سەبارەت بەو ناوچە ئازادانە کرد کە بڕیاربوو لە رۆژهەڵاتی کوردستان دروستبکرێن، بەتایبەت لە بانە و قەسری شیرین؟ بۆچی تاوەکو ئێستا نەکراونەتەوە؟ 
 
حوجەتوڵڵا عەبدولمەلیکی: ئێمە چوار ناوچەی ئازادی پەسندکراومان لە سنووری ئێران و عێراق بەگشتی هەیە کە یەکیان لە نزیک بەسرەی باشووری عێراقە بە ناوی ناوچەی ئازادی ئەروەند کە دەکەوێتە پارێزگای خوزستان و چالاکە، سێ ناوچەی ئازادی پەسندکراوی دیکەمان هەیە کە ساڵی رابردوو رەزامەندییان بۆ دەرچووە و هەرسێکیان پەیوەندییان بە هەرێمی کوردستانی عێراقەوە هەیە. میهران، قەسری شیرین و بانە-مەریوان. ئەوانە هەموو رێکارە یاساییەکانیان تەواو بووە و ئێمە خەریکی هەڵبژاردنی بەڕێوەبەر و ئەندامانی دەستەی بەڕێوەبەریی ئەو ناوچانەین و هەر لەم رۆژانەدا خەریکە کارە ئیدارییەکانیان بەڕێوەدەچێت. هەرکات دەستەی بەڕێوەبەرایەتییەکانیان جێگیر بکرێن، کە من پێموایە لە ماوەی چەند هەفتەی داهاتوودا دەستەی بەڕێوەبەرایەتیی هەرسێ ناوچەکەی میهران، قەسری شیرین و بانە-مەریوان کارەکانیان دەستپێدەکەن، دەستبەجێ ئەو ناوچانە وەکو ناوچەی ئازاد و بە یاساکانی ناوچەی ئازاد دەستبەکار دەبن و لێخۆشبوونی باج و گومرگ تێیاندا جێبەجێ دەبێت.
 
ئەوەی سەرنجڕاکێشە، ئەوەیە کە ژمارەیەکی زۆر لە سەرمایەداران هەم لە ئێران و هەم لە کوردستانی عێراق و هەم وەبەرهێنەرانی بیانی لە ناوچە و وڵاتانی دیکە ئامادەباشی خۆیان پێشانداوە کاتێک ئەو ناوچە ئازادە نوێیانەی لە سنووری نێوان ئێران و کوردستانی عێراق دروستکران، لەگەڵ ئەوەی کارەکانیان دەستپێبکەن، ئەوان ئامادەن بۆ ئەوەی بێن و وەبەرهێنانەکانیان دەستپێبکەن. ئێمە پێشبینی گەشەکردنێکی ئابووری ئێجگار گەورە لە ساڵانی داهاتوو لە نێوان ئێران و هەرێمی کوردستانی عێراق دەکەین، بە لەبەرچاوگرتنی ئەو ناوچە ئازادانەی کە خەریکن دروستدەبن. هەڵبەت ئێمە پێشنیازێکیشمان بۆ دەوڵەتی ناوچەیی هەرێمی کوردستان هەیە، کە ئێمە دەتوانین ناوچەی ئازادی هاوبەشیش دروستبکەین، هەم لە سنوورەکان دەتوانین دروستیانبکەین و هەم لەنێو خاکی هەرێمی کوردستان، ئەگەر بەرپرسانی هەرێمی کوردستان ویستیان لەسەر بوو، دەتوانین هاوکات هەڵسەنگاندن بۆ ئەمەش بکەین.
 
رووداو: ئەو ناوچە ئازادانەی ئێران چەندە گرنگن بۆ دەستکەوتنی دۆلاری ئەمریکی، لەبەرئەوەی ئێران پێویستی بە دۆلار هەیە و یەک لەو کێشانەی دوای گەمارۆکانی ئەمریکا دروستبووە، دەستڕاگەیشتنی کەمتری ئێرانە بە دۆلار، ئەو ناوچانە چەندە گرنگن بۆ دەستڕاگەیشتنی ئێران بە دۆلار و بەتایبەت ئەگەر باسی هەرێمی کوردستان و سلێمانیش بکەین، چەند گرنگن دۆلاریان تێدا دەستبخەن؟
 
حوجەتوڵڵا عەبدولمەلیکی: لە بەشی پێشوو باسمکرد کە داهاتی دۆلاری ئێران لەدوای گەمارۆکان کەم نەبووەتەوە، ئێمە لە قۆناخێک فرۆشتنی نەوتمان دابەزی و هەر بەو هۆیەش سەرچاوە دراوییەکانمان کۆمەڵێک ئاستەنگیان بۆ دروستبوو، بەڵام ئێستا ئێمە خەریکین تاوەکو سەقفی ئەو تواناییەی بۆ وەبەرهێنان هەمانە، بەدەر لەو نەوتەی بۆ پاڵاوگە ناوخۆییەکانی وڵات دەنێردرێت، ئەویدیکەی هەناردە دەکەین و بە هەر دراوێکی بمانەوێت دەتوانین نەوتەکەمان بفرۆشین، بۆیە بەگشتی ئێستا داهاتە نەوتییەکانمان و داهاتە دراوییەکانمان لەژێر کاریگەری گەمارۆکانی ئەمریکادا نییە، هەندێک تێچووی گواستنەوەی پارە بۆ ئێمە زیادیکردووە کە ژمارەکەی کەمتر لە 1٪ە، بۆیە هیچ کێشەیەکمان لە داهاتی بانکیدا نییە، بەڵام ناوچە ئازاد و تایبەتە ئابوورییەکان لە دوو رووەوە هاوکارن بۆ دابینکردنی دراو و داهاتی دراویی وڵاتەکەمان، یەکەمیان کە خودی ئەوانە پێگەیەکن بۆ هەناردەکردن، کاتێک کاڵایەک بەرهەمدێت و هەناردە دەکرێت، سەرچاوەی دراویی باشیش بەدوای خۆیدا دەهێنێت، دووەم ئەوەیە کە ئێمە دامەزراوەی دارایی لەو ناوچانە جێگیر دەکەین، کە سەرباری گەمارۆکان، بە شێوازگەلی نوێ و هەڵسوکەوتی نوێوە ئاڵوگۆڕی دارایی نێودەوڵەتی دەکەن و گەمارۆکاران ناتوانن بەئامانجیان بگرن، لەو رووەوە ئەو ناوچانە یارمەتیدەری داهاتە دراوییەکانی وڵاتن.
 
رووداو: لە کابینەی ئیبراهیم رەئیسی نزیکەی 300 رۆژ وەزیری کار بووی، هۆکاری دەستلەکارکێشانەوەکەت چیبوو و چ شتێکی زۆر گرنگ هەبوو کە لەو ماوەی 300 رۆژەدا توانیت بیکەی؟ دەمەوێ بزانم هۆکاری دەستلەکارکێشانەوەکەت چەندە پەیوەندی بە ناڕەزایەتییەکانی ئێران و رۆژهەڵاتی کوردستانەوە هەبوو؟
 
حوجەتوڵڵا عەبدولمەلیکی: سەیرکە، وەزارەتی هاوکاری و کار و خۆشبژێوی کۆمەڵایەتی کۆماری ئیسلامی ئێران، ئەو وەزارەتە بەرپرسیارێتییەکی زۆر قورسی لەسەر شان بووە، ئێوە ئەگەر ئاگاداربن، ئەو وەزارەتخانەیە تاوەکو 10 ساڵ لەمەوبەر سێ وەزارەت بوون، کە 10 ساڵ لەمەوبەر ئەو سێ وەزارەتخانەیە تێکەڵکران و بوونە یەک وەزارەتخانەی زۆر گەورە. لەوێ ئێمە بەرنامەی زۆرمان لەبواری خۆشبژێوییەوە بەردەستبوو کە لە بواری دامەزراوەی نیڤشکانان و خەسارە کۆمەڵایەتییەکان بەدواداچوون دەکات، پرسی دەستی کار و دامەزراوەی کار و پیشە کە راهێنانی پیشەیی بۆ دروستکردنی هەلی کار دەکات، پرسی دەرمان و دەستەبەری کۆمەڵایەتی و بیمەی کۆمەڵایەتی و بەگشتی خانەنشین بوونیان و سەرجەم سیستمی خانەنشینی وڵات. لەو ماوەیەی کە دەرفەتێک هەبوو لە حکومەتدا کاربکەم، دوو بۆ سێ کاری گرنگم کرد، یەکەمیان ئەوەبوو کە توانای کڕینی کرێکارانی ئێران بە لەبەرچاوگرتنی لانیکەمی دەرامەت، توانیمان بیگەیێنینە ئاستی هەڵاوسانەکان، هەموو ساڵێک بە رێژەی مامناوەند لە ماوەی 30 بۆ 40 ساڵی رابردوو تێکڕا رێژەی هەڵاوسان لە زیادکردنی مووچەی کرێکاران زیاتر بووە و هەندێک ساڵیش هاوتەریب بووە، بەڵام ئێمە دواکەوتنێکمان هەبوو، لە یەکەم ساڵی حکومەتی ئایەتوڵا رەئیسی، ئاستی لانیکەمی مووچەیەک کە بۆ کرێکاران دەستنیشان دەکرا، 15٪ زیاتر بوو لە رێژەی هەڵاوسان، واتا ئەوساڵە هەڵاوسان 42٪ بوو و مووچەی کرێکاران 57٪ زیادیکرد، واتا 15٪ زیاتر لە نرخی هەڵاوسان داهاتی کرێکاران زیادیکرد کە ئەوە بووە هۆی رەزامەندییەکی یەکجار گەورە لەنێو چینی کرێکاراندا، خودی کرێکاران و خانەنشینانی کرێکار 65٪ـی خەڵکی ئێران پێکدەهێنن. رەزامەندییەکی زۆر باش دروستبوو و ئەو دواکەوتنانەشیان لە خۆشبژێوی بەرزبوویەوە و لە هەمان ساڵدا پێوانەکانی گەشەی بەرهەمهێنان بەرزبوویەوە، ئێمە گەشەیەکی ئابووری زیاتر لە 4٪مان ئەزموونکرد کە یەک لە هۆکارەکانی بەرزبوونەوەی بەهرەکانی هێزی کار بوو، لەبەر ئەوەی داهاتیان زیادیکردبوو، هێزی کار بە ورەیەکی زیاترەوە درێژەیان بە کارەکانیان دەدا، ئەوە هەم کاریگەری لەسەر خۆشبژێوی کرێکاران دانا و هەم کاریگەری ئەرێنی لەسەر زیادکردنی بەرهەمهێنان و گەشەی ئابووری وڵات دانا. ئەوە یەکێک لەو کارانە بوو کە بەلای منەوە کارێکی ئەرێنی بوو، بە پاڵپشتی بەڕێز سەرۆککۆمار کرا. کاری دووەم ئەوەبوو کە مۆدێلێک بۆ چارەسەری کێشە ریشەییەکانی سندوقی خانەنشینی ئامادەکرا و لە ئەنجوومەنی حکومەتدا پەسندکرا و لە ئەنجوومەنی باڵای سەرۆکایەتی دەسەڵاتەکانی کۆماری ئیسلامی ئێراندا کە سەرۆکی دەسەڵاتی دادوەری و سەرۆکی دەسەڵاتی جێبەجێکردنیش تێیدا ئەندامن، لەوێش خرایە بەرباس و لە کۆتاییدا بەهۆی ئەوەی من گواسترامەوە بۆ بەشێکی دیکەی بەڕێوەبەرایەتی ئابووری، درێژەدان بە پرۆژەکە درایە دەست وەزیری دوای من. ئەوانە ئەو رووداوانە بوون کە لەو قۆناخەدا بەگشتی روویاندا. جگە لەمە لە بواری هەلی کاردا ئێمە کاری زۆر باشمان کرد و لە هەمان قۆناخدا رێژەی بێکاری لە ئێران لە هاوینی ساڵی 1401...
 
رووداو: ئێستا لە ئێراندا چەند ملیۆن کەس بێکارە و چەند کەس بەدوای کاردا دەگەڕێت و دڵنیایە لەوەی کە کاری دەستناکەوێت؟ باس لە دوو بۆ سێ ملیۆن کەس دەکرێت؟
 
حوجەتوڵڵا عەبدولمەلیکی: نزیکەی دوو ملیۆن و 200 بۆ 300 هەزار کەسی بێکارمان هەیە.
 
رووداو: لەو دوو ملیۆن کەسە چەندیان لە رۆژهەڵاتی کوردستانن؟
 
حوجەتوڵڵا عەبدولمەلیکی: من ئێستا ئامارم لا نییە، بەڵام بەگشتی کوردستانی ئێران نزیکەی 3٪ـی کۆی ئێرانە، ئەگەر بێکارییەکەش بە هەمان رێژە بێت، 3٪ لەو دوو ملیۆن و 200 بۆ 300 هەزار کەسە لە ناوچەی کوردستانی ئێرانن، بەڵام خاڵی گرنگ ئەوەیە کە لە هەمان خولی حکومەتی ئایەتوڵڵا رەئیسی، رێژەی بێکاری گەیشتە کەمترین ئاستی خۆی لە 20 ساڵی رابردوو و ساڵانە زیاتر لە یەک ملیۆن دەرفەتی کار رەخساوە کە ئەوەش لە باشبوونی فەزای کاری ئێرانەوە سەرچاوەی گرتووە و هەروەها ئەو سیاسەتە دروستانەی وەزارەتی کار لە بواری رەخساندنی هەلی کار دروستیکردووە. خودی زیادکردنی مووچەی کرێکاران سەرباری ئەوەی هەندێک کەس شرۆڤەیان بۆ دەکرد کە دەبێتە هۆی دروستبوونی بێکاری، لەبەرئەوەی خاوەنکار هێزی کارەکانیان کەمدەکەنەوە و دەریاندەکەن، پێچەوانە بووەوە، بەو ئاراستەیەدا کە ورەیەکی زیاتری بۆ کارکردن دروستکرد و خەڵکێکی زیاتر چوونە نێو بازاڕی کارەوە و لەو یەک ساڵەی من وەکو وەزیر لە خزمەت سەرۆککۆمار بووم، رەخساندنی هەلی کار بە رێژەیەکی بەرچاو بەرزبوویەوە.
 
رووداو: دەمەوێ لە کۆتا پرسیارمدا باسی سەردانەکەت بۆ کوردستان بکەی، ئەوە یەکەمجارە دێیتە سلێمانی و کوردستان، سەردانەکەتان چۆن بوو و کوێ گەڕان و چیتان بینی؟ چ نزیکایەتییەکت لە نێوان سلێمانی و سنەدا بینی، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە خۆشت خەڵکی سنەیت؟
 
حوجەتوڵڵا عەبدولمەلیکی: ئەوە بۆ من سەفەرێکی زۆر دڵگیر بوو، هەرچەند گوشاری کار و کۆبوونەوە و دیدارەکان یەکجار زۆربوون و پێڕانەگەیشتم سەردانی زۆر جێگە بکەم، ئەوە سەفەرێکی کارییە کە ئێمە بۆی هاتووین، بەڵام زۆر دڵخۆشبووم کە ئەو هیوایەی من هاتەدی. ئێمە ساڵیانێکی زۆر لە کوردستانی ئێران لە دراوسێیەتی ئێوە بووین و هەین، بەڵام ئێستا من تەمەنم 42 ساڵە و دەرفەتێک نەڕەخسابوو کە سەفەرێکم بۆ هەرێمی کوردستانی عێراق هەبێت، ئەو پێشانگە و کۆڕ و کۆبوونەوانە دەرفەتێکی رەخساند بۆ ئەوەی سەفەرێک بکەین و نزیکەی سێ رۆژە لەو ناوچەیەین، لە سلێمانین. خەڵکێکی ئێجگار باش و بەرپرسانی ئێجگار باش و گەرموگوڕن و بەڕێوەبەران و چالاکانی ئابووری زۆر بەتوانا و خوێنگەرمن، هەرچەندە ئێمە لەگەڵ ئەو کولتوورە ئاشناین و خۆشمان لە کوردستانی ئێران لەدایکبووین و ژیاوین. بۆیە دڵخۆشم و دەمێک بوو پێم خۆشبوو سەردانی کوردستانی عێراق بکەم و ئەو سەفەرە کرا، لەگەڵ بەڕێز پارێزگار کۆبوونەوەیەکمان هەبوو و گوتی هیوادارین ئەوە یەکەم و دوایین سەردانتان نەبێت. من گوتم یەکەمین سەفەرمە، بەڵام بەدڵنیاییەوە پشت بە خودا دوایین سەفەرم نابێت.
 
رووداو: زۆر سوپاس
 

کۆمێنتەکان

وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه‌

کۆمێنتێک دابنێ

داواکراوە
داواکراوە