فیچەر - قەڵای باشتاپیا: میراتێکی مێژوویی لەسەر کەناری دیجلە
لەسەر کەناری راستی رووباری دیجلە لە شاری موسڵ، قەڵای مێژوویی باشتاپیا وەک شایەتحاڵێکی بەردین ماوەتەوە، گێڕەرەوەی چیرۆکی خۆڕاگری و بەرگری شارێک کە بەرەنگاری هێرشی زلهێزەکانی مێژوو بووەتەوە.
"باشتاپیا" کە لە زمانی تورکیدا واتای "بورجی سەرەکی" دەگەیەنێت، لە سەردەمی خەلافەتی ئەمەوی دروستکراوە، بەتایبەتی لە سەردەمی حوکمڕانی سەعیدی کوڕی عەبدولمەلیک کە ئەوکات والی موسڵ بووە.
د. ئەحمەد قاسم، مامۆستای زانکۆ، باسی تایبەتمەندییەکانی قەڵاکە دەکات: "ئەم قەڵایە شوێنێکی ستراتیژی هەیە لە دوورترین بەشی باکووری رۆژهەڵاتی شارەکە، لەسەر رووباری دیجلە و دەڕوانێتە سەرجەم ناوچەکانی شار."
سەرەڕای کاریگەری سروشت و کات، هێشتا دوو بورجی قەڵاکە ماون: بورجی خوارەوە و بورجی سەرەوە. بورجی خوارەوە بە شێوەی بازنەیی و بە دیزاینی کۆنی سەردەمی ئەمەوییەکان ماوەتەوە، کە تایبەتمەندە بە مەزغەلەکانی، واتا ئەو کونانەی کە بۆ تیرهاوێژی بەکارهاتوون.
قەڵای باشتاپیا رۆڵێکی یەکلاکەرەوەی لە بەرگری لە شاری موسڵ بینیوە. د. ئەحمەد قاسم دەڵێت: "کاتێک مەغۆلەکان لە ساڵی 660ی کۆچی هێرشیان کردە سەر شار، بۆ ماوەی ساڵێکی تەواو نەیانتوانی بێنە ناو شارەکە بەهۆی ئەم قەڵایەوە." هەروەها قەڵاکە رۆڵی هەبووە لە بەرگریکردن لە هێرشەکانی تەیمورلەنگ لە ساڵەکانی 796 و 804ی کۆچی.
ئێستا، حکومەتی عێراق لەگەڵ رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان پڕۆژەیەکی گەورەیان بۆ نۆژەنکردنەوەی قەڵاکە دەستپێکردووە. ئەحمەد فەکاک بەدرانی، وەزیری رۆشنبیری عێراق، ئاماژە بەوە دەکات کە "پڕۆژەکە گەیشتووەتە قۆناغی سێیەم بە هاوکاری یەکێتی ئەورووپا، یونسکۆ، پارێزگای نەینەوا و وەزارەتی رۆشنبیری."
قەڵای باشتاپیا ئێستا بووەتە ناوەندێکی گرنگی گەشتیاری. حارس فیراس، رێبەری گەشتیاری، دەڵێت: "ئەم قەڵایە کە تەمەنی زیاتر لە 1200 ساڵە، بووەتە یەکێک لە گرنگترین قەڵاکانی ناوچەکە کە گەشتیارانی بیانی و ناوخۆیی بۆ لای خۆی رادەکێشێت."
بەم شێوەیە، قەڵای باشتاپیا وەک هێمایەکی مێژوویی لە شاری موسڵ دەمێنێتەوە، سیمبولێکی خۆڕاگری و میراتێکی نیشتمانی کە هەموو هاووڵاتیانی ئەم شارە شانازی پێوە دەکەن.
"باشتاپیا" کە لە زمانی تورکیدا واتای "بورجی سەرەکی" دەگەیەنێت، لە سەردەمی خەلافەتی ئەمەوی دروستکراوە، بەتایبەتی لە سەردەمی حوکمڕانی سەعیدی کوڕی عەبدولمەلیک کە ئەوکات والی موسڵ بووە.
د. ئەحمەد قاسم، مامۆستای زانکۆ، باسی تایبەتمەندییەکانی قەڵاکە دەکات: "ئەم قەڵایە شوێنێکی ستراتیژی هەیە لە دوورترین بەشی باکووری رۆژهەڵاتی شارەکە، لەسەر رووباری دیجلە و دەڕوانێتە سەرجەم ناوچەکانی شار."
سەرەڕای کاریگەری سروشت و کات، هێشتا دوو بورجی قەڵاکە ماون: بورجی خوارەوە و بورجی سەرەوە. بورجی خوارەوە بە شێوەی بازنەیی و بە دیزاینی کۆنی سەردەمی ئەمەوییەکان ماوەتەوە، کە تایبەتمەندە بە مەزغەلەکانی، واتا ئەو کونانەی کە بۆ تیرهاوێژی بەکارهاتوون.
قەڵای باشتاپیا رۆڵێکی یەکلاکەرەوەی لە بەرگری لە شاری موسڵ بینیوە. د. ئەحمەد قاسم دەڵێت: "کاتێک مەغۆلەکان لە ساڵی 660ی کۆچی هێرشیان کردە سەر شار، بۆ ماوەی ساڵێکی تەواو نەیانتوانی بێنە ناو شارەکە بەهۆی ئەم قەڵایەوە." هەروەها قەڵاکە رۆڵی هەبووە لە بەرگریکردن لە هێرشەکانی تەیمورلەنگ لە ساڵەکانی 796 و 804ی کۆچی.
ئێستا، حکومەتی عێراق لەگەڵ رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان پڕۆژەیەکی گەورەیان بۆ نۆژەنکردنەوەی قەڵاکە دەستپێکردووە. ئەحمەد فەکاک بەدرانی، وەزیری رۆشنبیری عێراق، ئاماژە بەوە دەکات کە "پڕۆژەکە گەیشتووەتە قۆناغی سێیەم بە هاوکاری یەکێتی ئەورووپا، یونسکۆ، پارێزگای نەینەوا و وەزارەتی رۆشنبیری."
قەڵای باشتاپیا ئێستا بووەتە ناوەندێکی گرنگی گەشتیاری. حارس فیراس، رێبەری گەشتیاری، دەڵێت: "ئەم قەڵایە کە تەمەنی زیاتر لە 1200 ساڵە، بووەتە یەکێک لە گرنگترین قەڵاکانی ناوچەکە کە گەشتیارانی بیانی و ناوخۆیی بۆ لای خۆی رادەکێشێت."
بەم شێوەیە، قەڵای باشتاپیا وەک هێمایەکی مێژوویی لە شاری موسڵ دەمێنێتەوە، سیمبولێکی خۆڕاگری و میراتێکی نیشتمانی کە هەموو هاووڵاتیانی ئەم شارە شانازی پێوە دەکەن.
بهشی بكه لە
