ئەو تەنگوچەڵەمانەی، عێراق بۆ كوردستانیان دەنێتەوە، وەرزی یەكەمی ساڵی 2014ی تەواو كرد. تا ئێستا عێراق براوەیە و گورزەكانی خۆی لە كوردستان دەوەشێنێ. ئێمە خۆمان لە تەنگژەی سیاسی دوای هەڵبژاردندا بووین، عێراق قۆستییەوە و شادەماری ئابووریی كوردستانی لەكارخست.
بۆ لەو كاتەدا، عێراق جەنگی ئابووری لە دژی كوردستان دەستپێكرد؟ ئایا ئێمە بەشێكین لە دەوڵەتێك كە بۆمان لە هەل دانیشتووە و تەمای لەناوبردنمانی هەر ماوە؟
كوردستان، لە چ روانگەیەكەوە ستراتیژی خۆی بۆ مانەوە داڕشتووە؟ دەیەوێ عێراقی بێت؟ بۆ ئەو مەبەستە، چۆن بیر دەكاتەوە؟ دەكرێ بپرسین كوردستان بۆی هەیە مژاری عێراقیبوون دەستنیشان بكات؟
دەوڵەتی عێراق، بە درێژایی مێژووی خۆی، قۆناغێكی دۆستانەی لەگەڵ كوردستان نەبووە. ستراتیژی عێراق لەسەر بنەمای تواندنەوەی كورد و پێكهاتەكانی دیكەی غەیرە عەرەبی داڕێژراوە. ئەوە تەنیا قسەی رووت نییە، بەڵكو مێژوویەكی خوێناوی بەدواوەیە. دەوڵەتێك دەستی بچێتە راگواستن و وێرانكردن و ئەنفال و كۆمەڵكوژی بە چەكی كۆكوژ، ئیدی لەوە زیاتر چی بكات تا بە كردەوە، نەیاریی خۆی نیشان بدات؟
دەوڵەتی عێراق، هەر كەس و لاباڵ و تایفەیەك بەڕێوەی ببات، هەر لەگەڵ كوردستان ناگاتە هیچ ئەنجامێك. چونكە لە ناخی كۆمەڵگای عەرەبیی عێراقدا بوارێك بۆ دانپێدانان بە دەوڵەتێكی پۆلۆڕالی نەتەوەیی و دینی نییە. ئەو سەردەمانەی سوننییەكانی عەرەب فەرمانڕەوا بوون، ستراتیژییان لەسەر بنەمای بێدەنگكردنی شیعە و تواندنەوەی كورد داڕشتبوو. ئێستا كە شیعەكان فەرمانڕەوان، بۆ بێدەنگكردنی سوننەكانی عەرەب و نەهێشتنی كورد كار دەكەن. دەوڵەتێك بڕیاری بڕینی بودجەی كوردستان بدات، ئەگەر دەسەڵاتی هەبێت، ئەنفال دەستپێدەكاتەوە.
پێویستە رای گشتی كوردستان بە ئاگایی سیاسی هەڵەی خۆیدا بچێتەوە كە چەندین دەهەیە دانیشتوانی كوردستان بە عێراقیبوون و واقیعیبوون گۆش دەكات. لە راستیدا لە ناخی كۆمەڵگای كوردستان و بزووتنەوە سیاسیەكەشیدا، نیازێك بۆ خۆگونجاندن لەگەڵ ستراتیژی كۆمەڵگای عەرەبی و لاباڵە سیاسییە جیاوازەكانی نییە. كورد هەمیشە بچووكترین سیستەمی كارگێڕی خۆی بە ئاقاری بنەمای سەربەخۆیی نەتەوەیی پاڵ دەدات، بۆیە زوو دەكەوێتە ناكۆكی لەگەڵ سیستەمی عەرەبی كە ئەویش بە نۆبەی خۆی، لەسەر بنەمای تەك ئیتنیكی و دژایەتیكردنی غەیرە عەرەب گۆش كراوە.
بزووتنەوەی سیاسی كوردستان، ئایدیۆلۆژیای تەقییە بەكاردێنێ و هیچ كاتێك بەڕوونی نیازەكانی كوردستانی بۆ سەربەخۆیی دەرنەبڕیوە. ئەوەش زیاتر هانی ئایدیۆلۆجیای توندڕۆی عەرەبی عێراق دەدات، بیر لە ژیان بە هاوكوفیی لەگەڵ كورد نەكاتەوە. ئەوە لە كاتێكدا روانگەی كەلتووری عەرەب، جەنگی هەموو جیهانی دەستپێكردووە، چونكە بە عەرەبی- ئیسلامیكردنی هەموو كەلتوورەكانی دنیا، بە ریسالەتی جیهادی خۆی دەزانێ.
ئەگەر لە خۆمان بپرسین بۆچی بزووتنەوەكەمان چووەتە ناو قاوغی تەقییە؟ بۆ لێتێگەیشتنی پێویستمان بە وردبوونەوەی سەرلەنوێ، لە چۆنیەتی پێكهاتنی ناسیۆنالیزمی كورد هەیە. بۆ ئەو كارەش، دەبێ لە واقیعی سەرهەڵدانی ناسیونالیزمی كوردی لە ناو سێكوچكەی كەلتوورە باڵادەستە گەورەكانی دراوسێمان بكۆڵینەوە. ناوەڕۆك و شێوەی ناسیۆنالیزمی كورد، شەرمنانە و خۆبەكەمزانە. ئەو شەرمنی و خۆبەكەم زانینە، چۆن دروست بوو؟ تێگەیشتن لەو حاڵەتە لەوانەیە رێ نیشاندەرمان بێت بۆ داڕشتنەوەی سەرلەنوێی خواستەكانمان. ئا لێرەدایە ئایدیۆلۆجیای ناسیۆنالیزمی بە تەقییە، غەدر لە كۆمەڵگای كوردستان دەكات و هیچ كاتێك داسەكنانی پێ نابەخشێ، چونكە تەعبیر لە خواستەكانی ناكات.
ئایدیۆلۆجیای بە تەقییەی نەتەوەیی ئێمە، كەشێكی لەبار نییە بۆ هەڵكەوتن و خۆنیشاندانی سەركردەكانمان. وەك لە مێژووشدا هەیە، سەركردەی پێكهاتە دینی و غەیرە دینییەكانی بە تەقییە هەرگیز نەبوونەتە رابەری مەزنی جیهانی. تەقییە سایكۆلۆجیای ترس و بێ پشتیوانی و خۆگونجاندن و سازش دروستدەكات. هەر ئەوەش هانیان دەدات بە دوای پاساوداندا بگەڕێن. باشترین پاساویش ئەو واقیعبینیەیە كە ئێمە كردوومانەتە بنەمای بیركردنەوەی سیاسیمان.
هیچ كاتێك، كۆمەڵگای ناودەوڵەتی لە خۆیەوە بە هانای میللەتانەوە ناچێ و سنووری مافەكانیان بۆ دیاری ناكات. ئەوە میللەتانن دەبێ خواستی خۆیان دەرببڕن و لەسەری سووربن. جا لە هێنانەدیدا لەوانەیە قۆناغبەندی تێبكەوێ و لە قۆناغێكی دیاریكراودا سازش هەبێ. لێرەوە ناواقیعیەتی جۆری رەفتاری بزووتنەوەی سیاسی نەتەوەیی ئێمە، لە پەیوەندی بە ئەمریكا و جیهان دەردەكەوێ. ئێمە ئەگەر خۆمان داوای سەربەخۆیی نەكەین، هیچ كاتێك لە رێككەوتنە ناودەوڵەتییەكاندا حسابی میللەتێكی سەربەخۆمان بۆ ناكەن. ئەو حسابنەكردنە هەموو مافەكانمان دەگرێتەوە.
لەلایەنی هەرێمایەتیشەوە، دوو دەهەی ئەخیرمان نیشانیداوە، توركیا و ئێران و سووریا دژمانن، بەڵام ئەو ئەهریمەنە نین كە نەكرێ نەخێریان پێ بگوترێ. ئەگەر ئیرادەی سەربەخۆ هەبێت، لەم بارودۆخەی ئێستای جیهاندا، هیچ دراوسێیەكمان ناتوانێ راستەوخۆ پەلامارمان بدات. هەڵبەت شەرمنی و خۆبەكەمزانیی سایكۆلۆجیای سەركردەیی ناو بزووتنەوەی كوردستان پاڵی پێوەدەنێ هەمیشە لایەكی كێشەكانی بباتەوە تاران و ئانكارا و دیمەشق.
ئەوەی ئێستا كوردستانی لە بەرامبەر عێراق لاواز كردووە، بێ ئیرادەیی و لێڵیی فكرە، نەك سەرچاوەكانی خۆپاراستن و هێز. وەختێك ئیرادە نەبێت، هیچ سەرچاوەیەكی هێز بە هانای میللەتان ناگات. بێ ئیرادەیی كۆمەڵگا دەخاتە ناو بێ بەرنامەیی و پەرت و بڵاوی دەكات. ئێستا ئیرادەی میللەتی ئێمە پەرت بووە. ئەوە لە كاتێكدایە زۆرترین سەرچاوەی مرۆیی و زەمینی و وزەییمان لەژێردەستدایە، كەچی لە پشتەوەی پەردە، راوێژكارە چەند پلەییەكانی پایتەختەكانی دراوسێمان، مژار بۆ سەركردەی زۆربەی حیزبەكان دادەنێن. ئەو تەنگوچەڵەمەیەی ئێستا، نیشانیداین، كورد لەسەر دیاریكردنی چارەنووسی خۆی، یەكڕا و كۆك نییە.
لە پرۆگرامی حیزبە كاریگەرەكاندا جیاوازییەكی كوشندە هەیە. پارتی دیموكراتی كوردستان، گەشەپێدانی ئابووری (كە تێزی نێچیرڤان بارزانییە) و پاراستنی باڵادەستیی خۆی كردووەتە ئامانج. یەكێتی نیشتمانی كوردستان، لە ناوخۆیدا ناكۆكە و بەدەست لەتبوونەوە گرفتارە. بزووتنەوەی گۆڕان، كۆكردنەوەی لایەنگر و پاشماوەكانی یەكێتی نیشتمانی كردووەتە ستراتیژی خۆی و زۆر گرنگی بە پرسە سەروەرییەكان نادات. هەردوو حیزبە ئیسلامییەكان (یەكگرتوو و كۆمەڵ) تازە بیر لە دووركەوتنەوە لە توندوتیژی دەكەنەوە و روانگای نەتەوەیی خۆیان تەعدیل دەكەن. PKK بە وجودی چەكداری و كاریگەری سیاسییانەی خۆی، لە نێوان حیزبەكانی باشووردا پازپازێن دەكات و هەمیشە تەرەفێكی گیروگرفتە.
وەك دیارە، هیچ پرۆگرامێكی هاوبەش نییە. ئەوە خاڵی لاوازیی كوردستانە لە پەیوەندی لەگەڵ عێراق و دەوروبەریدا. پێموایە رۆڵی سەرۆكایەتی فریادڕەس لە كۆكردنەوەی ئیرادە و فكری هاوبەشی تێكڕای بزووتنەوەكەدا دەردەكەوێ.
سەرباری ئەوەش، پێویستە نوخبەی رووناكبیری كوردستان، هاوكاری بزووتنەوەی سیاسی بكات و لە ساغكردنەوەی ستراتیژی سەربەخۆییدا بەشداری بكات. دوور وەستانی رووناكبیران، فكری سیاسی كوردستان لە سەرچاوەكانی خۆی بێبەش دەكات.
ئاماژەكان وا نیشان دەدەن، وەرزی گفتوگۆ بۆ یەكدی قبووڵكردنی عێراق و كوردستان كۆتایی هاتبێ. سەرۆك وەزیرانی عێراق، نوری مالیكی كە بە هێزترین سیاسەتمەداری عێراقی دوای 2003یە، بەردەوام كێشەكانی لەگەڵ كوردستان ئاڵۆزتر و زیاتر دەكات و بە ئاشكرا كینە بەرامبەر بە كورد تاودەدات. دوا نموونەی ئاخافتنی سەرۆكی عێراقی عەرەبی بەكارهێنانی خیتابی خوێن لەبەرامبەر خوێنە. بەخۆشحاڵییەوە سەرۆكی هەرێمی كوردستان بەڕێز مەسعود بارزانی لە بەرامبەر ئەو داخ لە دڵییەی مالیكی، پێشنیازی پێكەوە دانیشتن بۆ كۆتاییهێنان بەو هاوبەشییە دەكات كە عێراق بەردەوام پێشێلی دەكات.
كورد، جیا لە مژاری سەربەخۆییەكی هێمنانە هیچی دیكەی لە پێش نەماوە. بۆیە پێویستە كۆتایی بە سیاسەتی تەقییە بهێندرێ و بەڕوونی ئەو ستراتیژییە نوێیە بخرێتە بەردەمی عێراق و ئەمریكا و هەموو لایەنە پەیوەندیدارە جیهانی و هەرێمییەكان. هەڵبەت بە گیانێكی سەردەمیانە، وەك هەمیشە بە تەساموح و لێكحاڵیبوون. كاتێك ستراتیژی سەربەخۆیی ببێتە ئامانج، بەو مانایە نابێ كە پەلە لە جیابوونەوە بكرێ. دەشێ پلانێكی پشوودرێژ بۆ ئەو ئامانجە دابندرێ و لەگەڵ عێراق و كۆمەڵگای ناودەوڵەتی باسی قۆناغبەندی و زەمانی پێویست بۆ ئامادەكاری بكرێ. هیچ سەربەخۆییەك بەبێ هاوكاری نێودەڵەتی ناكرێ. زەمانی ئەوە هاتووە، پرسی سەربەخۆیی باشووری كوردستان باسی بەردەوامی ئێمە بێت.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ