دوای شەش ساڵی دیكە رووبەری سەوزایی سلێمانی دەگاتە ستانداردی جیهانی

رووداو- سلێمانی

پیسبوونی ژینگە بووەتە هۆكارێكی سەرەكی مەترسیدار بۆ سەر ژینگەی مرۆڤ و هۆكارێكی گرنگی مردنی مرۆڤی ئەم چەرخە.

رێكخراوی تەندروستی جیهانی دەڵێت ئەگەر وڵاتان و كۆمەڵگە مرۆییەكان بەشداری بكەن لە خاوێنكردنەوەی ژینگەدا، ئەوا ساڵانە ژیانی ملیۆنان كەس پارێزراو دەبێت.

ژینگە سێ رەگەزی سەرەكیی دەگرێتەوە: زەوی وشكانی، رووبەرە ئاوییەكان و هەوای دەوروبەر. 

لەساڵی 1972 ەوە رۆژی 5ی حوزەیرانی هەموو ساڵێك وەكو رۆژی جیهانیی ژینگە دیاریكراوە، بەڵام لە هەرێمی كوردستاندا رۆژی 16ی نیسان، ساڵیادی كیمیابارانی دۆڵی بالیسان، بە رۆژی ژینگەی دانراوە.

محەممەد حەمە سەعید، بەڕێوەبەری فەرمانگەی ژینگەی سلێمانی ترسی هەیە لەوەی پێشكەوتنی شارستانی، رێگە خۆشكەرێكی زیاتر بێت بۆ پیسبوونی ژینگە "ئێستا چەندین پڕۆژە و كارگە و باڵەخانە و ئۆتۆمبێلی نوێ لەسەر حیسابی ژینگە هاتوونەتە ئەم وڵاتە. لەكاتێكدا دەبێت لەكاتی پەرەسەندنی شارستانیدا خەمی هاوسەنگی ژینگەییش بخورێت. دەبێت هێنانانی ئامێر و دروستكردنی پڕۆژە و كارگە بەپێی رێنمایی و یاساكانی ژینگەپارێزی ئەنجامبدرێن".

پیسبوونی هەوا

پیسبوونی هەوا هۆكارێكی سەرەكی نەخۆشییەكانی دڵ و بۆرییەكانی خوێن و راڕەوەكانی هەناسە و شێرپەنجەیە. رێكخراوی تەندروستی جیهانی دەڵێت لە ساڵی 2012 دا 3,7 ملیۆن حاڵەتی مردنی پێشوەخت روویاندواوە بەهۆی پیسبوونی هەواوە و بە تێكڕا حەوت ملیۆن كەس لەو ساڵەدا لەسەر ئاستی جیهان بەهۆی هەوای پیسەوە مردوون.

گرنگترین رێگا بۆ خاوێنكردنەوەی هەوا، زیادكردنی رووبەری سەوزایی شارەكانە. بەپێی ستانداردی جیهانی دەبێت 15-25% ی رووبەری شارەكان سەوزایی بێت.

دارا حەسەن بەڕێوەبەری فەرمانگەی كەشناسی سلێمانی، وەكو "دۆستی ژینگە" قسەی بۆ (تۆڕی میدیایی رووداو) كرد گوتی "رووبەری سەوزایی شاری سلێمانی لە زۆربەی شارەكانی دیكە زیاترە و ئێستا گەیشتووەتە 9,7% لەكاتێكدا لە پێش راپەڕین تەنیا 0,7% بووە". گوتیشی "ئەگەر هەڵمەتی سەوزكردنی شار وەكو ئێستا بەردەوام بێت ئەوا ساڵی 2015-2020 دەگەینە ستانداردی جیهانی".

پیسبوونی ئاو

ئاوی پیس هۆكارێكی ژینگەیی دیكەیە كە نەخۆشیی جۆراوجۆر بۆ مرۆڤ دەگوازێتەوە، هەم لەڕێگای زیندەوەرە نەخۆشخەرەكان و هەم لەڕێگەی ئەو ماددە كیمیاییە قورسانەی رێگە خۆشدەكەن بۆ تووشبوون بە شێرپەنجە.

د.رزگار عەلی، بەڕێوەبەری گشتی خۆپاراستنی تەندروستی سلێمانی بە (تۆڕی میدیایی رووداو) ی گوت "لە كوردستان و لە هەموو جیهاندا ئاوی پیس هۆكاری سەرەكی تووشبوونە بە سكچوون و رشانەوە، گرانەتا و كرمەكانی ریخۆڵە". د.رزگار گوتی كە ئەوان لەو نموونانەی بۆ پشكنین ناردوویانە بۆ تاقیگە پێشكەوتووەكان، ماددە قورسەكانی بە راددەیەك تێدا نەبووە مەترسی بۆ سەر تەندروستی هاووڵاتیان هەبێت.

پیسبوونی خاك

هۆكاری سەرەكی پیسبوونی خاك فڕێدانی خۆڵ و خاشاكە بەشێوەیەكی بێ پلان و نەبوونی تەكنۆلۆجیای ریسایكلین. بە تەكنۆلۆجیای ریسایكلین، دەتوانرێت پاشماوە فڕێدراوەكان جارێكی دی بكرێنەوە بە كەرەستەی نوێ. بەمەش هەم ژینگە لەو ماددە پیسكەرانە پاكدەكرێتەوە، هەم سوودی ئابوورییان لێوەردەگیرێت.

بە گوتەی ئاوات حوسێن، فەرمانبەر لە بەشی هۆشیاركردنەوەی جەماوەری و پەروەردەیی لە فەرمانگەی ژینگەی سلێمانی، پارێزگای سلێمانی گرێبەستێكی 20 ساڵەی لەگەڵ كۆمپانیای لافارجی فەرەنسی كردووە بۆ ریساكلینی پاشماوە و خاشاكی سلێمانی.

جگە لەو سێ جۆرە سەرەكییەی پیسبوون، دۆستانی ژینگە چەند جۆرێكی دیكەی پیسبوونیش دیاری دەكەن، لەوانە: پیسبوون بە رووناكی: ئیشپێكردنی زۆری رووناكی لە شارەكان، یان بەكارهێنانی ئەو جۆرە گڵۆپانەی رووناكی بە ئاراستەی سەرەوەش بڵاو دەكەنەوە، دیمەنی سروشتی تاریكیی لا ئاسمان لە شەواندا تێكدەدات، ئەمەش كار لە سووڕی خەوی مرۆڤ دەكات.

پیسبوون بە ژاوە ژاو: ئەو دەنگە زۆرەی لە ئۆتۆمبێل و كارگەكان و فڕۆكەكانەوە دەردەچێت، ئارامیی مرۆڤ دەشێوێنێت و گرژی و فشاری دەروونی دەخولقێنێت.

پیسبوون بە گەرمی: ئەو گەرمییە زۆرەی لە ئەنجامی چالاكییە پیشەسازییە جۆراوجۆرەكانەوە دروست دەبێت، كاریگەریی نەرێنی لەسەر ژینگەی ئاوی و رووەكی دادەنێ و ژیانیان دەخاتە مەترسییەوە.