Mehmet Uzun, yasaklı ana dili Kürtçenin edebiyat dili olarak gelişmesi için Kürtçe yazmayı tercih ederek modern Kürt romanının öncülerinden biri oldu ve Kürt edebiyat tarihinde silinmez bir iz bıraktı. Öngörülü, "şoreşger" (devrimci) bir ruha sahip, toplumsal sorumluluk bilinciyle hareket eden bir aydının tanımı belki de tam olarak budur.
Cenevre Belediyesi Kültür Bakanlığı'na bağlı bir birimde çalışırken, sonbahar aylarında düzenlediğimiz edebiyat etkinlikleriyle edebiyatın büyüsüne kapılıyorduk. O dönemde Kürt edebiyatı henüz yeni yeni filizleniyordu. Türkiye'de Kürtlerin anadilde eğitim hakkının olmayışı, edebiyat piyasasının oluşmasını engelliyordu. Ancak Kürtçe yayın yapan yayınevleri açılmaya, dergi ve gazeteler yayımlanmaya başlamıştı. Cenevre'de geleneksel hale gelen edebiyat etkinliğimize o yıl bir Kürt edebiyatçısını konuk etmek istiyordum.
Aklıma Mehmet Uzun geldi. Onu aradım, hâl hatır faslının ardından Cenevre Uluslararası Edebiyat Etkinliği'ne davet etmek istediğimi söyledim. Etkinliğin tarihi bir salonda gerçekleşeceğini, Kültür Bakanı, hükümet yetkilileri, basın mensupları ve edebiyat çevrelerinin katılacağını, gecenin sonunda Şivan Perwer ve grubunun sahne alacağını belirttiğimde büyük bir memnuniyetle daveti kabul etti.
Cenevre Belediyesi'nin tahsis ettiği Alhambra Salonu, böyle bir etkinlik için biçilmiş kaftandı. İsveç'te sürgün hayatı yaşayan ve Kürtçe yazmakta ısrar eden "yasaklı dilin yazarı" Mehmet Uzun'u konuk ederek, Kürt dilinin yasaklılığına dikkat çekmeyi ve Kürt edebiyatını tanıtmayı amaçlıyorduk. Nitekim öyle de oldu. Salon, bir edebiyat etkinliği için yeterince büyük olduğundan, panelin ardından bir konser düzenlemek iyi bir fikir gibi görünüyordu. Şivan Perwer ve ekibi unutulmaz bir performans sergiledi.
Edebiyat haftası boyunca dünyanın dört bir yanından onlarca yazar davet edilmiş, farklı tarihlerde söyleşiler düzenleniyordu. Mehmet Uzun'u, yasaklı dilin yazarı olması nedeniyle pozitif ayrımcılıkla onur konuğu seçtik ve etkinlikteki basın toplantısını onun yönetmesini sağladık. Ayrıca basınla özel söyleşiler organize ettik. Birçok gazete tam sayfa röportajlar yayımladı. Ertesi gün manşetlerde "Yasaklı Dilin Yazarı" başlığıyla Mehmet Uzun yer alıyordu.
Hazırlıklarımız tamamlanmış, konuklar salona gelmeye başlamıştı. Yarısı İsviçreli olan kalabalık tarihi salonu doldurmuştu. Kültür Bakanı'nın da aralarında bulunduğu çok sayıda hükümet yetkilisi oradaydı. Divanda Mehmet Uzun ve ben vardık. Program gereği konukları selamladıktan sonra Mehmet Uzun'u tanıttım ve 20 dakikalık bir sunumla Kürt edebiyat tarihini özetledim.
Ardından sözü Mehmet Uzun'a bıraktım. Uzun, edebiyat serüvenini anlattıktan sonra henüz Fransızcaya çevrilen "Bira Qeder" (Kader Kuyusu) adlı romanının yazım sürecini ve ardındaki nedenleri paylaştı. Romanından pasajlar okuyarak dinleyicileri büyüledi. Soru-cevap bölümünde yoğun bir ilgiyle karşılaştık; salondaki herkes merakla sorularını yöneltti. Ardından Şivan Perwer ve grubu sahneye çıkarak muhteşem bir konserle geceyi taçlandırdı. Ertesi akşam belediye yetkilileriyle bir restoranda yemekli bir toplantıda buluştuk.
Türkiye'nin Kürt halkının kültürel değerlerini yok sayan yasakçı politikalarını masaya yatırdık; Kürt edebiyatının önemini konuştuk. Yemekten sonra Mehmet Uzun'la Cenevre Gölü kıyısında yürüyüşe çıktık. Loş bir akşamda lacivert gökyüzünde yıldızlar bize gülümsüyordu.
Uzun, İsviçre'nin devlet sistemi ve tarihi hakkında sorular sorarken Kürt edebiyatının düzeyini tartıştık. Dört gün boyunca misafirim olan Mehmet Uzun son derece disiplinli bir insandı. Sigara içmez, yemek sonrası az miktarda alkol alır, şık giyinir, erken yatar ve erken kalkaardı. Konuşurken kelimelere ve imgelere olan düşkünlüğünü hissederdiniz. Tartışmalarda görüşlerinde ısrarcı olmayışı kararsızlıktan değil kibarlığından kaynaklanırdı. Fikirlerini açıkça ifade eder, ancak dogmatik değildi. Dostluklarında vefalı, yurtsever ama farklı kültürlere ve çoğulculuğa büyük önem veren biriydi.
Tarihsel, kültürel ve evrensel değerleri siyasete kıyasla çok daha fazla önemserdi. Hoşgörülü, öngörülü, ilham verici ve hayal gücü geniş bir insandı. Tanıştırdığım konuklarla yaptığı sohbetlerde Kürt halkının siyasal haklar mücadelesinin farklı biçimlerde süreceğini, ancak asimilasyonun soykırım tehlikesine yol açabileceğini vurgulardı. Anadile sahip çıkmanın, hayatın her alanında Kürtçe konuşmanın ve yazmanın devrimci bir eylem olduğunu anlatırdı.
Mehmet Uzun, entelektüel bilinci ve öngörüsüyle üzerine düşeni yaptı; ideallerini hayata geçirdi ve Kürt gençleri için ilham kaynağı oldu. Onunla dostluğum, ortak değerler etrafında sözcüklerle kurulan derin ve duygu dolu bir bağdı. Vefatına kadar bu dostluk sürdü. Ruhu şad olsun.
1953'te Siverek'te doğan Mehmet Uzun, 1977'den itibaren İsveç'te sürgün hayatı yaşadı. Kürtçe, Türkçe ve İsveççe yazdığı eserleri yaklaşık 20 dile çevrildi. Romanları nedeniyle hakkında birçok dava açılan Uzun, İsveç Yazarlar Birliği Yönetim Kurulu Üyesi’ydi. Ayrıca İsveç PEN Kulübü ve Uluslararası PEN Kulübü'nde aktif rol aldı, İsveç ve Dünya Gazeteciler Birliği'nin üyesiydi. Birçok uluslararası ödül kazanan Uzun, Diyarbakır'da vefat etti.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın