Hewlêr (Rûdaw) - Îsraîlê pêngaveke dîrokî avêt û Somalîland wekî dewleteke serbixwe nas kir.
Somalîland welatek e ku li Qiloçê Afrîkayê ye û zêdetirî 30 sal in bi ala, pere, artêş û hilbijartinên xwe dijî lê bi awayekî fermî nayê naskirin.
Serokwezîrê Îsraîlê Benjamin Netanyahu doh ragihand ku wan Somalîland bi awayekî fermî nas kiriye.
Netanyahu, Wezîrê Karên Derve Gideon Saar û Serokê Somalîlandê Mihemed Ebdullah daxuyaniyeke hevpar îmze kir.
Bi vê yekê Îsraîl bû yekem welatê cîhanê ku Somalîlandê bi awayekî fermî nas dike.
Bertekên tund ên herêmî: "Êrişeke bi zanebûn e"
Ev biryar bû sedema nerazîbûna tund a Somalî, Tirkiye, Misir û Cîbûtiyê.
Serokwezîrê Somaliyê Hemze Ebdî Bare ev yek wekî "êrişeke bi zanebûn a li ser serweriya welatê xwe" bi nav kir.
Wezaretên Karên Derve yên Tirkiye, Misir û Cîbûtiyê jî daxuyaniyeke hevpar belav kir.
Di daxuyaniyê de biryara Îsraîlê hat şermezarkirin û wan piştgirî da yekparçeyiya axa Somaliyê.
Konseya Hevkariya Kendavê û Rêxistina Hevkariya Îslamî jî ev pêngav wekî "binpêkirina hiqûqa navneteweyî" nirxand.
Plana Netanyahu û 'Peymanên Îbrahîm'
Netanyahu di daxuyaniya xwe de diyar kir ku ev biryar "li gorî ruhê Peymanên Îbrahîm e."
Serokwezîrê Îsraîlê, Serokê Somalîlandê vexwend Îsraîlê û ragihand ku ew dixwazin di warên çandinî, teknolojî û aboriyê de hevkariyê bikin.
Serokê Somalîlandê jî ragihand ku ew dê beşdarî Peymanên Îbrahîm bibin ku pêvajoya asayîkirina pêwendiyên bi Îsraîlê re ye.
Dîroka 'Komara Nediyar'
Somalîlandê sala 1960î serxwebûna xwe ji Brîtanyayê standibû û pênc rojan serbixwe mabû.
Paşê bi Somaliyê re bûbû yek û "Komara Somaliyê" ava kiribûn.
Piştî şerê navxweyî yê salên 1980yî, gelê Somalîlandê sala 1991ê careke din serxwebûna xwe ragihand.
Ji wê rojê ve Somalîland berevajî kaosa li Somaliyê, bi sîstemeke demokratîk û pirpartîyî tê birêvebirin.
Di hiqûqa navneteweyî de ew wekî dewleteke "de facto" tê qebûlkirin lê li Neteweyên Yekbûyî nayê naskirin.
Rola Amerîkayê û 'Yasaya Serxwebûnê'
Li Kongreya Amerîkayê jî hewldanên ji bo naskirina Somalîlandê hene.
Nûnerê Komariyan Scott Perry pêşniyara "Yasaya Serxwebûna Komara Somalîlandê" pêşkêş kiribû.
Tê îdiakirin ku lobiya Îsraîlê piştgiriya vê pêvajoyê dike.
Senaryoyên Tarî: Îdiaya bicihkirina Filistîniyan
Tê îdiakirin ku li pişt vê naskirina bilez planeke "bicihkirina Filistîniyên ji Xezeyê" heye.
Li gorî îdiayan, Îsraîl dixwaze Somalîlandê wekî cihê bicihkirina koçberên Xezeyê bi kar bîne.
Hikûmeta Somalîlandê ev îdia red kirin lê çalakvanên mafên mirovan bi fikar in.
Satranca Jeopolîtîk: Bendera Berbera û Tirkiye
Somalîland bi rêya Bendera Berbera û hevkariya bi Îmaratê re hewl dide cihê xwe di qada navneteweyî de bigire.
Ev bender ji bo Îmaratê xwedî girîngiyeke stratejîk e.
Li aliyê din, Tirkiye jî bi peymana parastinê ya ku bi Somaliyê re îmze kiriye, bûye parçeyekî vê kêşeya li Qiloçê Afrîkayê.
Tirkiye soz daye ku 10 salan parastina avên Somaliyê bike.
Şîrove
Bi mêvanî şîroveyekê binivîse an jî têkeve hesabê xwe da ku malperê bi awayekî yeksertir û berfirehtir bi kar bînî
Şîroveyekê binivîse