ئایندە بۆ مریشكی كوردی خۆماڵییە یان كێڵگەكانی گۆشت؟
دۆخی پەلەوەر لە هەرێمی كوردستان بەرهەمی زۆر و بازاڕی نادیار
كوردستان دوو هێندەی پێویستی خۆی مریشك و سێ هێندەی پێویستی خۆی هێلكەی هەیە
ئایندە بۆ مریشكی كوردی خۆماڵییە یان كێڵگەكانی گۆشت؟
كورتەیەك لە بەرنامەكە
ئایا كەرتی بەرهەمهێنانی پەلەوەر لە هەرێمی كوردستان لە چ ئاستێكدایە؟ لە كاتێكدا ئامارە فەرمییەكان باس لەوە دەكەن كە هەرێمی كوردستان دوو هێندەی پێویستی خۆی گۆشتی مریشك و سێ هێندەی پێویستی خۆی هێلكە بەرهەم دەهێنێت، بەڵام خاوەن كێڵگە و بەخێوكەران باس لە بازاڕێكی ناسەقامگیر و نەبوونی پلانی حكومەت دەكەن بۆ ساغكردنەوەی بەرهەمەكانیان.
بەرپرسێكی وەزارەتی كشتوكاڵ ئاماری دڵخۆشكەر دەخاتەڕوو و جەخت لەوە دەكاتەوە كە كوردستان دەتوانێت بەشی پێداویستی ناوخۆ بكات تەنانەت ئەگەر سنوورەكانیشی بەسەردا دابخرێت. لە بەرامبەردا، سەرۆك و جێگری كۆمەڵەی پەلەوەرخانەكان لە سلێمانی، گەرمیان و دهۆك، سكاڵا لە ناسەقامگیریی بازاڕ، نەبوونی پلانی حكومی و بوونی كێڵگەی نایاسایی دەكەن. لەلایەكی دیكەوە، پسپۆڕان و بەخێوكەرانی مریشكی رەسەنی كوردی، ئەم جۆرە مریشكە بە "گەوهەری نیشتمان" ناودەبەن و باس لەوە دەكەن كە نرخەكەی هەندێك جار دەگاتە هەزاران دۆلار و تەنانەت بۆ بەریتانیاش بڕاوە، بەڵام بازاڕی كڕیاری تایبەت و سنووردارە. لە هەمان كاتدا، مامۆستایەكی زانكۆ هۆشداری دەدات لە نەبوونی "جین بانكی پەلەوەر" لە كوردستان بۆ پاراستنی ئەم رەگەزە بەنرخانە، كە بە پێویستییەكی زانستیی فەرامۆشكراوی دەزانێت. سەرەڕای توانای كەرتی پەلەوەر بۆ رەخساندنی هەلی كاری زۆر، خاوەن پڕۆژەكان باس لە نەبوونی هەر جۆرە هاوكارییەك دەكەن، ئەمەش وایكردووە ئایندەی ئەم كەرتە گرنگە نادیار بێت.
لە دەستپێكی بەرنامەكەدا راپۆرتێكی مەیدانی پیشاندرا كە جەخكردنەوەبوو لەسەر گرنگی مریشكی كوردی و كە دەرفەتێكی باش بۆ وەبەرهێنانی هەیە.
بەرهەمێكی زۆر و بازاڕێكی نادیار
بەپێی ئامارە فەرمییەكان، كەرتی پەلەوەر لە هەرێمی كوردستان لە ئاستێكی باشدایە. فیراس سدیق، بەڕێوەبەری سامانی ئاژەڵ لە وەزارەتی كشتوكاڵ، رایگەیاند: "ساڵانە لە هەرێمی كوردستان ٣٠٠ هەزار تۆن مریشك بەرهەمدەهێنرێت، لە كاتێكدا پێویستی ساڵانەی هەرێم ١٥٠ هەزار تۆنە". هەروەها سەبارەت بە هێلكە دەڵێت: "رۆژانە ٢١ هەزار كارتۆن هێلكە بەرهەم دەهێنرێت، لە كاتێكدا پێویستی رۆژانەمان ٧ هەزار كارتۆنە". فیراس سدیق ئەوەندە دڵنیایە لە توانای ناوخۆیی كە دەڵێت: "دەرگای سنوورەكانیشمان لێ دابخرێت دەتوانین بەردەوام بین".
بەڵام ئەم وێنە گەشە لەلایەن بەرهەمهێنەرانەوە بە شێوەیەكی تر دەبینرێت. حاجی رەمەزان، جێگری سەرۆكی كۆمەڵەی پەلەوەرخانەكانی دهۆك، پێی وایە "بازاڕی هەرێمی كوردستان سەقامگیر نییە" و رەخنە لەوە دەگرێت كە "حكومەت پلانی بۆ ساخكردنەوەی بەرهەمەكان نەبووە". هاوكات نازم عەبدوڵڵا، سەرۆكی كۆمەڵەی پەلەوەرخانەكانی سلێمانی و گەرمیان، ئاماژە بە كێشەیەكی تر دەكات كە بوونی "كێڵگەی نایاسایی بەخێوكردنی مریشكە" لە هەرێمی كوردستان، كە ئەمەش كاریگەریی نەرێنی لەسەر بازاڕ و بەرهەمهێنەرە یاساییەكان هەیە.
مریشكی كوردی گەوهەری نیشتمانە
جیاواز لە مریشكی سپی كێڵگەكان، مریشكی رەسەنی كوردی بەهایەكی تایبەتی هەیە، چ لە رووی ئابووری و چ لە رووی كولتوورییەوە. د.كوێستان عەلی، مامۆستای زانكۆ پسپۆڕی بەخێوكردنی مریشكی خۆماڵی، بە شانازییەوە دەڵێت: "مریشكەكانمان رەخشن و گەوهەری نیشتمانەكەمانن". ئەم بەهایە لە نرخەكەشیدا رەنگدەداتەوە؛ بڕوا جەمال، كە خاوەنی كێڵگەیەكی بەخێوكردنی مریشكی خۆماڵییە ئاشكرای دەكات كە "نرخی مریشكی زینەی خۆمان دەگاتە یەك دەفتەر دۆلار" و گرانترین پەلەوەری خۆی بە ١٥٠٠ دۆلار فرۆشتووە. سەید كاوە، بەرپرسی راگەیاندن لە رێكخراوی رەسنی كوردی، باس لەوە دەكات كە "مریشكی كوردی زینە بە نزیكەی چوار هەزار دۆلار فرۆشراوە".
جێی سەرنجە كە ئەم بەرهەمە سنووری كوردستانیشی بڕیوە، وەك بەكر غەفور فرۆشیاری مریشك دەڵێت: "مریشكی كوردی لێرەوە دەبرێتەوە بۆ بەڕیتانیا". سەرەڕای ئەمەش، بازاڕی ئەم جۆرە پەلەوەرە سنووردارە. ئەكرەم عەزیز فرۆشیارێكی دیكەی مریشك دەڵێت: "تەنیا چەند كەسێكی كەم هەن مریشكی زینە دەكڕن". ئەمەش وا دەكات ئایندەی ئەم سامانە نیشتمانییە پێویستی بە بایەخپێدانی زیاتر بێت.
مەتەڵ یان سیحر: مریشكی سپی و پرسیارەكان
مریشكی كێڵگەكانی گۆشت، كە بەرهەمی سەرەكیی بازاڕە، چەندین پرسیاری دروست كردووە. خێرایی گەشەكردنی یەكێكە لەو پرسیارانە، وەك فەرهاد رەشید فرۆشیارێكی دیكەی مریشك ئاماژەی پێدەكات: "نازانین مەتەڵە یان سیحر، مریشكی گۆشت بە سێ مانگ پێدەگات". لەلایەكی دیكەوە،
د.كوێستان عەلی بۆچوونێكی سەرنجڕاكێشی هەیە لەسەر رەنگی سپی ئەم مریشكانە و دەڵێت: "مریشكی گۆشت بۆیە سپییە تاوەكو هەڵبژاردە لەبەردەست بەكابەر نەبێت"، بەو واتایەی كە یەكڕەنگییەكە بۆ ئەوەیە كە كڕیار نەتوانێت بەپێی رەنگ جیاوازییان بكات.
یەكێك لە ئاستەنگەكانی بەردەم ئەم كەرتە، پشتبەستنە بە هاوردەكردنی جوجكە لە دەرەوە. ئەكرەم عەزیز دەڵێت: "هەموو جۆرە جوجكەیەكمان لە ئێرانەوە بۆ دێت"، ئەمەش وا دەكات سەقامگیریی بەرهەمهێنان پەیوەست بێت بە دۆخی سیاسی و ئابووریی وڵاتانی دراوسێوە.
پێویستییەكی زانستیی فەرامۆشكراو: بۆچی جین بانكی پەلەوەر نییە؟
لەكاتێكدا گرنگی بە پاراستنی رەگەزە رەسەنەكان دەدرێت، د. یوسف بەرزنجی، مامۆستای زانكۆی سەڵاحەدین، ئاماژە بە بۆشاییەكی گەورەی زانستی دەكات و دەڵێت: "جین بانكی پەلەوەری زۆر پێویستە، بەڵام لە هەرێمی كوردستاندا نییە". ئەو ئەم بابەتە بەراورد دەكات بە هەنگاوە ئەرێنییەكانی دیكەو دەڵێت: "بە توێژینەوەیەك سەگی پشدەرمان بە ناوی كوردەوە تۆمار كردووە" و "لە هەرێمی كوردستان تەنیا جین بانكی رووەكی هەیە". نەبوونی جین بانكێكی تایبەت بە پەلەوەر، مەترسیی لەناوچوونی رەگەزە كوردییەكان زیاد دەكات، كە بەشێكن لە سامانی سروشتی هەرێمی كوردستان.
هاوكاریی سفر و توانایەكی بەهەدەرچوو
سەرەڕای ئەوەی كەرتی پەلەوەر دەتوانێت ببێتە سەرچاوەیەكی گرنگی داهات و هەلی كار، بەڵام بەرهەمهێنەران هەست بە پشتگوێخستن دەكەن. بڕوا جەمال بە راشكاوی دەڵێت "هیچ كەسێك هاوكارییمان ناكات"، لە كاتێكدا پێی وایە "بە پەلەوەر لە هەر دۆنمێكدا دەتوانی ١٠ هەلی كار بڕەخسێنیت". ئەم توانایە بۆ هەناردەكردنیش دەرفەتێكی گەورەیە. حاجی رەمەزان دەڵێت: "هاوكاریمان بكەن، دەتوانین بەرهەم بنێرینە وڵاتانی دراوسێ".
لە كۆتاییدا، داواكارییەكان روو لە حكومەت و پەرلەمان دەكەن. نازم عەبدوڵڵا هیواخوازە "پەرلەمانتارانی نوێ لە بەغدا هاوكارمان بن لە پاراستنی بەرهەمی ناوخۆیی". ئەمەش نیشانی دەدات كە بەرهەمهێنەران چاویان لەوەیە كە بە بڕیاری سیاسی و پلانی تۆكمەی حكومی، ئەم كەرتە گرنگە لە بازاڕێكی نادیارەوە بەرەو ئایندەیەكی گەش و سەقامگیر هەنگاو بنێت.
میوانە سەرەكییەكانی بەرنامەكە پێكهاتبوون لە
- فیراس سدیق، بەڕێوەبەری سامانی ئاژەڵ لە وەزارەتی كشتوكاڵ
- نازم عەبدوڵڵا، سەرۆكی كۆمەڵەی پەلەوەرخانەكانی سلێمانی و گەرمیان
- حاجی رەمەزان، جێگری سەرۆكی كۆمەڵەی پەلەوەرخانەكانی دهۆك
- د. یوسف بەرزنجی، مامۆستا لە كۆلێژی زانستە ئەندازیارییە كشتوكاڵییەكانی زانكۆی سەڵاحەدین
- سەید كاوە، بەرپرسی ڕاگەیاندن لە ڕێكخراوی ڕەسنی كوردی بۆ پەلەوەری جوانی
كوردستان دوو هێندەی پێویستی خۆی مریشك و سێ هێندەی پێویستی خۆی هێلكەی هەیە
ئایندە بۆ مریشكی كوردی خۆماڵییە یان كێڵگەكانی گۆشت؟
كورتەیەك لە بەرنامەكە
ئایا كەرتی بەرهەمهێنانی پەلەوەر لە هەرێمی كوردستان لە چ ئاستێكدایە؟ لە كاتێكدا ئامارە فەرمییەكان باس لەوە دەكەن كە هەرێمی كوردستان دوو هێندەی پێویستی خۆی گۆشتی مریشك و سێ هێندەی پێویستی خۆی هێلكە بەرهەم دەهێنێت، بەڵام خاوەن كێڵگە و بەخێوكەران باس لە بازاڕێكی ناسەقامگیر و نەبوونی پلانی حكومەت دەكەن بۆ ساغكردنەوەی بەرهەمەكانیان.
بەرپرسێكی وەزارەتی كشتوكاڵ ئاماری دڵخۆشكەر دەخاتەڕوو و جەخت لەوە دەكاتەوە كە كوردستان دەتوانێت بەشی پێداویستی ناوخۆ بكات تەنانەت ئەگەر سنوورەكانیشی بەسەردا دابخرێت. لە بەرامبەردا، سەرۆك و جێگری كۆمەڵەی پەلەوەرخانەكان لە سلێمانی، گەرمیان و دهۆك، سكاڵا لە ناسەقامگیریی بازاڕ، نەبوونی پلانی حكومی و بوونی كێڵگەی نایاسایی دەكەن. لەلایەكی دیكەوە، پسپۆڕان و بەخێوكەرانی مریشكی رەسەنی كوردی، ئەم جۆرە مریشكە بە "گەوهەری نیشتمان" ناودەبەن و باس لەوە دەكەن كە نرخەكەی هەندێك جار دەگاتە هەزاران دۆلار و تەنانەت بۆ بەریتانیاش بڕاوە، بەڵام بازاڕی كڕیاری تایبەت و سنووردارە. لە هەمان كاتدا، مامۆستایەكی زانكۆ هۆشداری دەدات لە نەبوونی "جین بانكی پەلەوەر" لە كوردستان بۆ پاراستنی ئەم رەگەزە بەنرخانە، كە بە پێویستییەكی زانستیی فەرامۆشكراوی دەزانێت. سەرەڕای توانای كەرتی پەلەوەر بۆ رەخساندنی هەلی كاری زۆر، خاوەن پڕۆژەكان باس لە نەبوونی هەر جۆرە هاوكارییەك دەكەن، ئەمەش وایكردووە ئایندەی ئەم كەرتە گرنگە نادیار بێت.
لە دەستپێكی بەرنامەكەدا راپۆرتێكی مەیدانی پیشاندرا كە جەخكردنەوەبوو لەسەر گرنگی مریشكی كوردی و كە دەرفەتێكی باش بۆ وەبەرهێنانی هەیە.
بەرهەمێكی زۆر و بازاڕێكی نادیار
بەپێی ئامارە فەرمییەكان، كەرتی پەلەوەر لە هەرێمی كوردستان لە ئاستێكی باشدایە. فیراس سدیق، بەڕێوەبەری سامانی ئاژەڵ لە وەزارەتی كشتوكاڵ، رایگەیاند: "ساڵانە لە هەرێمی كوردستان ٣٠٠ هەزار تۆن مریشك بەرهەمدەهێنرێت، لە كاتێكدا پێویستی ساڵانەی هەرێم ١٥٠ هەزار تۆنە". هەروەها سەبارەت بە هێلكە دەڵێت: "رۆژانە ٢١ هەزار كارتۆن هێلكە بەرهەم دەهێنرێت، لە كاتێكدا پێویستی رۆژانەمان ٧ هەزار كارتۆنە". فیراس سدیق ئەوەندە دڵنیایە لە توانای ناوخۆیی كە دەڵێت: "دەرگای سنوورەكانیشمان لێ دابخرێت دەتوانین بەردەوام بین".
بەڵام ئەم وێنە گەشە لەلایەن بەرهەمهێنەرانەوە بە شێوەیەكی تر دەبینرێت. حاجی رەمەزان، جێگری سەرۆكی كۆمەڵەی پەلەوەرخانەكانی دهۆك، پێی وایە "بازاڕی هەرێمی كوردستان سەقامگیر نییە" و رەخنە لەوە دەگرێت كە "حكومەت پلانی بۆ ساخكردنەوەی بەرهەمەكان نەبووە". هاوكات نازم عەبدوڵڵا، سەرۆكی كۆمەڵەی پەلەوەرخانەكانی سلێمانی و گەرمیان، ئاماژە بە كێشەیەكی تر دەكات كە بوونی "كێڵگەی نایاسایی بەخێوكردنی مریشكە" لە هەرێمی كوردستان، كە ئەمەش كاریگەریی نەرێنی لەسەر بازاڕ و بەرهەمهێنەرە یاساییەكان هەیە.
مریشكی كوردی گەوهەری نیشتمانە
جیاواز لە مریشكی سپی كێڵگەكان، مریشكی رەسەنی كوردی بەهایەكی تایبەتی هەیە، چ لە رووی ئابووری و چ لە رووی كولتوورییەوە. د.كوێستان عەلی، مامۆستای زانكۆ پسپۆڕی بەخێوكردنی مریشكی خۆماڵی، بە شانازییەوە دەڵێت: "مریشكەكانمان رەخشن و گەوهەری نیشتمانەكەمانن". ئەم بەهایە لە نرخەكەشیدا رەنگدەداتەوە؛ بڕوا جەمال، كە خاوەنی كێڵگەیەكی بەخێوكردنی مریشكی خۆماڵییە ئاشكرای دەكات كە "نرخی مریشكی زینەی خۆمان دەگاتە یەك دەفتەر دۆلار" و گرانترین پەلەوەری خۆی بە ١٥٠٠ دۆلار فرۆشتووە. سەید كاوە، بەرپرسی راگەیاندن لە رێكخراوی رەسنی كوردی، باس لەوە دەكات كە "مریشكی كوردی زینە بە نزیكەی چوار هەزار دۆلار فرۆشراوە".
جێی سەرنجە كە ئەم بەرهەمە سنووری كوردستانیشی بڕیوە، وەك بەكر غەفور فرۆشیاری مریشك دەڵێت: "مریشكی كوردی لێرەوە دەبرێتەوە بۆ بەڕیتانیا". سەرەڕای ئەمەش، بازاڕی ئەم جۆرە پەلەوەرە سنووردارە. ئەكرەم عەزیز فرۆشیارێكی دیكەی مریشك دەڵێت: "تەنیا چەند كەسێكی كەم هەن مریشكی زینە دەكڕن". ئەمەش وا دەكات ئایندەی ئەم سامانە نیشتمانییە پێویستی بە بایەخپێدانی زیاتر بێت.
مەتەڵ یان سیحر: مریشكی سپی و پرسیارەكان
مریشكی كێڵگەكانی گۆشت، كە بەرهەمی سەرەكیی بازاڕە، چەندین پرسیاری دروست كردووە. خێرایی گەشەكردنی یەكێكە لەو پرسیارانە، وەك فەرهاد رەشید فرۆشیارێكی دیكەی مریشك ئاماژەی پێدەكات: "نازانین مەتەڵە یان سیحر، مریشكی گۆشت بە سێ مانگ پێدەگات". لەلایەكی دیكەوە،
د.كوێستان عەلی بۆچوونێكی سەرنجڕاكێشی هەیە لەسەر رەنگی سپی ئەم مریشكانە و دەڵێت: "مریشكی گۆشت بۆیە سپییە تاوەكو هەڵبژاردە لەبەردەست بەكابەر نەبێت"، بەو واتایەی كە یەكڕەنگییەكە بۆ ئەوەیە كە كڕیار نەتوانێت بەپێی رەنگ جیاوازییان بكات.
یەكێك لە ئاستەنگەكانی بەردەم ئەم كەرتە، پشتبەستنە بە هاوردەكردنی جوجكە لە دەرەوە. ئەكرەم عەزیز دەڵێت: "هەموو جۆرە جوجكەیەكمان لە ئێرانەوە بۆ دێت"، ئەمەش وا دەكات سەقامگیریی بەرهەمهێنان پەیوەست بێت بە دۆخی سیاسی و ئابووریی وڵاتانی دراوسێوە.
پێویستییەكی زانستیی فەرامۆشكراو: بۆچی جین بانكی پەلەوەر نییە؟
لەكاتێكدا گرنگی بە پاراستنی رەگەزە رەسەنەكان دەدرێت، د. یوسف بەرزنجی، مامۆستای زانكۆی سەڵاحەدین، ئاماژە بە بۆشاییەكی گەورەی زانستی دەكات و دەڵێت: "جین بانكی پەلەوەری زۆر پێویستە، بەڵام لە هەرێمی كوردستاندا نییە". ئەو ئەم بابەتە بەراورد دەكات بە هەنگاوە ئەرێنییەكانی دیكەو دەڵێت: "بە توێژینەوەیەك سەگی پشدەرمان بە ناوی كوردەوە تۆمار كردووە" و "لە هەرێمی كوردستان تەنیا جین بانكی رووەكی هەیە". نەبوونی جین بانكێكی تایبەت بە پەلەوەر، مەترسیی لەناوچوونی رەگەزە كوردییەكان زیاد دەكات، كە بەشێكن لە سامانی سروشتی هەرێمی كوردستان.
هاوكاریی سفر و توانایەكی بەهەدەرچوو
سەرەڕای ئەوەی كەرتی پەلەوەر دەتوانێت ببێتە سەرچاوەیەكی گرنگی داهات و هەلی كار، بەڵام بەرهەمهێنەران هەست بە پشتگوێخستن دەكەن. بڕوا جەمال بە راشكاوی دەڵێت "هیچ كەسێك هاوكارییمان ناكات"، لە كاتێكدا پێی وایە "بە پەلەوەر لە هەر دۆنمێكدا دەتوانی ١٠ هەلی كار بڕەخسێنیت". ئەم توانایە بۆ هەناردەكردنیش دەرفەتێكی گەورەیە. حاجی رەمەزان دەڵێت: "هاوكاریمان بكەن، دەتوانین بەرهەم بنێرینە وڵاتانی دراوسێ".
لە كۆتاییدا، داواكارییەكان روو لە حكومەت و پەرلەمان دەكەن. نازم عەبدوڵڵا هیواخوازە "پەرلەمانتارانی نوێ لە بەغدا هاوكارمان بن لە پاراستنی بەرهەمی ناوخۆیی". ئەمەش نیشانی دەدات كە بەرهەمهێنەران چاویان لەوەیە كە بە بڕیاری سیاسی و پلانی تۆكمەی حكومی، ئەم كەرتە گرنگە لە بازاڕێكی نادیارەوە بەرەو ئایندەیەكی گەش و سەقامگیر هەنگاو بنێت.
میوانە سەرەكییەكانی بەرنامەكە پێكهاتبوون لە
- فیراس سدیق، بەڕێوەبەری سامانی ئاژەڵ لە وەزارەتی كشتوكاڵ
- نازم عەبدوڵڵا، سەرۆكی كۆمەڵەی پەلەوەرخانەكانی سلێمانی و گەرمیان
- حاجی رەمەزان، جێگری سەرۆكی كۆمەڵەی پەلەوەرخانەكانی دهۆك
- د. یوسف بەرزنجی، مامۆستا لە كۆلێژی زانستە ئەندازیارییە كشتوكاڵییەكانی زانكۆی سەڵاحەدین
- سەید كاوە، بەرپرسی ڕاگەیاندن لە ڕێكخراوی ڕەسنی كوردی بۆ پەلەوەری جوانی
بهشی بكه لە
