کوردانی جۆرجیا، لەبەردەم هەڕەشەی توانەوەدا

 

رۆستاڤیلی، شەقامێکی سەرەکیی تبلیسی پایتەختی جۆرجیایە، بەناوی هەڵبەستڤانی ئەو وڵاتە شوتا رۆستاڤیلییەوە ناونراوە، ئەو هەڵبەستڤانێکی گەورەی جۆرجیایە و لە سەدەی 12دا ژیاوە، بۆ یەکەم جار بەرهەمەکانی لە ساڵی 1712 لە تبلیسی چاپکراون. 

 

 

کوردانی جۆرجیا، ئامارێکی فەرمی نییە ژمارەیان دیاری بکات، بەپێی کۆمەڵەی رووناهی زیاتر لە 20 هەزار کەسن، هەموویان بە ئایین ئێزدین، بەڵام ژمارەیەکیان کە نزیکەی 200 کەس دەبن ئایینەکەیان گۆڕیوە و بوونەتە کریستییان، ئەوان نەک تەنیا نکۆڵی لە کوردبوونیان ناکەن، بەڵکو لە کۆمەڵەی رووناهی دا هاوشانی کوردانی ئێزدی کار بۆ پرسە نەتەوەییەکانیان دەکەن. 

 

رۆزا کچێکی کوردە کە بووەتە کریستان، لە کۆمەڵەی رووناهی دا بەبێ هەستکردن بە ماندووبوون کاری دەکرد و کوردییەکی مامناوەندیشی دەزانی، هاوشان لەگەڵ هاوڕێیە ئێزدییەکانی کاری بۆ پرسە نەتەوەییەکانی کورد دەکرد. 

 

دوو کوڕی ئیسکۆ داسنی، پەرلەمانتاری کوردی ئەو وڵاتە بوونەتە کریستیان، بۆ بینینی کوڕی ئیسکۆ داسنی، کنیاز داسنی چوومە هوتێلە بەنێوبانگەکەی لە تیبلیسی، کنیاز بە کوردییەکی پاراو پێشوازی لێکردم و لە ژوورێکی کۆبوونەوەی هوتێلەکە گفتوگۆمان لەبارەی کارە بازرگانییەکانی کرد، کە لە بواری بیناسازی دا کۆمپانیاکەی دووەم گەورەترین کۆمپانیای ئەو وڵاتەیە و لە 5 شار پڕۆژەی نیشتەجێبوونی هەیە. 

 

 

کنیاز داسنی باسی لە چۆنیەتی فێربوونی زمانی کوردی کرد و گوتی، "لە دایک و باوکم فێری کوردی بووم، ئێستاش منداڵەکانم بە هەمان شێوە فێری کوردی دەکەم، ئەوان کەمێک کوردی دەزانن".

 

زۆربەی کوردی جۆرجیا لە تیبلیسی پایتەخت دەمێننەوە، گەڕەکی کۆکی ئەو گەڕەکەیە، کە سیمایەکی کوردی هەیە و بەشی زۆری کورد لەو گەڕەکە دەژین، دەکەوێتە بەرزاییەکانی شارەکە، لە هەمان گەڕەک گۆڕستانی شارەکەش هەیە، بەشێکی گوڕستانەکە بۆ کوردانی ئێزدی تەرخانکراوە، زۆربەی گۆڕەکانی کورد نیشانەی ئێزدییبوونیان پێوەیە، یەکێک لە گۆڕەکان یوسف کامل بەدرخان تێیدا نێژراوە. 

 

پایتەختی جۆرجیای ئەو شارە دڵڕفێنەی لە سەدەی پێنجەم بنیاتنراوە، دانیشتووانەکەی نزیکەی ملیۆنێک و 500 هەزار کەس دەبن، یەكێکە لە رووگەکانی بەشێکی زۆری گەشتیارانی رووس، ئاسیایی و عەرەب. بۆ داهاتەکەی تاوەکو ئاستێک پشت بە گەشتیاری دەبەستێت، گەنجەکانی کورد بەدەستە رەنگینەکانیان کاری جیاواز دەکەن، بەڵام ناسینیان ئەستەمە، لە یەکێک لە رێستۆڕانتەکانی شارەکە گەنجێکی خزمەتکار کە رووخسارێکی کوردانەی هەبوو، لێمپرسی ناوت چییە؟ بە ئینگلیزی وەڵامی دامەوە نیگا، پرسیم کوردی؟ بە کوردی وەڵامی دامەوە "بەڵێ کوردم، کوردی باش تێدەگەم، بەڵام ناتوانم پێی بئاخڤم" . لە راستی دا لە تەواوی گفتوگۆیەکەماندا کوردییەکی باش قسەی کرد.

 

 ئیسکۆ داسنی کە پێشووتر داواکاری گشتیی جۆرجیا بووە، سێ خولە پەرلەمانتاری ئەو وڵاتەیە دەڵێت، "پێشتر دایک و باوک بە کوردی قسەیان لەگەڵ منداڵەکانیان دەکرد، بەڵام ئێستا ئەوە کەمبووە، کێشەی گەورە لێرە ئەوەیە، منداڵ سەرەتا فێری جۆرجی و ئینگلیزی دەبێت ئینجا کوردی".

 

ئیسکۆ داسنی جگە لەوەی پەرلەمانتارە، یەکێکە لە بازرگانە دیارەکانیش لە جۆرجیا، لە کاتی قسەکردنمان لە ئۆفیسەکەی خۆی لە یەکێک لە بانکەکانی تبلیسی، کە خۆی خاوەنیەتی گوتی، "کە دێمە کوردستان زۆر دڵخۆش دەبم، چونکە هەموویان بە کوردی قسە دەکەن، جارێک منداڵەکانم پرسییان پۆلیسەکانی ئێرەش (کوردستان) بە کوردی قسە دەکەن؟". 

 

ماریا ئەلیکسەندەر، کچێکی 26 ساڵانەی کوردی ئێزدییە، زمانەکانی تورکی، جۆرجی، رووسی و ئینگلیزی دەزانێت، بەڵام بە ئەستەم بە زمانی دایکی قسە دەکات گوتی، "من کوردی ئێزدیم و حەزدەکەم فێری زمانی کوردی ببم، بەڵام قوتابخانەی کوردی نییە و هاوڕێی کوردیشم زۆر کەمن". 

 

زازا کۆڵاشوڤ، سەرۆکی کۆمەڵەی رووناهی نایشارێتەوە لە نێوان کوردانی جۆرجیا کێشەی کوردبوون و ئێزدیبوون هەیە و دەڵێت، "کێشەی گەورەمان پەرتبوونە، ئێمە بەدەست کێشەی کوردبوون و ئێزدیبوونەوە دەناڵێنین". 

 

لەبارەی زمانی کوردییەوە زازا کۆڵاشوڤ گوتی، "کێشەی فێربوونی زمانی کوردیمان هەیە، نە قوتابخانە و نە مامۆستای تایبەت بە زمانی کوردیمان نین". 

 

 

کێشەی گەورەی بەردەم کوردانی جۆرجیا ناسنامەی نەتەوەییە، چونکە بەشێکی زۆریان دەڵێن، ئێمە ئێزدین نەک کورد. مامۆکا و ماری کە خێزانێکی کوردی ئێزدین، ئێمەیان لە ماڵی خۆیان میوان کرد. مامۆکا و ماری کچێکی 12 ساڵانەیان هەیە، کە نە ناوەکەی کوردییە و نە کوردیش دەزانێت، مامۆکاش چەند وشەیەکی کوردی کە لە پەنجەکانی دەست تێناپەڕێت دەزانێت بە منی گوت" دەمەوێت فێری کوردی ببم" ، ئەم رستەیەشی بە زەحمەت دەربڕی. 

 

ماری داتۆ، هاوژینی مامۆکا کە لە دادگای تبلیسی کار دەکات، کوردییەکی باش دەزانێت، باسی لە چۆنیەتی فێربوونی کوردی کرد و گوتی، "داپیر و باپیرم بە کوردی قسەیان لەگەڵ دەکردم و لەوانەوە فێری کوردی بووم، بەڵام حەزدەکەم قوتابخانەی کوردی هەبێت بۆ ئەوەی کوردییەکەم بەهێزتر بکەم". 

 

لەکاتی دانیشتنەکەمان لە ماڵی مامۆکا و ماری، بەدیار خواردنەوەی چایەکی کوردانەوە پێێان گوتم، هاوڕێیەکی نزیکیان دێت، بەڵام ئێزدییە نەک کورد، چەرکەس بە ژوورێ کەت، بە کوردی سڵاوی کرد و بەخێرهاتنمان کرد. 

 

هەرکە دەستی بە گفتوگۆ کرد گوتی، "ئێمە ئێزدین و ئایینەکەشمان شەڕفەدینە،" لێمپرسی، شەڕفەدین دەناسی؟ گوتی "ئایینەکەمانە"، بۆم روونکردەوە کە شەرفەدین پیاوێکی ئایینی بەنێوبانگی ئێزدییە و گۆڕەکەی لە شنگالە، بۆ ماوەی دوو کاژێر گفتوگۆمان بە کوردی کرد، ئەو زانیاری لەسەر کورد و کوردستان کەم بوو، دوای وەرگرتنی زانیاری پرسیاری چۆنیەتی سەردانی کوردستانی لێکردم، ئایا کوردستان سنووری هەیە؟ خاڵی پشکنین لەسەر سنوورەکان هەیە؟ فڕۆکەخانەی هەیە؟ ئەو هیچ زانیارییەکی نەبوو کە کورد خاوەن هێزی پێشمەرگە و ئاسایش، ئاڵا و دەسەڵاتی خۆیانن، کە ئەوانەی زانی دڵخۆشی باڵی بەسەر رووخساریدا کێشا و تێڕوانینەکانی 180 پلە گۆڕان. 

 

ئیسکۆ داسنی بە روونی باسی کێشەی کوردبوون و ئێزدیبوون دەکات و هەندێ کێشە هەیە دەڵێت، "ئایینەکەم ئێزدییە و خۆم کوردم،  90%ـی ی کوردانی جۆرجیا دەڵێن ئێمە کوردین و نەتەوەی خۆیان خۆشدەوێ، هیچ شتێک لەوە خراپتر نابێت نکوڵی لە نەتەوەکەت بکەی". 

 

 

کۆنفرانسی رۆڵی کوردانی قەفقاسیا لە نەتەوەسازییدا رۆژی 19-10-2025 لە تبلیسی بەڕێوەچوو، لە کۆنفرانسەکەدا هەستم بە مەودایەکی دوور لە نێوان گەنج و بەتەمەنەکاندا کرد، گەنجەکان هەرچەند کوردیشیان زانیبا، سەریان لەسەر موبایلەکانیان دانابوو، یاخود لەلایەکی هوڵەکە خەریکی قسەکردن بوون، تاوەکو رادەیەک ناحەقییان نەبوو، چونکە بابەتەکانی کۆنفرانسەکە مێژوویی و دوور لە حەزوخولیای ئەوان بوون، هەرچەند زازا کۆلاشوڤ رەتیدەکاتەوە کە گەنج کەم بن، بەڵام هەبوونیان بەبێ باسکردنی خولیا و پێویستییەکانیان وایکردبوو لە دەرەوەی کۆنفرانسەکەبن. 

 

ئیسماعیل کامیل، سەرۆکی کۆنفیدراسیۆنی رەوەندی کوردستانە، دانی بەوە دانا، گەنج کەم بوون و پرسەکانی تایبەت بە ئەوان گفتوگۆ نەکران و گوتی، "ساڵی داهاتوو هەوڵدەدەین 50%ـی بۆ گەنج بێت". 

 

جیاکردنەوەی کورد لەگەڵ نەتەوەی جۆرجی دا لە جۆرجیا لەنێو بە تەمەنەکان ئاسانترە، بەڵام گەنجەکان بە ئەستەم جیادەکرێنەوە و دەناسرێن، لە کاتێکدا وڵاتەکە لەبەردەم گۆڕانکارییەکی ریشەیی سیاسی و کولتووریدایە، باوەشی بۆ رووسیا کردووەتەوە و پشتی لە ئەورووپا و رۆژئاوا کردووە. 

 

ئیسکۆ داسنی لە پارتی دەسەڵاتدارە، لەبارەی بەشداری کورد لە پرۆسەی سیاسی ئەو وڵاتەدا، هۆشداری دەدات، کە ئۆپۆزیسیۆن کاری زۆر لەسەر گەنجی کورد دەکات، بۆ ئەوەی بۆ لای خۆی راکێشێت. 

 

لە ساڵی رابردووەوە ماوەی زیاتر لە 300 رۆژ هەموو رۆژێک کاژێر 8ی ئێوارە لایەنگرانی ئەورووپا بە ئاڵای یەکێتی ئەورووپا و ئەمریکاوە دەجوونە بەردەم پەرلەمانەکەیان و دژایەتی خۆیان بۆ دەسەڵاتی نوێی نزیک لە موسکۆ نیشاندەدا. ئەو خۆپیشاندانانە هێشتا کۆتایی نەهاتوون. هەندێ جار شەقامی پێش پەرلەمان دادەخەن، ئەمە جگە لەوەی ماوەیەکی درێژ دەرگای پەرلەمانیان بە ئاڵای یەکێتی ئەورووپا و چەندین دروشم داخست، هێزەکانی پۆلیسیش لەسەر کوچە و کۆڵانەکان چاودێری خۆپیشاندانەکان دەکەن. 

 

 

هەر چەند مەترسی توانەوەی کورد لەو وڵاتە زۆرە، بەڵام کورد زۆر بەرگەی گرتووە و هەوڵی بۆ پاراستنی کولتوور و زمانەکەی دەدات، تەنانەت کورد رۆڵێکی گرنگی لەو وڵاتە هەیە بەتایبەت لە کەرتی بازرگانی دا کەسانی لێهاتوو، خاوەن پڕۆژە و دەستپێشخەرین، بەڵام گرنگە هەرێمی کوردستان وەکو ناوەندێک کە کورد لە تەواوی جیهانەوە هیوای پێیەتی هەندێ هەنگاو بنێت.

 

 

یەکەم: هاوکاری کردنەوەی قوتابخانە یان گوتنەوەی وانەی کوردی، باشترە وەزارەتی پەروەردە چەندین کورد لە جۆرجیا بۆ فێربوونی زمانی کوردی وەکو مامۆستا بێنێتە هەرێمی کوردستان و ئامادەیان بکات. 

 

دووەم: وەزارەتی خوێندنی باڵا ساڵانە ژمارەیەک کورسی خوێندن لە زانکۆکانی کوردستان بۆ قوتابییانی کورد لە جۆرجیا تەرخان بکات وەکو ئەو دەرفەتەی ساڵانە دەدرێتە ژمارەیەک لە قوتابییانی بەشەکانی دیکەی کوردستان.

 

سێیەم: هەرێمی کوردستان ساڵانە گەشت بۆ چەند گەنجێکی کوردی جۆرجیا کە زانیارییان لەسەر کوردستان نییە رێک بخات، چونکە بینینی کوردستان بەم شێوەیە و وەرگرتنی زانیاری هەستییان بەرامبەر نەتەوەکەیان دەگۆڕێت. 

 

چوارەم: دەزگا کوردستانییەکان گرنگی زیاتر بە پرسی گەنجانی کورد لە وڵاتانی جیهان بدەن، لێکوڵینەوەی زانستی زیاتر لەبارەی پێشخستنی تواناکانی گەنج لەو وڵاتانە بکەن و بەرهەمی گەنجانی کورد لەو وڵاتانە لە کوردستان و وڵاتانی دیکە بڵاوبکەنەوە. 

 

پێنجەم: گرنگە حکومەتی هەرێمی کوردستان نوێنەرایەتیی لەو وڵاتانە بکاتەوە کە کورد بەشێکی کۆمەڵگەکە پێکدێنێت، هەروەها هەوڵی کردنەوەی کۆنسووڵخانەی ئەو وڵاتانە لە هەولێر بدات.