تەسلیمبوون یان سەرەتای قۆناخێكی نوێ؟
هەنگاوە نوێیەكانی پڕۆسەی چارەسەری لە توركیا
تەسلیمبوون یان سەرەتای قۆناخێكی نوێ؟
كورتەیەك لە بەرنامەكە
گفتوگۆیەكی چڕ و فرەڕەهەند لەسەر داهاتووی پڕۆسەی چارەسەری لە توركیا و چارەنووسی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) ئەنجام درا، بەتایبەت لە دوای گۆڕانكارییەكانی كۆنگرەی 12ی پەكەكە. كە ئەو حیزبە بڕیاری خۆهەڵوەشاندنەوەی داوە، میوانەكان، كە هەریەكەیان لە گۆشەنیگایەكی سیاسی و شیكاریی جیاوازەوە قسەیان دەكرد، میوانێكیان بۆچوونی وابوو لەبەر ئەوەی پەكەكە خۆی هەڵوەشاندووەتەوە ئیتر مافی ئەوەی نییە بەناوی پێشوویەوە هیچ چالاكییەكی سیاسی بكات، میوانێكی دیكە پرسی ئەوەی كرد ئەگەر پەكەكە خۆی هەڵوەشاندووەتەوە ئەی ئێستا ئەو چەكدارانەی لە چیاكانن لە ژێر فەرمانی كێ دەجوڵێنەوە؟ پرسیارێكی دیكەی هەستیار كە لە بەشێكی دیكەی بەرنامەكە وروژێنرا ئەوە بوو ئایا چەكدانانی پەكەكە تەسلیمبوونێكی ناچارییە یان گۆڕانكارییەكی ستراتیژی و سەرەتای قۆناخێكی نوێی سیاسییە؟
لەكاتێكدا هەندێك لە میوانەكان پێیان وابوو پەكەكە بە جددییەكی زیاتر لە جاران هاتووەتە پێشەوە و چەكدانان نیشانەی نیازپاكییەتی بۆ ئاشتی، میوانێكی دیكە بە گومانەوە سەیری پڕۆسەكەی دەكرد و پێی وابوو ئەم هەنگاوانە لە بنەڕەتدا بۆ بەدەستهێنانی مافی كورد نییە، بەڵكو زیاتر هەوڵێكە بۆ لابردنی "بەهانەی پەكەكە" لەبەردەم دەوڵەتی توركیا. لەنێوان ئەم بۆچوونە دژ بەیەكەنەدا، رەهەندە هەرێمییەكان و رۆڵی وڵاتانی وەك ئێران، سوریا و ئیسرائیل لەسەر داهاتووی ناوچەكە و كاریگەرییان لەسەر پڕۆسەكە، تەوەرێكی گەرمی دیكەی گفتوگۆكان بوو، كە دەرخەری ئەو راستییە بوو كە پڕۆسەكە تەنها ناوخۆیی نییە و بەندە بە هاوكێشە ئاڵۆزەكانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستەوە.
چەكدانان، تەسلیم بوون یان گۆڕینی شێوازی خەبات؟
یەكێك لە خاڵە هەرە سەرەكییەكانی گفتوگۆكە، شیكردنەوەی مانای "چەكدانان" بوو لە دیدگا جیاوازەكانەوە. زریان ڕۆژهەڵاتی، بەڕێوەبەری ناوەندی لێكۆڵینەوەی رووداو، وەك میوانێكی بەرنامەكە جەختی لەوە كردەوە كە "لە دیدی پەكەكەوە چەكدانان تەسلیمبوون نییە" بەڵكو وەك لە دیدی ئۆجەلانەوە روونی كردەوە، "واتا گۆڕینی شێوازی كاركردن". و گواستنەوەی خەبات لە بواری چەكدارییەوە بۆ بواری سیاسی. لە هەمان كاتدا، مەولوود باوەموراد، رۆشنبیر و سیاسەتڤان، بە شێوەیەكی ئەرێنیتر سەیری هەنگاوەكەی كرد و پێی وابوو "چەكدانان واتا ئامادەیی پەكەكە بۆ ئاشتی"، بەڵام عەبدولسەلام بەرواری، سیاسەتمەدار و پەرلەمانتاری پێشوو، بە گومان و رەخنەوە سەیری پڕۆسەكەی دەكرد و رایگەیاند كە "پڕۆسەی چەكدانان جیاوازە لە نمایشی چەكدانان". ئەو پێی وایە چەكدانانی راستەقینە دەبێت هەنگاوێك بێت پێش واژۆكردنی رێككەوتنی كۆتایی و جێبەجێكردنی، نەك تەنها جوڵەیەكی تاكتیكی. بەرواری بۆچوونەكەی بە قسەیەكی ئۆجەلان بەهێزتر كرد كە "بە ئاشكرا دەڵێت پێویستیی مانەوەی پەكەكە نەماوە،" و ئەمەشی وەك ئاماژەیەك بۆ كۆتاییهاتنی خەباتی چەكداریی پەكەكە لێكدایەوە، بەڵام پرسیاری لەسەر جددییەتی هەردوولا هەبوو.
دوای پرۆسەی چارەسەری ئەی چارەنووسی گەریلاكان؟
سەبارەت بە هەڵوێست و جددییەتی دەوڵەتی توركیا، لەبارەی پڕۆسەی چارەسەری، بۆچوونەكان دابەش ببوون. ئارێز عەبدوڵڵا، كە لەبەرنامەكەدا پێی باشبوو وەك سیاسەتڤانێك بناسرێ نەك ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی، ئاماژەی بە گۆڕانكارییەكی گرنگ و مێژوویی كرد لەناوی دەوڵەتی توركیادا و گوتی: "پێشتر دەوڵەتی قووڵ لە توركیا دژی پڕۆسەی ئاشتی بوو،" بەڵام "ئێستا خۆی بووەتە بەشێك لە پڕۆسەی ئاشتی". ئەمە لەكاتێكدایە كە عەبدولسەلام بەرواری رەخنەی توندی لە هەنگاوەكانی توركیا گرت و گوتی "توركیا تاوەكو ئێستا دەستی نەكردووە بە هەنگاوەكانی پڕۆسەی ئاشتی".
مەولوود باوەموراد هەمان نیگەرانی هەبوو و روونی كردەوە كە "تاوەكو ئێستا توركیا هیچ رێگەخۆشكردنێكی بۆ گەڕانەوەی گەریلا نەكردووە". ئەو داوای كرد كە بۆ سەرخستنی پڕۆسەكە، "پێویستە لێبوردنێكی گشتی بە یاسا لە پەرلەمانی توركیا بۆ گەریلا دەربكرێت".
لەلایەكی دیكەوە، زریان ڕۆژهەڵاتی ئاماژەی بە دوودڵی ئەردۆغان كرد و گوتی: "ئەردۆغان تاوەكو رادەیەك دوودڵە لە سەركەوتنی پڕۆسەی ئاشتی،" چونكە دۆخی ناوچەكە زۆر هەستیارە.
هاوكێشەی ئێران- ئیسرائیل و كاریگەری لەسەر پڕۆسەكە
گفتوگۆكانی ئەم بەرنامەیە تەنها لە چوارچێوەی توركیا و پەكەكەدا نەمایەوە، بەڵكو كاریگەرییە هەرێمییەكانیشی تیشكیان خرایەسەر. زریان رۆژهەڵاتی هۆشداریی دا كە "دۆخی ناوچەكە لەرزۆكە و نازانرێت چی روودەدات." ئەو ئاماژەی بەوە كرد كە "توركەكان مەترسییان هەیە ئیسرائیل هێرش بكاتە سەریان" و پێشبینی كرد "هاوشێوەی ئێران، گرژی بكەوێتە نێوان توركیا و ئیسرائیل".
رۆژهەڵاتی هەروەها باسی لە رابردووی پەیوەندییەكانی پەكەكە كرد و گوتی: "پەكەكە بەشێك بوو لە بەرەی مقاوەمە،" و ئاشكرای كرد كە "15 ساڵی تەمەنی لەلایەن ئەسەدەوە و 9 ساڵی تەمەنی لەلایەن ئێرانەوە پشتگیریی كراوە". لەم روانگەیەوە، رووداوەكانی ئەم دواییەی ناوچەكەی بەستەوە بەم گۆڕانكارییانەوە و گوتی: "بەئامانجگرتنی سلێمانی لەم رۆژانە رێكەوت و ئاسایی نییە.". مەبەستی ئەو چەند درۆنە بوون كە نێدرابونە ئاسمانی سلێمانی و لە نزیك بارەگای هێزەكانی 70ی یەكێتی لەناوچەی تاسلوجە كەوتنە خوارەوە، ئارێز عەبدوڵڵاش كە ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی یە لەم بارەیەوە ئاماژەی بەوە كرد كە هۆكارێكی ئەم گرژییانە ئەوەیە كە "یەكێتی گوێڕایەڵی فەرمانەكانی ئەنقەرە نەبووە".
ئایا پڕۆسەكە كێشەی كورد چارەسەر دەكات؟
یەكێك لە نیگەرانییە سەرەكییەكانی بەشداربووان ئەوە بوو كە ئایا ئەم پڕۆسەیە لە كۆتاییدا مافە رەواكانی كورد دابین دەكات؟ لەوبارەیەوە عەبدولسەلام بەرواری كە پەرلەمانتاری خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان لە فراكسیۆنی پارتی، زۆر رەشبین بوو و رای گەیاند "ئەم پڕۆسەیە، پڕۆسەی بەدەستهێنانی مافی كورد نییە." بە بڕوای ئەو، "پەكەكە كرابوو بە بەهانە تاوەكو مافی كورد لە توركیا نەدرێت" و ئێستاش "كورد لە توركیا دەیەوێت رزگاربێت لە بەهانەی پەكەكە." ئەو هۆشداریشی دا كە تەنانەت ئەگەر پەكەكەش نەمێنێت، "ستەمكردن لە كورد لە قۆناخی دوای پەكەكەش هەر دەمێنێت".
بەڵام مەولوود باوەموراد گەشبینتر بوو و پێی وابوو "كورد لە پڕۆسەی دیموكراتیدا براوەترە." ئەو جەختی كردەوە كە "داواكارییەكانی پەكەكە هێندە قورس نین، ببنە كێشە بۆ پڕۆسەی ئاشتی" و چارەسەری كۆتایی بەبڕوای ئەو "بە پەرلەمان دەكرێت نەوەك بە تەنها حكومەت". كە ئەمەش دەرفەتێكی باشتر بۆ كورد دەرەخسێنێت.
گرنگیی ئاشتی بۆ هەرێمی كوردستان و عێراق
هەموو میوانەكان كۆك بوون لەسەر ئەوەی كە ئاشتی لە توركیا كاریگەریی راستەوخۆ و ژیانیی لەسەر هەرێمی كوردستان دەبێت. ئارێز عەبدوڵڵا بە روونی گوتی: "پڕۆسەی ئاشتی بۆ هەرێمی كوردستان زۆر گرنگە" چونكە "شەڕی پەكەكە و توركیا زیانی گەورەی بۆ هەرێمی كوردستان هەبووە." ئەو هەروەها جەختی كردەوە كە "هیچ حیزبێك لە هەرێمی كوردستان دژی پڕۆسەی ئاشتی توركیا نییە" و ئاماژەی بەوەش كرد كە گەمارۆی سەر فڕۆكەخانەی سلێمانی زیانی بۆ خودی توركیاش هەیە. كە ماوەیەكی زۆرە حكومەتی توركیا خستویەتیە سەر فڕۆكەخانەی سلێمانی و رۆژی 6-7-2025 بۆ ماوەی زیاتر لە سێ مانگ دیكە ئەو گەمارۆیەی درێژكردەوە.
مەولوود باوەموراد لە روانگەیەكی ئابووری و ستراتیژییەوە رایگەیاند كە "بەبێ ئاشتیی توركیا و پەكەكە، رێگەی گەشەپێدان لە عێراق سەرناگرێت". كە ئەمەش گرنگیی ئابووری و ستراتیژیی پڕۆسەكەی بۆ تەواوی ناوچەكە دەرخست.
ئەم بەرنامەیە شەوی 06-07-2025 پێشكێش كراوە میوانە سەرەكییەكان پێكهاتبوون لە:
ئارێز عەبدوڵڵا، سیاسەتڤان
زریان رۆژهەڵاتی، بەڕێوەبەری ناوەندی لێكۆڵینەوەی رووداو
عەبدولسەلام بەرواری، سیاسەتڤان و پەرلەمانتاری خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان
مەولوود باوەموراد، رۆشنبیر و سیاسەتڤان.
بهشی بكه لە
