كاریگەری ژیری دەستكرد لەسەر گۆرانی و میوزیكی كوردی

ئایا هاتنی شەپۆلی ژیری دەستكرد (‏AI‏) بۆ نێو دنیای هونەری كوردی، ‏دەبێتە هۆی ئەوەی هونەرمەندان بێكار بن؟ ئایا دەتوانێت شوێنی دەنگە ‏نەمرەكانی وەك محەممەدی ماملێ و حەسەن زیرەك بگرێتەوە؟ ئەمانە ‏پرسیاری سەرەكی بەرنامەكە بوون. وەڵامی بەشێك لە میوانەكان تێكەڵەیەك ‏بوو لە ترس و گەشبینی. بەشێكیان پێیان وابوو ژیری دەستكرد "ڤایرۆسە" ‏و مەترسییە بۆ سەر رەسەنایەتی، لەكاتێكدا پسپۆڕانی بواری تەكنەلۆژیا بە ‏‏"شۆڕشێكی نوێ" ناویان برد.‏
لە بەرنامەكەدا زەنگی مەترسیی ژیری دەستكرد بۆ بێكاربوونی بەشێك لە ‏هونەرمەندان لێدرا، بەڵام پسپۆڕێكی میوزیك پێی وایە مرۆڤ هەمیشە ‏داهێنەرترە و دەڵێت: "ژیریی دەستكرد لاساییكەرەوەیە و داتای باشی ‏لەسەر هونەری كوردی لەبەردەست نییە".‏

لەپێشەكی بەرنامەكەدا راپۆرتێكی مەیدانی پیشاندرا كە بۆچوونی بەشێك ‏لە هونەرمەندانی لەسەر مژارەكە خستەڕوو.‏

ئایا ژیری دەستكرد ڤایرۆسە یان هاوكارە؟

ترس لە تەكنەلۆژیاكە بەشێكی دیاری گفتوگۆی هونەرمەندان بوو. میدیا ‏حوسێن، هونەرمەندی دیار بە راشكاوی ترس و نیگەرانی خۆی دەربڕی و بە ‏‏"كارەسات" وەسفی كرد. ئەو دەڵێت: "لە ژیری دەستكرد زۆر دەترسم و ‏وەكو ڤایرۆس هاتووەتە نێو مرۆڤایەتی". بە بڕوای میدیا حوسێن، ئەم ‏تەكنەلۆژیایە ئازایەتی لای هونەرمەند ناهێڵێت و ناتوانێت جێگەی كەڵە ‏هونەرمەندەكان بگرێتەوە.‏

هاوكات مەحموود محەممەد، هونەرمەندی دیاری میللی، نیگەرانییەكی ‏قوڵتری هەبوو سەبارەت بە "مردنی دەنگ" و دەڵێت: "لە ژیری دەستكرد ‏دەترسم و لێی نیگەرانم، چونكە دەنگی من لەنێو خەڵك دەمرێنێت". ئەو ‏پێی وایە ژیری دەستكرد هەرگیز فریای گۆرانییە هەڵپەڕكێیەكانی ئەو ‏ناكەوێت و پێیشی ناخۆشە دەنگی بەو تەكنەلۆژیایە بەكاربهێنرێت.‏

نەبوونی هەست و سۆز؛ خاڵی لاوازی تەكنەلۆژیا

خاڵی هاوبەشی زۆربەی هونەرمەندە بەشداربووەكان ئەوەبوو كە "رۆح و ‏هەست" لەم ئامێرەدا بوونی نییە. نوری گەرمیانی، هونەرمەندی ناسراو ‏ئاماژەی بەوە كرد كە ئەگەرچی كاری جوان بە ژیری دەستكرد كراوە، بەڵام ‏هەرگیز نابێتە رەسەن. ئەو دەڵێت: "لە ژیری دەستكرد هەرگیز نابێتە نوری ‏گەرمیانی، لە هەستەكاندا ژیری دەستكرد ناتوانێت كاری جوان بكات".‏

هەمان بۆچوون لەلایەن ئەیوب عەلی و ئاگرین دڵشادەوە دووپاتكرایەوە. ‏ئاگرین دڵشاد دەڵێت: "ئێمە كۆمەڵگەیەكین سۆزداریمان زۆر بەهێزە، ئەگەر ‏دەنگمان بكرێتە ژیریی دەستكرد ئیتر خەڵك ئێمەی بۆ چییە؟". ئەیوب ‏عەلی-ش جەختی كردەوە كە ئەو پشت بە ژیری دەستكرد نابەستێت، ‏چونكە "هیچ هەستێكی تێدا نییە" و ئەو دەخوازێت كارێك بكات راستەوخۆ ‏بگاتە دڵی خەڵك.‏

كێژان ئیبراهیم خەیاتیش، كە لە دیاسپۆرا دەژی، وێڕای داننان بەوەی ژیری ‏دەستكرد تەشەنەی كردووە، بەڵام پێی وایە "شوێنپێی هونەرمەندان كاڵ ‏ناكاتەوە چونكە هونەری ژیری دەستكرد هەستی تێدا نییە".‏

كێشەی یاسایی و كۆپی رایت

عەزیزی وەیسی، یەكێكی دیكە بوو لەو هونەرمەندانەی گلەیی لە زیانەكانی ‏ئەم تەكنەلۆژیایە هەبوو، بەتایبەت لە رووی ئاواز و دەنگەوە. ئەو دەڵێت: ‏‏"ژیری دەستكرد ناتوانێت وەك من گۆرانی بڵێتەوە و ئاوازەكانی دەنگم ‏دەربكات، بەڵام زیانی لە كارەكانم داوە".‏

عەزیزی وەیسی پەنجەی بۆ كێشەیەكی یاسایی گرنگ برد لە هەرێمی ‏كوردستان كە نەبوونی یاسای پاراستنی مافی بەرهەمە، ئەو گوتی: "لە ‏كوردستان كێشەكە ئەوەیە كۆپی رایت (‏Copyright‏) نییە، ئەگینا ژیری ‏دەستكرد ناتوانێت جێگەی دەنگی هونەرمەندانی كورد بگرێتەوە".‏

مرۆڤ داهێنەرە و ئامێر لاساییكەرەوەیە

لە بەرامبەر ترسەكاندا، د.گۆران كامیل، هەڵگری بڕوانامەی دكتۆرا لە بواری ‏میوزیك، لە رووی زانستییەوە بابەتەكەی شیكردەوە. ئەو پێی وایە نابێت ‏هێندە لە ژیری دەستكرد بترسین، چونكە لە كۆتاییدا "مرۆڤ داهێنەرترە".‏
د.گۆران روونیكردەوە: "ژیریی دەستكرد لاساییكەرەوەیە و داتای باشی ‏لەسەر هونەری كوردی لە بەردەست نییە". ئەو پێشنیازی كرد كە لەجیاتی ‏ترس، دەبێت ژیریی دەستكرد بە داتای كوردی دەوڵەمەند بكەین.‏
ئەم بۆچوونە لەلایەن ئەنوەر قەرەداخی-شەوە پشتگیری كرا، كە پێی وابوو ‏دەكرێت لایەنە ئەرێنییەكە ببینین و گوتی "دەكرێت ژیری دەستكرد هونەری ‏كوردی پێش بخات، بەڵام نابێت بە حەسەن سیساوەیی و عەلی مەردان".‏

سەرەتای شۆڕشێكی نوێ

لەكاتێكدا هونەرمەندان نیگەران بوون، شارەزایانی تەكنەلۆژیا وەك ‏دەروازەیەكی نوێ سەیری دەكەن. د.ئارام مەحموود، پسپۆڕی ژیری ‏دەستكرد ئاماژەی بەوەدا كە ئەوانەی رەخنە دەگرن بەشێكیان "لە ‏كارەكانیان دەترسن".‏
د.ئارام گوتی: "ژیری دەستكرد شۆڕشە و ئێمە لە سەرەتای شۆڕشەكەداین، ‏رەنگە لە گوتنەوەی وانەدا لە من باشتر بێت، بەڵام ناتوانێت لە هەموو ‏بابەتێك داهێنان بكات".‏

بەهمەن فەرەجی، ژەنیار و شارەزای ژیری دەستكردیش رێگەچارەی بۆ ‏هونەرمەندان خستەڕوو، ئەو دەڵێت: "بە زیادكردنی بەرهەمی رەسەنی ‏خۆمان دەتوانین ژیریی دەستكرد لاواز بكەین". دارڤین ئاكرەییش كە ‏خوێندكاری ماستەرە لە بواری میوزیك جەختی كردەوە كە "ژیریی دەستكرد ‏دەتوانێت داهێنان بكات" و دەبێت سوودی لێ وەربگیرێت.‏

میوانە سەرەكییەكانی ئەم بەرنامەیە پێكهاتبوون لە:‏

‏- د.گۆران كامیل، هەڵگری بڕوانامەی دكتۆرا لە بواری میوزیك
‏- بەهمەن فەرەجی، ژەنیار ‌و شارەزای بواری ژیری دەستكرد
‏- ئەیوب عەلی، هونەرمەند
‏- ئاگرین دڵشاد، هونەرمەند
‏- د.ئارام مەحموود، پسپۆڕی ژیری دەستكرد