ترێی کوردستان؛ میراتێکی 2700 ساڵە و گەنجینەیەکی شیرین
ترێی كوردستان: لەنێوان ساردی سروشت و گەرمی بازاڕی هاوردەدا
چۆن دەتوانین ترێ بكەینە سەرچاوەیەكی گرنگی ئابووری؟
كورتەیەك لە بەرنامەكە
ئایا چۆن دەتوانرێت ترێی كوردستان، كە خاوەنی مێژوویەكی دێرین و دەیان جۆری ناوازەیە، ببێتە سەرچاوەیەكی گرنگی ئابووری و لە قەیرانی بەبازاڕكردن رزگاری بێت؟ ئەمە ئەو پرسیارە سەرەكییەیە كە لەم بەرنامەیەدا لە زاری پسپۆڕان، جووتیاران و بەرپرسانی حكومییەوە وەڵام درایەوە. لەسەرەتای بەرنامەكەدا بۆچوونی هاونیشتمانیان لەبارەی چۆنێتی پاراستنی بەرهەمی نێوخۆیی و بەتایبەت ترێ كرا كە لەكاتی پێگەیشتنیدا هاوردەكردنی بەرهەمی دەرەكی ترێ وەهای كردوە بازاڕی بەرهەمی ترێی نێوخۆ بەو جۆرە باش نەبێت كە بە تەواوەتی گیرفانی جووتیاران گەرم بكاتەوە.
بەشێوەیەكی گشتی، سەرجەم بەشداربووانی هاوڕان لەسەر ئەوەی كە هەرێمی كوردستان خاوەنی پێگەیەكی گەورەی بەرهەمهێنانی ترێیە و بە یەكێك لە وڵاتە پێشەنگەكانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و جیهانیش دادەنرێت، بەڵام ئەم كەرتە رووبەڕووی كێشەی گەورە بووەتەوە، كە دیارترینیان كێبڕكێی بەرهەمی هاوردەیە.
راوێژكارێكی وەزارەتی كشتوكاڵ ئامارە گرنگەكان دەخاتەڕوو كە قەبارەی بەرفراوانی بەرهەمی ترێ لە كوردستان نیشان دەدات، بەڵام دان بەوەدا دەنێت كە وەزارەتەكەیان بودجەی پێویستی بۆ تەرخان نەكراوە بۆ پاڵپشتیی جووتیاران. لە بەرامبەردا، جووتیاران بە دەنگی بەرز سكاڵا لە زیانەكانی بەرهەمی هاوردە دەكەن و جەخت لەوە دەكەنەوە كە سەرەڕای هەوڵەكان بۆ رێگری، بەڵام بازاڕەكان پڕن لە ترێی بیانی، ئەمەش وایكردووە بەرهەمە خۆماڵییەكان نرخێكی شایستەیان نەبێت و هەندێك جووتیار قەرزار بن.
مامۆستایەكی زانكۆ رێگەی زانستی بۆ چارەسەر پێشنیاز دەكات و پێی وایە دەبێت زانست و كشتوكاڵ تێكەڵ بكرێن، جۆرە كوردییەكانی ترێ تۆمار بكرێن و بیر لە دروستكردنی بەرهەمی دیكە وەك سركە، شەربەت و بەرسیلە بكرێتەوە. لە كۆتاییدا، جووتیارانی نموونەیی چیرۆكی سەركەوتنی خۆیان دەگێڕنەوە و ئاماژە بە بوونی سەدان جۆری ترێی كوردی دەدەن كە هەندێكیان نرخی خەیاڵییان هەیە، بەڵام نەتوانراوە بە جیهان بناسێنرێن.
كوردستان، پێنجەم وڵاتی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بۆ بەرهەمهێنانی ترێ
"لە هەرێمی كوردستان 90 هەزار دۆنم باخی مێومان هەیە و ساڵانە 250 هەزار تۆن بەرهەمی ترێمان هەیە،" رزگار حەمەد خدر، راوێژكار لە وەزارەتی كشتوكاڵی هەرێمی كوردستان، بەم ئامارانە دەست بە قسەكانی دەكات و دووپاتی دەكاتەوە كە "پێنجەم وڵاتی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستین بۆ بەرهەمهێنانی ترێ و لە دەیەمین وڵاتانی جیهانین لە بەرهەمهێنانی ترێ". ئەم قەبارە گەورەی بەرهەمهێنان لەسەر دەستی نزیكەی 15 هەزار جووتیارە كە خەریكی باخی ترێن.
هەرێمی كوردستان تەنها بە قەبارە نا، بەڵكو بە فرەجۆریش دەوڵەمەندە. عەبدولڕەحمان باگێری، جووتیارێكی نموونەیی لە دهۆك، ئاشكرای دەكات كە تەنها لە باخەكەی خۆیدا 63 جۆری ترێی هەیە. لە لایەكی دیكەوە، بەڕێوەبەری باخداریی سلێمانی باس لە بوونی 100 جۆر ترێ لە هەرێمی كوردستان دەكات، بەڵام تەحسین ئیبراهیم، كە شارەزاییەكی قوڵی لەم بوارەدا هەیە و لە راپۆرتێكی بەرنامەكەدا بەشدارە پێی وایە "سەرووی 200 جۆر ترێی كوردی هەن". ئەم فرەجۆرییە دەرفەتێكی زێڕینە كە تاوەكو ئێستا سوودی لێ وەرنەگیراوە. رزگار حەمەد دەڵێت: "رەنگە 100 رەچەڵەكی ترێی كوردی لە جیهاندا هەبێت" و جەخت لەوە دەكاتەوە كە ترێی كوردی لە سەنتەرەكانی توێژینەوە تۆمار كراون، هەرچەندە د. ئەنوەر محەممەد، مامۆستای زانكۆ، پێی وایە "تاوەكو ئێستا چەشنی ترێی كوردی تۆمار نەكراوە".
گەرمی بازاڕی هاوردە و ساردیی چارەنووسی بەرهەمی خۆماڵی
كێشەی سەرەكی و بەربەستی گەورەی بەردەم جووتیارانی ترێ، پرسی بەرهەمی هاوردەیە. كەریم چنگیانی، یەكێك لە جووتیاران و میوانی سەرەكی بەرنامەكە، دەڵێت "كێشەی سەرەكیمان بەرهەمی هاوردەیە، لەكاتی پێگەیشتنی بەرهەمەكانمان، بەرهەمی هاوردە زیانمان پێدەگەیێنێت". ئەم كێشەیە بووەتە سكاڵای هاوبەشی زۆربەی جووتیاران. سەلوان سەردار، جووتیارێكی دیكەیە و دەڵێت: "لە كاتی پێگەیشتنی ترێ، ترێیەكی زۆری توركی لە بازاڕەكاندا هەن".
سەرەڕای بڕیار و هەوڵەكانی حكومەت بۆ رێگری، بەڵام جووتیاران گومانیان لە جێبەجێكردنی هەیە. یەكێك لە جووتیاران دەڵێت: "ناتوانرێت رێگری لە بەرهەمی هاوردە بكرێت" و جووتیارێكی دیكەش ئاماژە بەوە دەكات: "دەڵێن لە سنوورەكان هاوردە راگیراوە، بەڵام بەرهەمی هاوردە لە عەلوەكان هەن". كاریگەریی ئەم هاوردەكردنە بەشێوەیەكە كە نرخی بەرهەمی خۆماڵی بە تەواوی شكاندووە. فرۆشیارێك لە بازاڕدا دەڵێت "بەرهەمی هاوردە هەرزانە و پشتی بەرهەمی نێوخۆی شكاندووە". ئەم دۆخە وایكردووە جووتیاریی ببێتە كارێكی پڕ لە زیان، وەك چۆن جووتیارێك دەڵێت "خاوەنی 250 دۆنم زەوی بووم و بەهۆی جووتیارییەوە قەرزار بووم".
پاڵپشتیی حكومەت؛ لەنێوان بێ بودجەیی و داواكاریی جووتیاراندا
جووتیاران هەست دەكەن بێ پاڵپشتین. هاونیشتمانییەك دەڵێت "جووتیاران پاڵپشتی ناكرێن" و جووتیارێكیش دەڵێت "خاوەن زەویی باخداری بێكەسن و دەبێت پاڵپشتی بكرێن". لە وەڵامدا، رزگار حەمەد، راوێژكاری وەزارەتی كشتوكاڵ، دان بە كەموكوڕییەكاندا دەنێت و دەڵێت: "وەزارەتی كشتوكاڵ بودجەی بۆ تەرخان نەكراوە". لەگەڵ ئەوەشدا، ئاماژە بە هەوڵەكانیان دەكات و دەڵێت: "وەزیری كشتوكاڵ كاری كردووە بۆ رێگری لە بەرهەمی هاوردە" و جەخت لەوە دەكاتەوە كە "بەرهەمی نێوخۆ یەكێكە لە ئامانجە گرنگەكانی وەزارەتی كشتوكاڵ".
بەڵام چارەسەر تەنها بە رێگری لە هاوردەكردن نابێت. رزگار حەمەد پێی وایە "پێویستمان بە هەڵمەتێكی هۆشیارییە بۆ بەبازاڕكردنی بەرهەمی نێوخۆیی". هەروەها كەریم چنگیانی داوا دەكات: "دەبێت گرنگی زیاتر بە رێگەوبانی گوندەكان بدرێت". لە لایەكی دیكەوە، وەزارەتی كشتوكاڵ هەنگاوی ناوە بۆ بەرزكردنەوەی ئاستی زانستی و رایگەیاندووە كە "11 هەزار دەرچووی بەشی كشتوكاڵی راهێنراون بۆ سەرپەرشتیكردنی باخەكان".
رێگای زانستی؛ لە فرۆشتنی خاوەوە بۆ بەرهەمی پیشەسازی
بۆ ئەوەی ترێ ببێتە سەرچاوەیەكی گرنگی ئابووری، پێویستە لە فرۆشتنی بەشێوەی خاو دەربچێت و بیر لە پیشەسازیی كشتوكاڵی بكرێتەوە. د. ئەنوەر محەممەد، مامۆستای زانكۆی سلێمانی، جەخت لەوە دەكاتەوە كە "دەبێت زانست لەگەڵ بەرهەمهێنانی ترێدا تێكەڵ بكرێت". ئەو پێشنیازی كردووە كە دەتوانرێت سوود لە ترێ وەربگیرێت بۆ دروستكردنی بەرهەمی دیكە، بۆ نموونە "بەرسیلە دەتوانێت شوێنی لیمەندووزی بگرێتەوە". هەروەها ئەندازیارێكی خۆراك دەڵێت: "دەتوانین بۆ سركە، شەربەت و سجووق سوود لە ترێ وەربگرین".
یەكێك لە كێشە هەرە گەورەكانی بەردەم بازرگانان، نەبوونی شوێنی هەڵگرتن و كۆگاكردنە. بازرگانێك دەڵێت: "جووتیاران كێشەی بەكۆگەكردنی بەرهەمەكانیان هەیە" و هەر ئەمەش وایكردووە كە "نەمانتوانیوە بازرگانی بە ترێوە بكەین". د. ئەنوەر محەممەد هەروەها ئاماژە بە گرنگیی "ترێی دێمی" دەكات كە "پێویستی بە دەرمان نییە" و "بەبێ شۆردنەوە دەتوانرێت بخورێت"، كە ئەمەش دەتوانێت ببێتە خاڵێكی بەهێز بۆ بەبازاڕكردن وەك بەرهەمێكی سروشتی.
رەشمیری رواندز و خەونی ناساندنی بە جیهان
لەناو ئەم هەموو كێشە و ئاڵنگارییەدا، چیرۆكی سەركەوتوو و توانای شاراوەش هەن كە دەكرێت وەك ئەزموونێكی سەركەوتوو پیشان بدرێن. تەحسین ئیبراهیم، جووتیارێكی سەركەوتووە و لە راپۆرتی بەرنامەكەدا بەشداربوو باس لەوە دەكات كە لە رواندز جۆری ترێی وا هەیە كە تایبەت و دەگمەنن، وەك ترێی "رەشمیری" كوردی. ئەو دەڵێت: "لە رواندز نزیكەی 12 جۆر ترێی تایبەت هەن" و تەنانەت "ترێ هەیە لە رواندز نرخەكەی دەگاتە هەزار دۆلار".
بەڵام ئەو بەداخەوەیە كە "وەكو كورد نەمانتوانیوە ترێی رەشمیری كوردی بە جیهان بناسێنین". ئەمە لە كاتێكدایە كە جۆرێكی وەك "ترێی رۆبی رۆمان" لە جیهاندا بە گرانبەهاترین جۆری ترێ دادەنرێت. ئەمەش ئەوە دەردەخات كە ئەگەر گرنگی بە جۆرە ناوازە كوردییەكان بدرێت و بە شێوەیەكی زانستی بەبازاڕ بكرێن، دەتوانن داهاتێكی خەیاڵی بۆ كوردستان بهێنن. جووتیارێك بە حەسرەتەوە دەڵێت: "پێویستبوو هەرێمی كوردستان ترێ هەناردە بكات"، چونكە وەك جووتیارێكی دیكە دەڵێت: "باخی ترێ داهاتێكی زۆری هەیە، بەڵام سوودی لێوەرنەگیراوە".
ئەم بەرنامەیە شەوی 26-10-2025 پێشكێش كراو میوانە سەرەكییەكانیش پێكهاتبوون لە
- رزگار حەمەد خدر، راوێژكار لە وەزارەتی كشتوكاڵی هەرێمی كوردستان.
- د.ئەنوەر محەممەد، مامۆستا لە كۆلێژی كشتوكاڵی زانكۆی سلێمانی.
- عەبدولڕەحمان سلێمان، جووتیاری نموونەیی لە دهۆك.
- كەریم چنگیانی، جووتیاری بواری ترێ.
- سەلوان سەردار، جووتیاری بواری ترێ.
- تەحسین ئیبراهیم، جووتیاری سەركەوتوو لە بەرهەمهێنانی ترێ.
- ئیلهام نەبی، جووتیار.
هاوكات ژمارەیەك جووتیار، بازرگان، فرۆشیار و هاونیشتمانیی دیكە بەشدار بوون.
چۆن دەتوانین ترێ بكەینە سەرچاوەیەكی گرنگی ئابووری؟
كورتەیەك لە بەرنامەكە
ئایا چۆن دەتوانرێت ترێی كوردستان، كە خاوەنی مێژوویەكی دێرین و دەیان جۆری ناوازەیە، ببێتە سەرچاوەیەكی گرنگی ئابووری و لە قەیرانی بەبازاڕكردن رزگاری بێت؟ ئەمە ئەو پرسیارە سەرەكییەیە كە لەم بەرنامەیەدا لە زاری پسپۆڕان، جووتیاران و بەرپرسانی حكومییەوە وەڵام درایەوە. لەسەرەتای بەرنامەكەدا بۆچوونی هاونیشتمانیان لەبارەی چۆنێتی پاراستنی بەرهەمی نێوخۆیی و بەتایبەت ترێ كرا كە لەكاتی پێگەیشتنیدا هاوردەكردنی بەرهەمی دەرەكی ترێ وەهای كردوە بازاڕی بەرهەمی ترێی نێوخۆ بەو جۆرە باش نەبێت كە بە تەواوەتی گیرفانی جووتیاران گەرم بكاتەوە.
بەشێوەیەكی گشتی، سەرجەم بەشداربووانی هاوڕان لەسەر ئەوەی كە هەرێمی كوردستان خاوەنی پێگەیەكی گەورەی بەرهەمهێنانی ترێیە و بە یەكێك لە وڵاتە پێشەنگەكانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و جیهانیش دادەنرێت، بەڵام ئەم كەرتە رووبەڕووی كێشەی گەورە بووەتەوە، كە دیارترینیان كێبڕكێی بەرهەمی هاوردەیە.
راوێژكارێكی وەزارەتی كشتوكاڵ ئامارە گرنگەكان دەخاتەڕوو كە قەبارەی بەرفراوانی بەرهەمی ترێ لە كوردستان نیشان دەدات، بەڵام دان بەوەدا دەنێت كە وەزارەتەكەیان بودجەی پێویستی بۆ تەرخان نەكراوە بۆ پاڵپشتیی جووتیاران. لە بەرامبەردا، جووتیاران بە دەنگی بەرز سكاڵا لە زیانەكانی بەرهەمی هاوردە دەكەن و جەخت لەوە دەكەنەوە كە سەرەڕای هەوڵەكان بۆ رێگری، بەڵام بازاڕەكان پڕن لە ترێی بیانی، ئەمەش وایكردووە بەرهەمە خۆماڵییەكان نرخێكی شایستەیان نەبێت و هەندێك جووتیار قەرزار بن.
مامۆستایەكی زانكۆ رێگەی زانستی بۆ چارەسەر پێشنیاز دەكات و پێی وایە دەبێت زانست و كشتوكاڵ تێكەڵ بكرێن، جۆرە كوردییەكانی ترێ تۆمار بكرێن و بیر لە دروستكردنی بەرهەمی دیكە وەك سركە، شەربەت و بەرسیلە بكرێتەوە. لە كۆتاییدا، جووتیارانی نموونەیی چیرۆكی سەركەوتنی خۆیان دەگێڕنەوە و ئاماژە بە بوونی سەدان جۆری ترێی كوردی دەدەن كە هەندێكیان نرخی خەیاڵییان هەیە، بەڵام نەتوانراوە بە جیهان بناسێنرێن.
كوردستان، پێنجەم وڵاتی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بۆ بەرهەمهێنانی ترێ
"لە هەرێمی كوردستان 90 هەزار دۆنم باخی مێومان هەیە و ساڵانە 250 هەزار تۆن بەرهەمی ترێمان هەیە،" رزگار حەمەد خدر، راوێژكار لە وەزارەتی كشتوكاڵی هەرێمی كوردستان، بەم ئامارانە دەست بە قسەكانی دەكات و دووپاتی دەكاتەوە كە "پێنجەم وڵاتی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستین بۆ بەرهەمهێنانی ترێ و لە دەیەمین وڵاتانی جیهانین لە بەرهەمهێنانی ترێ". ئەم قەبارە گەورەی بەرهەمهێنان لەسەر دەستی نزیكەی 15 هەزار جووتیارە كە خەریكی باخی ترێن.
هەرێمی كوردستان تەنها بە قەبارە نا، بەڵكو بە فرەجۆریش دەوڵەمەندە. عەبدولڕەحمان باگێری، جووتیارێكی نموونەیی لە دهۆك، ئاشكرای دەكات كە تەنها لە باخەكەی خۆیدا 63 جۆری ترێی هەیە. لە لایەكی دیكەوە، بەڕێوەبەری باخداریی سلێمانی باس لە بوونی 100 جۆر ترێ لە هەرێمی كوردستان دەكات، بەڵام تەحسین ئیبراهیم، كە شارەزاییەكی قوڵی لەم بوارەدا هەیە و لە راپۆرتێكی بەرنامەكەدا بەشدارە پێی وایە "سەرووی 200 جۆر ترێی كوردی هەن". ئەم فرەجۆرییە دەرفەتێكی زێڕینە كە تاوەكو ئێستا سوودی لێ وەرنەگیراوە. رزگار حەمەد دەڵێت: "رەنگە 100 رەچەڵەكی ترێی كوردی لە جیهاندا هەبێت" و جەخت لەوە دەكاتەوە كە ترێی كوردی لە سەنتەرەكانی توێژینەوە تۆمار كراون، هەرچەندە د. ئەنوەر محەممەد، مامۆستای زانكۆ، پێی وایە "تاوەكو ئێستا چەشنی ترێی كوردی تۆمار نەكراوە".
گەرمی بازاڕی هاوردە و ساردیی چارەنووسی بەرهەمی خۆماڵی
كێشەی سەرەكی و بەربەستی گەورەی بەردەم جووتیارانی ترێ، پرسی بەرهەمی هاوردەیە. كەریم چنگیانی، یەكێك لە جووتیاران و میوانی سەرەكی بەرنامەكە، دەڵێت "كێشەی سەرەكیمان بەرهەمی هاوردەیە، لەكاتی پێگەیشتنی بەرهەمەكانمان، بەرهەمی هاوردە زیانمان پێدەگەیێنێت". ئەم كێشەیە بووەتە سكاڵای هاوبەشی زۆربەی جووتیاران. سەلوان سەردار، جووتیارێكی دیكەیە و دەڵێت: "لە كاتی پێگەیشتنی ترێ، ترێیەكی زۆری توركی لە بازاڕەكاندا هەن".
سەرەڕای بڕیار و هەوڵەكانی حكومەت بۆ رێگری، بەڵام جووتیاران گومانیان لە جێبەجێكردنی هەیە. یەكێك لە جووتیاران دەڵێت: "ناتوانرێت رێگری لە بەرهەمی هاوردە بكرێت" و جووتیارێكی دیكەش ئاماژە بەوە دەكات: "دەڵێن لە سنوورەكان هاوردە راگیراوە، بەڵام بەرهەمی هاوردە لە عەلوەكان هەن". كاریگەریی ئەم هاوردەكردنە بەشێوەیەكە كە نرخی بەرهەمی خۆماڵی بە تەواوی شكاندووە. فرۆشیارێك لە بازاڕدا دەڵێت "بەرهەمی هاوردە هەرزانە و پشتی بەرهەمی نێوخۆی شكاندووە". ئەم دۆخە وایكردووە جووتیاریی ببێتە كارێكی پڕ لە زیان، وەك چۆن جووتیارێك دەڵێت "خاوەنی 250 دۆنم زەوی بووم و بەهۆی جووتیارییەوە قەرزار بووم".
پاڵپشتیی حكومەت؛ لەنێوان بێ بودجەیی و داواكاریی جووتیاراندا
جووتیاران هەست دەكەن بێ پاڵپشتین. هاونیشتمانییەك دەڵێت "جووتیاران پاڵپشتی ناكرێن" و جووتیارێكیش دەڵێت "خاوەن زەویی باخداری بێكەسن و دەبێت پاڵپشتی بكرێن". لە وەڵامدا، رزگار حەمەد، راوێژكاری وەزارەتی كشتوكاڵ، دان بە كەموكوڕییەكاندا دەنێت و دەڵێت: "وەزارەتی كشتوكاڵ بودجەی بۆ تەرخان نەكراوە". لەگەڵ ئەوەشدا، ئاماژە بە هەوڵەكانیان دەكات و دەڵێت: "وەزیری كشتوكاڵ كاری كردووە بۆ رێگری لە بەرهەمی هاوردە" و جەخت لەوە دەكاتەوە كە "بەرهەمی نێوخۆ یەكێكە لە ئامانجە گرنگەكانی وەزارەتی كشتوكاڵ".
بەڵام چارەسەر تەنها بە رێگری لە هاوردەكردن نابێت. رزگار حەمەد پێی وایە "پێویستمان بە هەڵمەتێكی هۆشیارییە بۆ بەبازاڕكردنی بەرهەمی نێوخۆیی". هەروەها كەریم چنگیانی داوا دەكات: "دەبێت گرنگی زیاتر بە رێگەوبانی گوندەكان بدرێت". لە لایەكی دیكەوە، وەزارەتی كشتوكاڵ هەنگاوی ناوە بۆ بەرزكردنەوەی ئاستی زانستی و رایگەیاندووە كە "11 هەزار دەرچووی بەشی كشتوكاڵی راهێنراون بۆ سەرپەرشتیكردنی باخەكان".
رێگای زانستی؛ لە فرۆشتنی خاوەوە بۆ بەرهەمی پیشەسازی
بۆ ئەوەی ترێ ببێتە سەرچاوەیەكی گرنگی ئابووری، پێویستە لە فرۆشتنی بەشێوەی خاو دەربچێت و بیر لە پیشەسازیی كشتوكاڵی بكرێتەوە. د. ئەنوەر محەممەد، مامۆستای زانكۆی سلێمانی، جەخت لەوە دەكاتەوە كە "دەبێت زانست لەگەڵ بەرهەمهێنانی ترێدا تێكەڵ بكرێت". ئەو پێشنیازی كردووە كە دەتوانرێت سوود لە ترێ وەربگیرێت بۆ دروستكردنی بەرهەمی دیكە، بۆ نموونە "بەرسیلە دەتوانێت شوێنی لیمەندووزی بگرێتەوە". هەروەها ئەندازیارێكی خۆراك دەڵێت: "دەتوانین بۆ سركە، شەربەت و سجووق سوود لە ترێ وەربگرین".
یەكێك لە كێشە هەرە گەورەكانی بەردەم بازرگانان، نەبوونی شوێنی هەڵگرتن و كۆگاكردنە. بازرگانێك دەڵێت: "جووتیاران كێشەی بەكۆگەكردنی بەرهەمەكانیان هەیە" و هەر ئەمەش وایكردووە كە "نەمانتوانیوە بازرگانی بە ترێوە بكەین". د. ئەنوەر محەممەد هەروەها ئاماژە بە گرنگیی "ترێی دێمی" دەكات كە "پێویستی بە دەرمان نییە" و "بەبێ شۆردنەوە دەتوانرێت بخورێت"، كە ئەمەش دەتوانێت ببێتە خاڵێكی بەهێز بۆ بەبازاڕكردن وەك بەرهەمێكی سروشتی.
رەشمیری رواندز و خەونی ناساندنی بە جیهان
لەناو ئەم هەموو كێشە و ئاڵنگارییەدا، چیرۆكی سەركەوتوو و توانای شاراوەش هەن كە دەكرێت وەك ئەزموونێكی سەركەوتوو پیشان بدرێن. تەحسین ئیبراهیم، جووتیارێكی سەركەوتووە و لە راپۆرتی بەرنامەكەدا بەشداربوو باس لەوە دەكات كە لە رواندز جۆری ترێی وا هەیە كە تایبەت و دەگمەنن، وەك ترێی "رەشمیری" كوردی. ئەو دەڵێت: "لە رواندز نزیكەی 12 جۆر ترێی تایبەت هەن" و تەنانەت "ترێ هەیە لە رواندز نرخەكەی دەگاتە هەزار دۆلار".
بەڵام ئەو بەداخەوەیە كە "وەكو كورد نەمانتوانیوە ترێی رەشمیری كوردی بە جیهان بناسێنین". ئەمە لە كاتێكدایە كە جۆرێكی وەك "ترێی رۆبی رۆمان" لە جیهاندا بە گرانبەهاترین جۆری ترێ دادەنرێت. ئەمەش ئەوە دەردەخات كە ئەگەر گرنگی بە جۆرە ناوازە كوردییەكان بدرێت و بە شێوەیەكی زانستی بەبازاڕ بكرێن، دەتوانن داهاتێكی خەیاڵی بۆ كوردستان بهێنن. جووتیارێك بە حەسرەتەوە دەڵێت: "پێویستبوو هەرێمی كوردستان ترێ هەناردە بكات"، چونكە وەك جووتیارێكی دیكە دەڵێت: "باخی ترێ داهاتێكی زۆری هەیە، بەڵام سوودی لێوەرنەگیراوە".
ئەم بەرنامەیە شەوی 26-10-2025 پێشكێش كراو میوانە سەرەكییەكانیش پێكهاتبوون لە
- رزگار حەمەد خدر، راوێژكار لە وەزارەتی كشتوكاڵی هەرێمی كوردستان.
- د.ئەنوەر محەممەد، مامۆستا لە كۆلێژی كشتوكاڵی زانكۆی سلێمانی.
- عەبدولڕەحمان سلێمان، جووتیاری نموونەیی لە دهۆك.
- كەریم چنگیانی، جووتیاری بواری ترێ.
- سەلوان سەردار، جووتیاری بواری ترێ.
- تەحسین ئیبراهیم، جووتیاری سەركەوتوو لە بەرهەمهێنانی ترێ.
- ئیلهام نەبی، جووتیار.
هاوكات ژمارەیەك جووتیار، بازرگان، فرۆشیار و هاونیشتمانیی دیكە بەشدار بوون.
بهشی بكه لە
